AİLE PSİKOLOJİSİ VE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 4

Ailede bireylerin davranışları, sebep-sonuç ilişkisi içinde doğrusal bir nedensellikten çok birbirini etkileyen döngüsel bir nedensellik içinde daha iyi anlaşılır.

Ayşe'nin sıkıntı ve kaygı şeması bu döngü üzerinden gerçekleşmektedir.

Verilen bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D seçeneğidir.

Hayaletli aileler, aileden birisi öldüğünde veya aileyi terk ettiğinde, daha önce bu kişi tarafından üstlenilmiş roller ve görevler yeniden dağılır. Bu her zaman istenen şekilde olmayabilir. Örneğin, ebeveynlerin hayatını çekilmez kılan aksi bir dede, aile bireylerinin birbirlerine kenetlenmesini sağlamaktadır. Yaşlı adamın vefatı sonrasında ortaya çıkan boşlukta itecekleri ortak bir güç olmadan sadece birbirlerini itebilirler.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Genel olarak ailenin işlevlerini üç başlık altında toplayabiliriz. Bunlar Temel görevler, gelişimsel görevler ve kriz dönemine yönelik görevlerdir. 

Gelişimsel görevler: Aile bireylerinin ruhsal ve sosyal gelişimini desteklemeye yönelik görevlerdir. Örneğin, ailenin gelişim evresine göre; yeni bir aile kurması, anne-baba olması, çocuklarını büyütüp yuvadan uçurması, emekliliğe uyum göstermesi gibi.

Aile üyelerinin bakımı, beslenmesi, korunması, eğitimi gibi yaşamsal gereksinimler ise temel görevler arasında yer almaktadır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

İdeal “sağlıklı” bir ailenin özellikleri konusunda ortak bir görüş oluşturmada kimi zorluklar olmakla birlikte sağlıklı aileleri işlevsel olmayan ailelerden ayıran bazı özellikler aşağıda sunulmuştur:

Bağlılık

Takdir etme

Birlikte zaman geçirmeye istekli olma

Etkili iletişim

Krizlerle baş edebilmek

Bireylerin desteklenmesi

Ailede rollerin belirli olması

Veriler bu bilgiler ışığında "bağımlılık" değil "bağlılık" sağlıklı bir ailenin özelliğini oluşturduğu için doğru cevap D seçeneğidir.

Ailenin sağlıklı bir şekilde işlev görmesini etkileyen diğer bir etkende ailenin yapısı, organizasyonudur. Bu anlamda en önemli kuramlardan biri merkezkaç (centrifugal) ve merkezcil (centripedal) aile kavramlarıdır. Merkezkaç aile, aileden uzaklaşma eğilimini tanımlar. Merkezcil aile ise, aileye yakınlaşma eğilimini tanımlar.

Doğru cevap C seçeneğidir.

İnsanların ve diğer canlı sistemlerin olduğu gibi ailenin de bir yaşam döngüsü vardır. Aileler ve kültürler arasında büyük farklılıklar olmakla birlikte yaşam döngüsü, çekirdek ailenin zaman içinde gelişimini betimler. Her bir evrede üstesinden gelinmesi gereken gelişimsel görevler vardır

Evli çiftler (Çocuksuz): Bu dönemin temel görevi bireylerin evliliğe uyum sağlamasıdır. Kişiler kendi bireyselliklerini korurken, eş rolünü benimsemeleri, yeni aileye ilişkin sorumlulukları üstlenmeleri gerekir. Evli çift; aileleri ve akranlarıyla nasıl ilişki kuracakları, birlikte yaşamın pratik yönleri, aralarındaki küçük ya da büyük farklılıklarla nasıl başa çıkabilecekleri konusunda ortak düşünceler geliştirmeleri gerekir. Her bireyin kendi köken ailesinden getirdiği alışkanlıklar ve beklentiler yeni sisteme göre değiştirilmelidir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Bilişsel-davranışçı aile kuramı, bir durum ile ilgili bilişsel (düşünceler, yorumlar, atıflar) değerlendirmelerin, o durumla ilgili duygusal ve davranışsal tepkilerin nasıl olacağını belirlediğini öne sürer.Bu kurama göre olumsuz değerlendirmeler, olumsuz duygu (öfke, üzüntü gibi) ve davranışlara (örn. aileden uzaklaşma, içe kapanma) yol açmaktadır. Bu da eşler arasında karşılıklı olumsuz davranış değişikliklerine yol açarak sorunun sürüp gitmesine neden olmaktadır. Olaylar aile bireyleri tarafından farklı değerlendirilebilir. Aile bireylerinin temel çıkarımları ve beklentileri farklı olabilir.

Veriler bilgiler doğrultusunda doğru cevap E seçeneğidir.

Kişilerarası iletişim dört temel ögeden oluşur:

1. Mesajı gönderen kişi; açık, net, dürüst ve empati ile iletişime başlamalıdır.

2. Mesajın yapılandırılması; iletişim sorunlarının oluşmasındaki en önemli etmendir. Mesajda kullanılacak kelimeler, ses tonu, beden dili özenle seçilmeli ve söylenmek istenen tüm ayrıntıları içermelidir.

3. Mesajı alan kişi’nin; kişilik yapısı, alışkanlıkları, mesajı yollayan ile arasındaki ilişki mesajın yorumlanmasını etkiler.

4. İletişimin yer aldığı ortam: Yer, durum, zaman genellikle ne dendiği, nasıl dendiği nasıl anlaşıldığı ve nasıl tepki verileceğini etkiler.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Yapılan araştırmalarda, kadın ve erkekler arasında bir takım iletişim farklılıkları saptanmıştır:

Kadınlar daha çok özel, erkekler daha çok genel konuşmaları tercih eder.

Kadınlar kendilerini rahat hissettikleri, kadınların bulunduğu mekanlarda, ev ortamlarında, telefon konuşmalarında rahattırlar, erkekler ise toplantı ve kalabalık mekanlarda rahat konuşurlar.

Kadınlar duygusal içerikli mesajları erkeklere göre daha sık kullanırlar.

Kadınlar erkeklerden daha fazla duygusal tepki verir ve duygusal tepki bekler.

Erkekler daha fazla bilgi içeren, duygusal olmayan tepkiler verir, pratik, yapıcı, mantıksal tepkiler bekler.

Tartışmalarda kadınlar daha fazla olumsuz duygu gösterir, karşısındakini ikna için kişisel özelliklere yönelik saldırıda bulunabilir.

Kadınlar için, ilişkiyle ilgili en önemli öge “iyi iletişim” hissidir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Fitzpatrick ve Ritchie aile içi konuları ele alma ve tartışma bakımından üç ayrı evlilik ve aile biçimi tanımlar:

Bağımsız çiftler: Aile içi bağımsızlık önemsenir. Bu çiftler çatışma ile kolay baş eder, tartışmaları iyi yönlendirir. Kadın erkek eşitliğine olan inançlarını çocuklarına aşılarlar ve çocuklarının iletişim yeteneklerini geliştirir, bağımsızlıklarını güçlendirmeye çalışırlar.

Geleneksel çiftler: Geleneksel çiftlerin uzlaşmacı yönleri ebeveynlik işlevlerinde görülür. Yaşam felsefeleri benzerdir. Evlilik için kişisel bağımsızlıklarından belli oranda öz veride bulunurlar. Bu tip çiftlerde tartışma ancak önemli konularda olur.

Ayrı çiftler: Ebeveynler koruyucu roldedir. Ailede samimiyet azdır. Evliliği sürdürme gerektiği hissi hakimdir. Duygularını ifade etmez, çatışmadan kaçınırlar.

Verilen bilgiler doğrultusunda doğru cevap B seçeneğidir.

Kontrol eden mesajlar: Bu tür mesajlar otoriter, tehditkar, dinleyenin kontrol edilmeye ihtiyacı olduğunun düşünüldüğü, dinleyenin yetersiz algılandığına dair bir tavır içerir:

yöneten, hükmeden, emreden (“sana söylediğimi yap”, “ben böylemi yaptım düzelt onu”, “annenler bu eve giremez”),

uyaran, tehdit eden, cezalandıran (“kapıdan çıkarsan bir daha giremezsin”, “bir daha geç kalırsan kapının açılmasını bekleme”, “tartışma bitmiştir”),

ahlak dersi veren, akıl öğreten (“iyi bir anne her zaman çocuğunun başındadır”, “kendine bir hobi bul”)

Doğru cevap D seçeneğidir.

Konuşurken çiftlerin ben-dilini kullanmaları ilişkileri açısından son derece faydalı olacaktır. Bir suçlama, eleştiri tonu olan sen-dilinin yerine karşı taraftaki kişide olumsuz tepki oluşturacak herhangi bir mesaj içermeyen ben-dili iletişimi arttırır. Ben-dili mesajı oluşturulurken 3 ana ögeyi içermelidir:

Ne oldu

Ne hissettim

Ne bekliyorum

Verilen örneklerden A, B, C ve D seçenekleri ben dilinin kullanımına uygun bir örnek teşkil ederken, E seçeneğindeki yargılama ve eleştirme daha çok sen dili kullanımına uygun bir örnektir. Bu doğrultuda doğru cevap E seçeneğidir.

Graph teorisine göre kişilerarası iletişimde çatışma türleri sekiz başlık altında toplanır. Bu çatışma türlerinden birisi de kısmi algılama çatışmasıdır. Buna göre, bir kişinin kaynaktan gelen mesajların bir kısmını algılayıp bir kısmını algılamaması sonucu ortaya çıkar. Bir eşin “Hafta sonuna kadar işimi bitirirsem geziye katılırız” mesajından sonra söz konusu iş bitmemiş olsa da diğer eşin geziye katılma beklentisi içinde olması bu tür çatışmaya bir örnektir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Sadakatsiz Eşin Kayıpları

Şaşkınlık; bu hale nasıl geldim?

Çaresizlik; özür diler, pişmanlığını bildirir, özrün kabulünde ısrar eder.

Belirsizlik; yaşanan olayın ne zaman geride kalacağı, evliliğin ne olacağı konusunda endişeli dönem yaşar.

Öfke; ilişkideki sorunlar neden olarak gösterilir ve suçluluk paylaşılmaya çalışılır.

Yalnızlık; etrafındaki dostların çoğu aldatılan eşe destek vermektedir.

Suçluluk, utanç duyar.

Umutsuzluk; her şeyin eski hale gelebileceğine yönelik umudunu kaybeder.

Bir Yas Süreci Olarak Boşanma;

Yas süreci 5 evreden oluşur:

İnkar

Kayıp, depresyon

Kızgınlık, ambivalans

Yeni yaşam tarzı ve kimliğe uyum sağlama

Bu evrelerden kayıp, depresyon evresinde; kişi sıkıntılarının evliliğiyle ilgili olduğunu fark ettiğinde anlamlılık kaybı, üzüntü, depresyon, yalnızlık hissi, diğer insanlarla iletişimde yetersizlik reaksiyonları olur.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Aile psikolojisi bir bilim olarak son 30 yılda ciddi gelişmeler göstermekle birlikte ilk çalışmalar 1940’lı yıllara dayanmaktadır. Amerika’da başlayan çalışmalarda; çocukları koruma, evlilik danışmanlığı, aile iletişimi, şizofreni aileleri ve 2.Dünya Savaşının aile üzerindeki etkileri gibi konular üzerinde durulmuştur.

Geçiş ailesi: Dış görünüşü ile çekirdek aile tipinde olan ama benimsediği kavramlar ve sosyal yaşam ilkeleri açısından geleneksel kavramları sürdürme eğiliminde olan aile tipidir.

Homeostazis: Değişen çevresel şartlar karşısında ailenin dengesini koruyabilme becerisidir. Aileler bazı zamanlarda gelişime yönelik olarak sınırlarını zorlayarak temel yapısını değiştirmeyi (morfogenesis), bazı dönemlerde ise denge durumunu sürdürmeyi (morfostazis) tercih ederler. Örn. Aileler kriz dönemlerinde denge durumunu koruma yani morfostazis eğiliminde olurken, aileye yeni bireylerin katıldığı dönemlerde morfogenezis gözlenebilir.

Döngüsel nedensellik: Ailede bireylerin davranışları, sebep-sonuç ilişkisi içinde doğrusal bir nedensellikten çok birbirini etkileyen döngüsel bir nedensellik içinde daha iyi anlaşılır. Örn. Işıl’ın sıkıntı ve kaygısında artış onun ders başarısını olumsuz etkilemektedir. Baba, annenin kızıyla daha çok ilgilenmesini istemektedir. Anne, kızını daha çok çalışması için sıkıştırmaktadır. Bu da Işıl’ın sıkıntısını daha çok artırmaktadır

Hayaletli aileler: Aileden birisi öldüğünde veya aileyi terk ettiğinde, daha önce bu kişi tarafından üstlenilmiş roller ve görevler yeniden dağılır. Bu her zaman istenen şekilde olmayabilir. Örn: Ebeveynlerin hayatını çekilmez kılan aksi bir dede, aile bireylerinin birbirlerine kenetlenmesini sağlamaktadır. Yaşlı adamın vefatı sonrasında ortaya çıkan boşlukta itecekleri ortak bir güç olmadan sadece birbirlerini itebilirler. Senelerdir ilk kez uyumsuzluk ortaya çıkar.