AİLE KATILIMI VE İŞBİRLİĞİ

I-III-V

İçeriğin ailenin gereksinimlerine göre hazırlanması

Ev temelli aile eğitimi modelleri

Ev temelli aile eğitim uygulamaları

Değerlendirme

Grup aile eğitimi uygulamaları

Liderlik eğitimi almamış aile liderliğinde aile eğitimi grubu

Beyin fırtınası

Eğitim ortamının sosyal özellikleri

Yol açan lider rolü

Grup dinamiğini bozan ya da oluşmasını engelleyen son rol ise ilgisizdir. Bu rolün grup dinamiği üzerinde olumsuz bir etkisi olmadığına dair bazı uygulamacı fikirleri olsa da bu role uygun davranan üye sözel olmayan davranışları ile grup eğitiminin ve tartışmasının anlamsız ve önemsiz olduğuna vurgu yapar.

Yarı yapılandırılmış grup aile eğitimi biçemleri grup üyelerinin daha aktif roller alacağı, bir grup dinamiğinin oluşmasını ve grubun, grup üyeleri için sosyal destek olmasını amaçlayan aile eğitimlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu ana başlık altına yer alan biçemler şunlardır; (a) Beyin fırtınası, (b) yuvarlak masa, (c) iç içe daireler, (d) söyleşi oturumları, (e) çalıştaylar, (f) iki etkileşim ve geri bildirim, (g) canlandırma ve (h) dramatizasyon. İç içe daireler, bu biçem yuvarlak masa biçeminin bir uyarlamasıdır. Genellikle büyük gruplarda daha etkin tartışma yürütmek için tercih edilen bu biçem için ana grup iki alt gruba bölünür. Bu alt gruplardan biri merkezde bulunan daire içinde yer alırken diğer grup merkezdeki dairenin etrafında bir daire olur. Bu biçemde ilk önce merkezde bulunan grup tartışılacak konu hakkında görüş ve düşüncelerini ifade eder.

Grup üyelerinin rolleri, grup içinde tavır ve davranışları temelinde farklı sınıflandırma ve isimleri yapılmıştır. Bu sınıflamalar uzmanın ya da grup liderinin amaçları doğrultusunda değerlendirilmelidir. Aşağıda kısaca özetlenen grup üyelerinin rolleri Berger (2008) tarafından yapılmıştır. Berger (2008) grup üyelerinin davranış ve tutumlarını gözlemleyerek üç sınıf altında grup içinde ortaya çıkabilecek rolleri belirlemiştir. Bu üç sınıflama şunları içermektedir; (a) görev odaklı roller, (b) grup dinamiğini oluşturmaya yönelik roller ve (c) grup dinamiğini bozucu roller.

Grup dinamiğini oluşturmaya yönelik roller, grup aile eğitimi uygulamalarında grubu yapılandırıcı ve koruyucu bir işlev gösteren üyelerin sergilediği rollere verilen genel bir isimdir. Uzman ya da grup lideri tarafından grup üyelerine verilen bir rol ise gözlemci rolüdür. Bu üye grup eğitimi ve tartışmaları sırasında grup üyelerinin birbiri ile ilişkilerini ve etkileşimlerini gözlemleyerek ve bunları kayıt altına alır. Böylece grup eğitimi uygulamaları ve tartışmaları etkin bir şekilde değerlendirilebilir.

Grup eğitimi uygulamalarında farklı değişkenlere göre farklı gruplar oluşturulabilmektedir. Bu değişkenlere örnek olarak ebeveynlerin yaşı, sosyoekonomik statü, yetersizlik türü, yetersizliği olan çocuğun yaşı ve yetersizliği olan çocuğun aldığı eğitim türü (uygulamalı davranış analizi, floor time vb.). Bu değişkenler temelinde iki tür grubun olduğu söylenebilir.

Küçük grup aile eğitimi uygulamalarında ise süreç biraz daha informal devam edebilmektedir. Ancak küçük gruplarda da büyük gruplarda olduğu gibi değerlendirmenin bir süreci izlemesi hazırlanacak olan aile eğitim programının niteliğini arttırdığı gibi uygulamanın verimliğini ve etkililiğini de arttırmaktadır. Küçük grup aile eğitimi uygulamalarında kullanılabilecek değerlendirme süreci şu basamakları takip etmektedir; (a) beyin fırtınası, (b) gereksinim ve ilgilerin listelenmesi, (c) gereksinim ve ilgilerin tartışılması, (d) gereksinim ve ilgi listesinin önem sırasına konulması, (e) programın hazırlanması ve (f) program içeriğinin tekrar gözden geçirilmesi. Takip eden bölümde bu basamaklar kısaca özetlenmiştir.

Grup aile eğitimi uygulaması büyük grup uygulaması şeklinde gerçekleştirilecekse bazı basamakların takip edilmesi önerilebilir. Bu basamaklar şunlardır; (a) uzman ya da grup lideri tarafından değerlendirme amacıyla bir içerik listesinin oluşturması; (b) sonra bu listenin küçük gruplar şeklinde büyük grubu oluşturacak aileler ile paylaşılması; (c) ailelerin bu listeye eklemek veya çıkarmak istediklerini ekleyip çıkarması; (d) sonra bu listede yer alan içerik üzerinden bir anket hazırlaması; (e) anketi bütün ailelere uygulaması ve sonuçlarını değerlendirmesi ve (f) uzman veya grup liderinin bu değerlendirme sonuçları temelinde grup aile eğitimi uygulamasının içeriğini ve amaçlarını belirlemesi.

Grup üyelerinin bazıları grup dinamiğinin oluşmasına, grup eğitiminin ve grup tartışmalarının amacına ulaşmasına yardımcı olabilecek davranış ve tavır içine girebilirler. Bu üyelerinin grup içinde aldıkları bu rollere genel olarak görev odaklı roller denir.

Yardımcı/kolaylaştırıcı rolü ise grup üyelerinin eğitim ve tartışmalar sırasında dağılmalarını engelleyen, tartışmaların amaç doğrultusunda ilerlemesine yardımcı olan ve grup üyelerinin grup dinamiğine katılması için onları cesaretlendiren grup üyesinin rolüdür.

Grup içinde görev odaklı son grup rolü toparlayıcı rolüdür. Bu rolü yerine getiren grup üyesi diğer grup üyelerinin dile getirdiği düşünce, deneyim, olgu, açıklama ve önerileri derleyerek özetler ve ortak bir sonuç içinde toparlar.

Tamamen yapılandırılmış grup aile eğitimi biçemlerinin genelde amacı aileleri belirli bir konu hakkında bilgilendirmektedir. Bu biçemler grup aile eğitiminin amacı doğrultusunda yarı yapılandırılmış grup aile eğitimi biçemleri ile birlikte uygulanabilir. Tamamen yapılandırılmış grup aile eğitimi biçemi şu uygulamaları içermektedir; (a) Ders, (b) ders-forum, (c) sempozyum, (d) sözel sunular, (e) görsel ve sözel sunular, (f) kitap gözden geçirmeleri, (g) tartışmalar, (h) kolaj ve (ı) panel. Takip eden bölümde bu grup aile eğitimi biçemleri tamamen yapılandırılmış olandan (ders) en az yapılandırılmış olana (panel) doğru belirli başlı olanları kısaca özetlenmiştir.