AİLE KATILIMI VE İŞBİRLİĞİ

İnsanlar, psikolojik bütünlüklerini ve benlik değerlerini korumak amacıyla zaman zaman çeşitli savunma mekanizmaları kullanırlar. Zor durumlarla baş etmede, çabaya yönelik davranışlar yerine kendini korumaya yönelik davranışlar geliştirir. Bu davranışlar savunma mekanizmalarıdır. Çocuk sahibi olma konusunda anlaşmazlığı olan evli bir çiftin bu sorunu görmezden gelerek ilişkilerini sürdürmesi ise hayal kurma değil; "bastırma" mekanizmasına örnektir.

Özgecilik; çıkar gözetmeksizin başkalarının iyiliği için özveride bulunmayı bir ilke olarak benimseyen ahlak tutum ve görüştür.

Ailelere, engeli olan bireye sahip oldukları açıklamasının yapıldığı andan itibaren, yaşayacakları sorunlarla başa çıkmalarında, sistemli ve profesyonel olarak yardım edilmesi gerekir. Bu bağlamda, temel işlevleri iletişim, değerlendirme ve yorumlama olan psikolojik danışma, engelli ailelere destek olmada oldukça önemlidir. Psikolojik Danışma Kişinin kendini anlaması, farkındalık kazanması, problemlerini tanımlaması ve çözüm yolları üretmesi, kararlar alması, kapasitesini geliştirmesi, çevresiyle uyumlu ve sağlıklı bir iletişim halinde olması ve kendini geliştirmesi için uzman kişilerce verilen profesyonel yardım sürecidir. Bu uzmanlar; psikolog, psikoterapist, psikiyatr ya da psikolojik danışman olabilir.

Anne-baba, engelli bireye sahip olduğunun ortaya çıkışından kabulüne kadar genellikle beş aşamalı bir süreç yaşar. Bu aşamalar, problem olduğunun fark edilmesi, gerçek problemin belirlenmesi, probleme bir neden aranması, probleme bir çare aranması, engelli bireyin kabul edilmesi aşamasıdır.

İlişki kurma ve değerlendirme aşaması; Psikolojik danışma ilişkisinin psikolojik danışma boyutuna odaklanarak, bu ilişkide psikolojik danışmanların danışanların söylediklerine ve deneyimlediklerine tepki vermeleri gerektiğini vurgulamaktadır. İlişki kurmak, “Danışanla birlikte olmak duygusal olarak birilerine dokunmak ve iletişim kurmak anlamına gelir. İlişki kurma psikolojik danışma sürecinde oldukça önemli bir aşamadır.

Grupla psikolojik danışmada, konuşulanlar önceden belirlenmemiştir ve spontanlık (kendiliğinden) önemlidir.

Genelde bulunacak odanın, özel görüşmelere herhangi bir engel olmadan uygun olması, konuşmaların dışarıdan duyulmaması ve gerekli olan güveni sarsıcı herhangi bir durumun olmaması beklenmektedir. Psikolojik danışma yapılacak odanın döşenmesinde ise aşırı renklerden, eşyalardan kaçınmalı, rahatlatıcı bir ortamı yaratacak biçimde döşeme ve oda düzeni sağlanmalıdır. Öte yandan danışanı yüzü ışığa gelecek biçimde oturtmamalı, danışan ile danışmanın oturacağı sandalye veya koltukların benzer ve rahat olması sağlanmalıdır.

Yansıtma ve Açıklığa Kavuşturma Teknikleri; Birçok danışman yansıtma ve açıklığa kavuşturmayı psikolojik danışmanın kalbi saymaktadır. Bu teknikte esas, danışanın düşünce ve duygularına tepkide bulunmaktır. Böylece danışman, danışanı dinlediğini, anlamaya çalıştığını ve yanlış anlamış ise düzeltilmesini istediğini göstermektedir. Bu tekniğin kullanılmasında danışanın söylediklerini tekrarlamak, yeniden yapılandırmak, açıklığa kavuşturmak ve özetleyerek açıklık getirmek kategorileri dikkati çekmektedir.

Dinleme Teknikleri: Psikolojik danışmanın başlangıcında, ilk konuşmadan sonra, danışman danışana kendisini ve sorununu anlatmasına yardım ve danışanın yararlanabileceği atmosferi oluşturma düşüncesi içindedir. Bu durumda danışman aktif bir dinleyici olmalıdır. Danışana, ilgisini ve dikkatini göstermelidir. İlgisini söz veya tepkilerle gösterebilir. Bazen de sözel olmayan tepki ve davranışlar, baş sallama, bakışlarda değişiklik gibi, danışanın konuşmasını sürdürmesinin desteklenmesini sağlayabilir.

Engelli çocuğu olan ailelere sunulan grup danışmanlığı, ebeveynlerin problem çözme becerilerini, aile içi iletişimlerini ve sosyal destek algılarını anlamlı ölçüde artırmış, anksiyete ve depresyon belirtilerini azaltmıştır. Grup danışmanlığı programının özel gereksinimli çocuğa sahip anne babaların hem durumluk hem de sürekli kaygı düzeylerini azaltmada etkilidir. Grup danışmanlığı programı, zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin stres düzeylerini azaltmada etkilidir ve bu etki kalıcıdır.

İnkâr (yadsıma), yansıtma, bastırma, yüceltme ve gerileme savunma mekanizmalarından bazılarıdır.

Yılmazlık, yaşanan zor durumlar karşısında yeniden toparlanma gücüdür. Bir başka deyişle psikolojik sağlamlıktır.

Babanın gösterdiği davranış literatürde kapı kapı dolaşma davranışı olarak adlandırılmakta olup; inkar evresinde yapılan bir davranıştır.

Psikoterapi
Düşünce, duygu ve davranışları, konuşma, ilişki kurma, birlikte değişik çalışma
yolları ile etkileyerek değiştirme, iyileştirme demektir. Bir başka deyişle, çağdaş
ruh bilim bilgilerine dayanarak, hasta/ danışan ile olumlu bir ilişki içinde özel teknikleri kullanan bir takım uygulamalar anlaşılır.

Özgecilik
Çıkar gözetmeksizin başkalarının iyiliği için özveride bulunmayı bir ilke olarak
benimseyen ahlak tutum ve görüştür.

Psikolojik danışmanın aşamaları:
• Başlangıç ve alışma aşaması: Danışman ve danışanın birlikte ne yapacaklarını tartıştıkları ve bazı roller ve süreçler üzerinde karşılıklı olarak anlaşma yaptıkları aşamadır. İlk oturumdaki izlenimler, yere ve duruma bağlı olmadan danışma oturumlarının tamamı hakkında genel bir fikir verir. Danışan bu oturumda “ Bu kişi bana yardım edebilecek mi? Ne olacak acaba? Bunu gerçekten yapmalı mıyım?” Bu esnada danışman, “Bu kişi bana güvenecek mi? Birlikte en iyi iş nasıl yapabileceğiz? Zamanımızı en iyi olarak nasıl kullanabiliriz? Problem ne kadar ciddi acaba? Nereden başlamalıyız?” gibi şeyleri düşünüyor olabilir. Bu aşamada danışmanla danışanın arasında kaynaşma sağlanır. Psikolojik danışman ile danışan arasında bir kaynaşma sağlandığında bu ilişki saygı, güven, psikolojik olarak rahat olma ve ortak bir amaca hizmet etme gibi özellikler taşır.

İzleme ve değerlendirme aşaması: Bu aşama, danışmanın ve danışanın geriye baktıklarında nelerin başarıldığını gördükleri,
ilerlemenin olup olmadığını ve her bir planın veya davranışın etkinliğinin değerlendirildiği bir aşamadır.

Etkili ve başarılı bir danışmanda bulunması gereken bazı özellikler vardır:
• Bireylere yardım konusuna ilgi duyma
• Danışanın duygu ve düşüncelerini algılamada duyarlı olma
• Gerçekçi olma
• Olumlu ve aktif tavırlar içeren kabul davranışı gösterme
• Kısıtsız ve hoşgörülü davranma
• Dürüstlük, samimiyet ve esneklik özellikleri taşıyan davranışlar gösterme

Psikolojik Danışma
Kişinin kendini anlaması, farkındalık kazanması, problemlerini tanımlaması ve çözüm yolları üretmesi, kararlar alması, kapasitesini geliştirmesi, çevresiyle uyumlu ve sağlıklı bir iletişim halinde olması ve kendini geliştirmesi için uzman kişilerce verilen profesyonel yardım sürecidir. Bu uzmanlar; psikolog, psikoterapist, psikiyatr ya da psikolojik danışman olabilir.

Yansıtma ve Açıklığa Kavuşturma Teknikleri: Birçok danışman yansıtma ve açıklığa kavuşturmayı psikolojik danışmanın kalbi saymaktadır. Bu teknikte esas, danışanın düşünce ve duygularına
tepkide bulunmaktır. Böylece danışman, danışanı dinlediğini, anlamaya çalıştığını ve yanlış anlamış ise düzeltilmesini istediğini göstermektedir. Bu tekniğin kullanılmasında danışanın söylediklerini tekrarlamak, yeniden yapılandırmak, açıklığa kavuşturmak ve özetleyerek açıklık getirmek
kategorileri dikkati çekmektedir.

Yapılandırma: Danışmanın, psikolojik danışmanın ne olduğuna, ilişkilerin neler olduğuna ve nasıl gelişmesinin beklendiğine ilişkin bilgiler vermesiyle yapılandırma oluşmaktadır. Amaç, danışanın bu ilişkiden en iyi biçimde ve düzeyde yararlanmasını sağlamak olmaktadır.