AİLE PSİKOLOJİSİ VE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 9

Çok çocuklu aileler: Nerede yaşandığına ve geçimin nasıl sağlandığına bağlı olarak çocuklar ayak bağı ya da para kaynağı olarak görülebilir. Büyük çocuklar küçüklerin bakımında rol alırlar. Daha büyük çocuklara becerilerinin ötesinde sorumluluk verildiğinde problemler ortaya çıkabilir. Büyük çocuklar ne “çocuk” ne de “ebeveyn” olmadıklarından kendilerini yalnız hissederler, küçük çocukların ebeveynleri ile bağlantısını bastırabilirler.

Genel olarak ailenin işlevlerini üç başlık altında toplayabiliriz.

1. Temel görevler: Aile üyelerinin bakımı, beslenmesi, korunması, eğitimi gibi ya- şamsal gereksinim-lerin sağlanmasına yönelik görevler.

2.Gelişimsel görevler: Aile bireylerinin ruhsal ve sosyal gelişimini desteklemeye yö- nelik görevlerdir. Örn. ailenin gelişim evresine göre; yeni bir aile kurması, anne- baba olması, çocuklarını büyütüp yuvadan uçurması, emekliliğe uyum göstermesi gibi

3.Kriz dönemlerine yönelik görevler: Hastalık, kaza, iş kaybı, ekonomik sorunlar gibi ailenin bütünlüğüne yönelik tehditlerin yarattığı krizlerde, aile üyelerinin bir- birine destek olma ve korumasına yönelik görevlerdir.

Combrinck-Graham (1985) ailenin gelişimini spiral bir modelle açıklayarak üç kuşaktan oluşan aile sisteminin, zaman içinde merkezkaç ve merkezcil olduğu dönemler arasında gidip geldiğini belirtmiştir (Şekil 1.2). Her aile gelişim evresine göre bazen merkezcil döneme geçer, aile içi yaşama ağırlık verir, ailenin dış sınırları belirginleşirken aile içinde yardımlaşma ve sınırlar esner (örn bebeklerini büyütürken). Kimi zaman ise merkezkaç dönemde giren aile sistemi bireylerinin aile dışındaki bağımsızlaşması hedeflerine yönelir

Bekar genç erişkinler aileden ayrılmayı kabullenme konusunda sorun yaşamaya açıktır.

Aile bireylerinin temel çıkarımları ve beklentileri farklı olabilir. Bu nedenle bilişsel-davranışçı aile kuramı, iletişim becerilerine önem verir. “Ben” mesajlarını kullanmak, eşini suçlamaktansa kendisinin sorundaki sorumluluk ve rolünü kabul etmek, dinlediğini ve ilgilendiğini göstermek bu becerilerden bazılarıdır.

Modernist görüş gerçeğin nesnel olarak gözlendiğini ve sistemik olarak bilindiğini belirtirken, postmodernizm gerçeğin öznel olduğunu ifade eder. Postmodern anlayışa göre, gerçeğin keşfedilmesinden çok yapılandırılması söz konusudur.

Yaşın ilerlemesi ile birlikte emeklilik yılları da başlar. Emeklilikte çoğu kez başlangıçta bir rahatlama olur. Fakat zamanlar kayıplar, yas tutma ve yalnızlık gibi en zor duygusal sorunlar yaşanır. Eşlerinin kaybının yanı sıra arkadaşlarını yitirirler, sağlıkları bozulur. Biraz yardım ve destek kayıpların yarattığı sarsıntı ve yalnızlık duygusundan kurtulmalarını sağlayacaktır. Özetle; emekliliğe adapte olma, yaşlılığa uyum sağlama, bedensel hastalıklarla ve kayıplarla başa çıkma bu dönemin üstesinden gelmesi gereken sorunlarıdır.

Kişilerarası iletişim dört temel ögeden oluşur:

1. Mesajı gönderen kişi; açık, net, dürüst ve empati ile iletişime başlamalıdır.
2. Mesajın yapılandırılması; iletişim sorunlarının oluşmasındaki en önemli etmendir. Mesajda kullanılacak kelimeler, ses tonu, beden dili özenle seçilmeli ve söylenmek istenen tüm ayrıntıları içermelidir.
3. Mesajı alan kişinin; kişilik yapısı, alışkanlıkları, mesajı yollayan ile arasındaki ilişki mesajın yorumlanmasını etkiler.
4. İletişimin yer aldığı ortam: Yer, durum, zaman genellikle ne dendiği, nasıl dendiği nasıl anlaşıldığı ve nasıl tepki verileceğini etkiler. Bir sözlü mesaj; %7 oranında içerdiği kelimelerle, %38 oranında yollandığı andaki ses tonuyla, %55 sözsüz mesaj kısmıyla değerlendirilmektedir.

Kişilerarası iletişim dört temel ögeden oluşur:

1. Mesajı gönderen kişi; açık, net, dürüst ve empati ile iletişime başlamalıdır.
2. Mesajın yapılandırılması; iletişim sorunlarının oluşmasındaki en önemli etmendir. Mesajda kullanılacak kelimeler, ses tonu, beden dili özenle seçilmeli ve söylenmek istenen tüm ayrıntıları içermelidir.
3. Mesajı alan kişinin; kişilik yapısı, alışkanlıkları, mesajı yollayan ile arasındaki ilişki mesajın yorumlanmasını etkiler.
4. İletişimin yer aldığı ortam: Yer, durum, zaman genellikle ne dendiği, nasıl dendiği nasıl anlaşıldığı ve nasıl tepki verileceğini etkiler. Bir sözlü mesaj; %7 oranında içerdiği kelimelerle, %38 oranında yollandığı andaki ses tonuyla, %55 sözsüz mesaj kısmıyla değerlendirilmektedir.

Kadınlar kendilerini rahat hissettikleri, kadınların bulunduğu mekanlarda, ev ortamlarında, telefon konuşmalarında rahattırlar, erkekler ise toplantı ve kalabalık mekanlarda rahat konuşurlar.

Sözsüz iletişim biçimlerini çoğunlukla olumsuz algılarlar. Sorun çözmeye daha az yatkındırlar. Sözsüz davranışlar daha fazladır. Sürekli savunmadadırlar, inkar eder, neden yaratırlar.

Alıkoyma çatışması: Kişi karşısındaki kişiden gelen mesajı doğru olarak anlar an- cak isteyerek ya da istemeyerek diğer bir kişiye tam olarak iletemez. Ya bir kısmını iletir ya da değiştirerek iletir.

Boş yuva ilişkileri; 40 yaş üzeri, 20 yıldan fazla evlilik süresine sahip, genelde erkeklerde, çocukların evden ayrılmasından sonra görülür. Arzularla sorumlulukların çelişmesi sonucudur. Duygusal boyutu fazladır. Boşanma olasılığı ortalamanın üstündedir. Eşte depresyon, çiftte iletişim sorunları görülebilir.

Sosyal değiş tokuş kuramı, boşanmanın nedenlerini bireysel düzeyde açıklar. Bireyin, mevcut ilişkinin maliyetini ve ödülünü algılaması ile ilgilidir. Bu kuram bireylerin evlilikleri hakkında kazançlar ve kayıplar üzerinden değerlendirme yaptıklarını varsayan ekonomik temele sahiptir. Bireyler alternatifler karşısında kendi evlilikleri daha karlı olduğu müddetçe boşanmazlar. Evliliği sona erdiren taraf da ilişkinin bitmesini en çok isteyen taraftır. Boşanma kararını veren taraf, evlilik ilişkisini az çekici bulan, terk etmeyi önleyen daha az engeli olan, evlilik dışında daha fazla kaynağı olandır.

Yas süreci 5 evreden oluşur:

İnkar

Kayıp, depresyon

Kızgınlık, ambivalans

Yeni yaşam tarzı ve kimliğe uyum sağlama

Kabul ve yeniden işlev görme

Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri de 5 aşamada izlenir:

1. Çocukların boşanmayı inkar etmesi,
2. Boşanma durumu yaratan nedenlere kızmaları,
3. Anne-babayı birleştirme çabaları,
4. Depresyon ve çöküntü,
5. Kabullenme

Vajinismus: Vajinaya giriş denendiğinde vajinanın dış 1/3lük kısmının kasılmasıdır. Çoğunlukla cinsel birleşmeye izin vermeyen bu kasılmayı kadın kendi isteği ile yapmaz. Bazen bacakların kapanması, korku, çarpıntı, terleme, bulantı, fenalık hissi, ağlamalar eş- lik edebilir.

Prematür Ejakülasyon (Erken Boşalma): Erkeğin boşalma refleksi üzerinde kontrolünün olmaması demektir. Çok az cinsel uyarı ile cinsel birleşme öncesinde ya da birleşmeden hemen önce kişinin arzu ettiği zamandan önce boşalmanın olmasıdır. İlk kez cinsel ilişkide bulunan erkeklerde hızlı boşalma sıktır. Nasıl ki çocuk idrarını kontrol etmeyi zaman ve tecrübeyle öğrenirse her erkek boşalmayı geciktirmeyi deneyim kazandıkça öğrenebilir. Cinsel terapiye en iyi cevap veren erkek cinsel işlev bozukluğudur.

Aynı yaşta ya da gelişim, olgunluk düzeyinde olan; benzer geçmiş, değer, yaşantı, yaşam tarzı ve sosyal bağlamı paylaşan kişiler arasında karşılıklılık ve devamlılık gösteren etkileşimlerin bütününe akranlık ilişkileri adı verilir.