AİLE KATILIMI VE İŞBİRLİĞİ

Çocukların okul başarılarını etkileyen en önemli etmenin, ailelerin çocukları için öğrenmeyi destekleyen bir çevre yaratıp yaratmadıkları, çocuklarıyla ilgili gerçekçi beklentilere sahip olup olmadıkları ve çocuklarının gerek okuldaki gerekse toplumsal ortamlardaki eğitimlerine katılıp katılmadıkları ile ilgili olduğu belirtilmektedir. Çocuğun gelişim alanlarını desteklemek için eğitim ve bakım sürecine anne-babaların katılımı oldukça önemlidir. Çocukların aldıkları eğitimden ve bakımda üst düzeyde yararlanabilmeleri, öğrendikleri becerilerin kalıcı olması ve okul ile aile arasında tutarlılığın oluşabilmesi için aile katılımının sağlanması gerekmektedir.

Aile Katılımı: Ailelerin çocuklarının gelişim ve eğitimlerine katkıda bulunmaları amacıyla planlanmış olan etkinliklerdir.
Aile: Evlilik ve kan bağına dayanan, karı, koca, çocuklar, kardeşler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu toplum içindeki en küçük birlik.
Hedef Davranış: Çocuğa kazandırılması planlanan davranıştır.
Yaşam Kalitesi: Aile bireylerinin gereksinimlerini karşılayabildiği koşullara sahip olmaları, kendileri için önemli olan etkinlikleri yapabilmeleri ve aile bireylerinin tümünün bir aile olarak bir arada yaşamaktan zevk alması olarak tanımlanmaktadır.
Önkoşul Beceri:Hedeflenen becerinin öğrenilebilmesi için bireyin sahip olması gereken beceri ve davranışlar olarak tanımlanmaktadır.

Ailenin yaşadığı duygular; anne-babanın çocuk yetiştirme tarzlarından, kültürel değerlerinden, inançlarından ve ön yargılarından etkilenmektedir. Bunun yanı sıra aileye katılan çocuğun sahip olduğu engelin türü ve derecesi, ailenin sosyo ekonomik düzeyi, yaşı ve aldığı destekler anne ve babaların duygu ve düşüncelerini etkilemektedir.

Karar verme düzeyinde okulda alınan kararlara yönelik ailelerin düşüncelerinin belirlenmesine ilişkin ailelerle iletişim sağlamanın üzerinde durulmaktadır.

Toplumla işbirliği düzeyinde toplum sağlığı, kültürü ve sosyal hizmetler konusunda aileyi ve çocuğu bilgilendirmek üzere okulun, ailelerin ve çocukların bu tür etkinliklere katılımlarını sağlamaya yönelik destek sunulmaktadır.

İletişim düzeyinde katılımda okul ile ev arasında çocuğun gelişimine ilişkin bilgilendirici notlar gönderilmesi üzerinde durulmaktadır.

Çocuklarının eğitim süreçlerine ailelerin aktif katılım sağlamalarının, çocuklarının eğitim ve gelişim düzeylerinin artması arasında kuvvetli bir ilişki olduğu belirtilmektedir. Ailelerden çocuklarının eğitim süreçlerine aktif katılım sağlayarak bu konuda savunucu olmaları beklenmektedir. Ailelere yönelik bu beklentiler de bazı gerekçelere dayandırılmaktadır. Bu gerekçeler arasında (a) çocuklarına ilişkin sosyal ve yasal sorumluluğun aileye verilmiş olması, (b) ailelerin çocuklarının refahına ilişkin sağladıkları duygusal yatırımların profesyonellerin sundukları duygusal yatırımların çok ötesinde bir öneme ve sorumluluğa sahip olmaları, (c) ailelerin çocuklarının hayatlarında personellere göre daha sabit bir yere sahip olmaları, (d) ailelerin okul sistemine ilişkin ilk elden ve doğrudan deneyimlere sahip olmaları nedeniyle bu konuya yönelik daha ikna edici, samimi savunucular olabilmeleri, (e) ailelerin personellere kıyasla sistemle ilgili eleştiri yaparken daha özgür olmaları yer almaktadır.

Anne-babaların aile eğitim sürecine katılımlarını sağlayabilmek için uzmanların ailelere sunacağı eğitimlerin çocuk ve ailesi için günlük hayatta gereksinim duyulan işlevsel becerilere yönelik konular arasından seçilmesi gerekmektedir. Engelli bireyin bağımsız ve güvenilir bir biçimde karşıdan karşıya geçmesine yönelik bir amaç belirlenmiş olsun. Yaşı ve özellikleri itibarıyla bağımsız olarak bir yerden bir yere gitmesi beklenen bir birey için bu beceri işlevsel bir beceridir.

Sosyal güvencesi olmayan çocuklar içinse sağlık hizmetleri genel sağlık hizmetleri kapsamında sağlanmaktadır. Temel bakım hizmetlerine yönelik haklara baktığımızda, ailesi ekonomik yoksunluk içinde olan ve bakıma muhtaç engelli çocuklara
evlerinde veya kurumlarda bakım hizmeti verilebilmektedir.

Çocuğun tanı almasına ilişkin ailenin hastanelerin ilgili bölümlerine başvurmaları gerekmektedir. Hastane sürecinin ardından ise aile hastaneden aldığı belgelerle birlikte Rehberlik ve Araştırma Merkezlerine başvurmakta ve bu sürecin ardından da çocuğun uygun olan bir eğitim kurumuna yönlendirilmesi gerekmektedir.

Engelli çocuğa sahip aileler için kendilerine katkı sunacak bir diğer grup da yakın akrabalardır. Yakın akrabalar bu süreçte sunabilecekleri pek çok destekle ailenin hayatını kolaylaştırabilirler. Çünkü yakın akrabalar genellikle engelli çocuklarla nasıl iletişim kuracaklarını bilemezler ya da çocuklara karşı daha toleranslı olduklarından çocuk için anne-babası tarafından belirlenmiş kuralları tutarlı olarak uygulamaktan kaçınabilirler. Bu durumda anne-baba çocuklarının engelinin türüne ve çocuklarıyla nasıl iletişim kurmaları gerektiğine ilişkin yakın akrabalara bilgi vermelidir. Yakın akrabalara, komşulara ve toplumsal ortamlarda bazı bireylere çocuklarına ilişkin bilgi vermek de ailenin sahip olduğu ek sorumluluklardan biridir.

Öğretmenler
çocuklara yönelik olarak farklı toplumsal ortamlara geziler planlayabilirler. Örneğin öğretmenlerin
postaneye bir gezi düzenlediğini varsayalım. Bu
geziden önce öğretmenler böyle bir ortama girildiğinde eğer sıra varsa sırada beklenmesi gerektiğini,
sonrasında gişedeki memura “merhaba” denilerek
yapılmasını istediğimiz işlemi söylememiz gerektiğini, ardından para vermemiz ve son olarak da para
üstünü alarak “teşekkür ederim” diyerek oradan
ayrılmamız gerektiğini öncesinde çocuklara öğretmektedirler. Eğer çocuk “sıraya girme” becerisine
sahip değilse postaneye mektup göndermeye gitmeden önce, öncelikli olarak önkoşul bir beceri
olan “sıraya girme” becerisinin çocuğa öğretilmesi gerekecektir. Çocuklarına öğretilmekte olan bu
becerilere ilişkin öğretmenlerden ayrıntılı bilgiler
almak, anne ve babaların bu süreçteki bir diğer
sorumluluğudur. Çocuğun kendisine öğretilen bir
beceriyi farklı ortamlarda, farklı kişilerle ve farklı
zamanlarda da gerçekleştirilebilmesi gerekmektedir. Öğretmenden bu konuda bilgi alan ve bu becerilerin öğretimi konusunda neler yapabileceğini
öğrenen anne ve babalar çocuklarına yeni beceriler
öğretebilecekleri gibi öğretmenlerin öğretmiş oldukları becerileri de çocuklarının genellemelerine
yardımcı olma fırsatını elde ederler. Örneğin anne
ve baba, öğretmenle konuşarak çocuklarına uyanınca diğer aile bireylerine “günaydın” deme becerisini öğretebilirler. Bununla birlikte postaneye
giden çocuklarının edindikleri bu beceriyi tiyatro
bileti alırken de sergilemelerine yönelik çalışmalar
yapabilirler.

Yaşam Kalitesi
Aile bireylerinin gereksinimlerini karşılayabildiği koşullara sahip olmaları, kendileri için önemli olan etkinlikleri yapabilmeleri ve aile bireylerinin tümünün bir aile olarak bir arada yaşamaktan zevk alması olarak tanımlanmaktadır (Öncül, 2013; Park ve diğ., 2003). Doğru cevap "B" dir.

I. Engelli bir bireyin aileye katılmasıyla diğer aile bireyleri bu durumdan fiziksel olarak ve maddi açıdan etkilenebilmektedirler.

II. Bu süreçle birlikte anne ve babanın üstlendiği roller farklılaşmaktadır.

III. Aileye yeni katılan üyenin engelinin olması ailede şok etkisi yaratmaktadır. 

IV. Ailenin yaşadığı duygular; anne-babanın çocuk yetiştirme tarzlarından, kültürel değerlerinden, inançlarından ve ön yargılarından etkilenmektedir.

V. Anne-babalar; çocuklarının özelliklerinden dolayı çocuğa sağlanacak öğretim sürecine ilişkin sorumluluk sahibidir. Doğru cevap "C" dir.

I. Çocuk dünyaya geldiği ilk andan itibaren ilk etkileşimlerini ve öğrenmelerini aile içinde gerçekleştirmeye başlar.

II. Ailelerin çocuklarının gelişim ve eğitimlerine katkıda bulunmaları amacıyla planlanmış olan etkinliklerdir.

III. Aile bireyleri, çocuklarının yetersiz oldukları alanlara ya da güçlü olduğu alanlara ilişkin en fazla bilgi sahibi olan kişilerdir.

IV. Aileler sadece bir sorun olduğunda öğretmenlerle iletişim kurmamalıdırlar.

V. Öğretmenler ailelerle iletişim sürecini sadece ailelerin başlatıp sürdürmeleri gereken bir süreç olarak görmemeleri gerekmektedir. Doğru cevap "E" dir.

Aileler bu sürece farklı düzeylerde katılım gösterebilmektedirler. Bunlar dan biri çocuk bakımıdır. Bu düzeyde okul ve öğretmen/öğretmenler tarafından aileye, çocukları için uygun bir ev ortamı hazırlamaya, çocuklarına uygun olarak sağlık ve eğitim etkinliklerine katılmaya yönelik destek sunulur. Doğru cevap "C" dir.

Aileler bu sürece farklı düzeylerde katılım gösterebilmektedirler. BunlaR;

Toplumla işbirliği

Karar verme

Çocuk bakımı

Gönüllülük ve

Evde öğrenmedir. Doğru cevap "E" dir.

Hedef Davranış
Çocuğa kazandırılması planlanan davranıştır. Çocuğun dağarcığında olmayan ama ailenin ya da öğretmenin çocuğun öğrenmesini istediği, arttırılmasının ya da azaltılmasının planlandığı davranış olarak ifade edilebilir (Akmanoğlu, 2017).

Ailelere yönelik bu beklentiler de bazı gerekçelere dayandırılmaktadır. Bu gerekçeler arasında

(a) çocuklarına ilişkin sosyal ve yasal sorumluluğun aileye verilmiş olması,

(b) ailelerin çocuklarının refahına ilişkin sağladıkları duygusal yatırımların profesyonellerin sundukları duygusal yatırımların çok ötesinde bir öneme ve sorumluluğa sahip olmaları,

(c) ailelerin çocuklarının hayatlarında personellere göre daha sabit bir yere sahip olmaları,

(d) ailelerin okul sistemine ilişkin ilk elden ve doğrudan deneyimlere sahip olmaları nedeniyle bu konuya yönelik daha ikna edici, samimi savunucular olabilmeleri,

(e) ailelerin personellere kıyasla sistemle ilgili eleştiri yaparken daha özgür olmaları yer almaktadır (Fiedler, Simpson ve Clark, 2007; Sönmez, 2012). Doğru cevap "A" dır.

ENGELLİ ÇOCUĞA SAHİP AİLELERİN ALMALARI GEREKEN EK SORUMLULUKLAR

1. Engelin Türüne İlişkin Bilgi Edinme ve Psikolojik Desteklere Ulaşma

2 Tanılama Sürecinde Bilgiye Ulaşma 

3. Yasal Haklarını Bilme

4. Normal Gelişim Gösteren Kardeşe Bilgi Desteği ve Duygusal Destek Sunma

5. Yakın Akrabalara Bilgi Desteği Sunma 

6. Çocuklarının Toplumsal Ortamlarda Bulunmasına Yönelik Çalışma

7. Ailenin Çocuğunun Sınıf Ortamındaki Eğitimine Katılması 

8. Ailenin Çocuğunun Ev Ortamındaki Eğitimine Katılması 

9. Ailenin Çocuğun Geçiş Dönemlerinin Planlanması Sürecine KatılmasıDIR. Doğru cevap "D" dir.