Engelli Bireylerin Ailelerine Sunulacak Sosyal Destek Hizmetleri

Sosyal destek, kaygı verici durumları ortadan kaldırmasa bile kişilerin endişe düzeylerini düşürmekte ve kişilerin daha iyimser, kendilerini daha fazla kontrol edebilir, stresle başa çıkmak için yeni yollar deneme konusunda daha istekli olmalarını sağlamaktadır. Bu sebeple engelli birey ailelerine sunulan sosyal destek hizmetleri, aileleri yukarıda bahsedilen birçok yönden olumlu olarak geliştirmektedir. 

Sosyal destek, genel olarak stres yaratan durumun olumsuz sonuçlarını azaltabilecek ve uyumsal yeterliği geliştirebilecek hizmetlerin bireyler ve/veya kurumlar yoluyla sağlanmasıdır.

Kişinin bir grup insanla olan bağları ve grup içindeki ilişkileridir. Sosyal ağ, bireyin sosyal kimliğinin tanındığı, desteklendiği ve güçlendirildiği aile üyeleri, akrabalar, arkadaşlar, karşı cins arkadaşı, öğretmenleri, meslektaşlar, komşular, ideolojik dinsel ve etnik gruplar ile bireyin içinde yaşadığı toplum gibi çevresindeki insanlardan oluşmaktadır. 

Sosyal destek ve sosyal ağ farklı kavramlardır. Sosyal ağlar bireyi çevreleyen yani bireyin sahip olduğu sosyal ilişkiler ağı ve bu ağların özellikleri, sosyal destek ise nitelikli sosyal ağdan sağlanan maddi, duygusal ve bilişsel yardım olarak tanımlanmaktadır.

İşlevsel sosyal destekte, ihtiyaç duyulan destek, algılanan destek ve gerçekleşmiş destek önemli bulunmaktadır. Bu destekte, bireyin gerçekten ihtiyaç duyduğu konuda yardım görüp görmediği, verilen yardımın birey için önemi ve ihtiyaç duyulan desteğin ne kadarının karşılandığı önemsenmektedir.

• Bireylere gereksinim duydukları hizmetleri ve malzemeleri sağlayarak duygusal rahatlık vermek,

• Beklenen sorunlarla ilgili olarak bireylere rehberlik ederek bu sorunlarla başa çıkma yolları sunmak,

• Bireylerin performanslarını geliştirici geri bildirimler sunmak,

• Olumlu uyuma ve kişisel gelişime katkıda bulunmak,

• Hem günlük yaşamda hem de gereksinimler ve krizler anında bireyler arası bağlantıları sağlayarak onları stresin olumsuz etkilerine karşı korumaktır.

Belediyeler tarafından engelli çocuğu olan ailelere sunulabilecek sosyal destek hizmetleri aşağıda sıralanmıştır:

• Engelliler için özel merkezler kurmak

• Bakım ve destek hizmetleri sağlamak (Evde sağlık, günlük hizmet ve akşam bakım hizmeti)

• Yaşamı kolaylaştırıcı araç desteği sağlamak

• Ulaşım hizmetlerinde kolaylık sağlamak

• Kentsel düzenlemeler yapmak (Üst geçitler yapmak, binaları düzenlemek ve yeşil alanlar sunmak)

• Kültürel etkinlikler sağlamak
• Eğitim seminerleri düzenlemek
  
  
• Meslek/İş edindirme kursları düzenlemek
  
  
• Doğrudan ekonomik yardım yapmak
  
  
•  Engelli spor takımları kurmak
  
  
• Engelli dans grupları kurmak
• Ortak gezi programları sağlamaktır

• Teknolojik destek sunmaktır.

Toplumlarda yaygın ve önemli sosyal destek kaynağı ailedir. Aileden algılanan destek ile depresyon arasında anlamlı ilişki olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Evli bireylerin önemli sosyal destek kaynaklarından biri eşlerdir. Eşler arasındaki uyum problemleri, evlilik yaşantısında var olan sorunlar, bireyin sosyal destek kaynaklarının azalması anlamına gelmektedir. Engelli bir çocukla yaşamanın ailenin işlevlerinde ve evlilik ilişkisinde sorunlara yol açtığı ve evlilik yaşantısında ortaya çıkan sorunların düşük sosyo ekonomik düzeyde olma gibi risk faktörleriyle birleştiğinde boşanma olasılığını arttırdığı yönündeki bulgular söz konusu ailelerle çalışırken evlilik yaşantısındaki sorunların ele alınmasının önemini vurgulamaktadır.

Bu destek, günlük sorumlulukların gerçekleştirilebilmesi için başkaları tarafından sağlanan eylem ya da araçlardır. Para yardımı, materyal kaynakları, araç-gereç yardımı, çocuklara bakma, ev içindeki ve dışındaki hizmetleri üstlenme gibi somut yardımları içerir. Maddi sorunlara doğrudan çözümler getirerek ya da aile bireylerini rahatlamak ve boş zaman etkinliklerine daha çok katılabilmeleri için gerekli zamanı sağlayarak gerilimi azaltır. Komşusunun yeni doğum yapmış bir kadının evinin temizliğinde ona yardım etmesi ya da belediyelerin engelli vatandaşlara araç desteği sağlamaları ve belediye bütçesinden para yardımı yapmaları araçsal desteğe örnek olarak verilebilir.

Araçsal sosyal desteğin sağlanmasında sosyal hizmet uzmanlarıda görev almaktadır. Engellilere araçsal sosyal destek hizmetlerinin sağlanmasında sosyal hizmet uzmanlarının görevleri aşağıda sıralanmıştır:

• Yoksul engellilere protez, tekerlekli sandalye vb. alınması için girişimlerde bulunmak

• Yoksul engellilere Kızılay vb. kuruluşlardan yemek almalarını sağlamak

• Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı vb. kuruluşlardan kuru gıda almalarını sağlamak

• Yoksul engellilerin gerekli ilaçları almaları için ilgili kuruluşlara başvurmak

• Yoksul engellilerin yasaların sağladığı haklardan yararlanmaları için girişimde bulunmak

• Yoksul engellilere parasal yardım sağlayan çeşitli kuruluşlardan özürlüleri yararlandırmak için Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, Kızılay  vb. kuruluşlara başvurmaktır.

Bireyin kişisel sorunlarını ve özel konularını konuşup paylaşabileceği birilerinin varlığı, bireylere kısa ya da uzun süreli sorunların yarattığı katlanılması güç durumlar için direnme gücü sağlamakta ve bireylere değerli oldukları duygusu vererek onları rahatlatmaktadır. Duygusal destek, yakın ilişki ve başkalarıyla birlikte olma gereksinimlerini de doyurarak stresi azaltmakta ya da önlemektedir. Duygusal desteğin içinde sırdaş ilişkisine özel bir önem verilmiştir. Çeşitli yaşam olayları ve sorumlulukların yarattığı gerilimlerle başa çıkmada sırdaş ilişkisinin öneminin araştırıldığı bir çalışmada, dostu olmayan insanların, yaşam stresinden daha fazla rahatsızlık duydukları, benlik değerlerinin daha düşük ve psikopatolojik belirtilerinin daha fazla olduğu bulunmuştur.

• Engellilerin ve ailelerinin engel ile ilgili duygularından söz etmesini sağlamak

• Engellilerin ve ailelerinin üzüntülerini, sıkıntılarını uyumsuzluğa yol açmayacak biçimde yaşamaları için yardımcı olmak

• Engellilerin eksiklikleri, yetersizlikleri yerine, başarıları ve yeterlilikleri üzerinde odaklanarak onları güçlendirmek

• Engelliler ve aile üyeleri arasındaki ilişkilerin yeniden kurulması ve tanımlanması için yardımda bulunmak

• Engellilerin ve ailelerinin engeli kabullenmeleri için çaba göstermek

   

Psikolojik danışma grupları, bireylerin alanında yetkin bir uzman danışman veya terapist liderliğinde oluşturulmuş güvenli bir grup ortamında duygularını, düşüncelerini, beklentilerini ve yaşantılarını paylaştıkları, deneyimlerini birbirlerine aktardıkları; diğer üyelerin deneyimlerinden yararlanmalarına olanak veren, kendilerine dair farkındalık kazanmalarına yardımcı olan, çeşitli sorunların üstesinden gelmeyi ve kişisel gelişimi sağlamayı amaçlayan bir psikolojik danışma hizmetidir.

Sosyal hizmet uzmanları, aşağıdaki işlevleri yerine getirerek engelli ailelerine bilgisel sosyal destek sağlamaktadır: 

• Engellilere ve ailelerine engelin psiko sosyal boyutları hakkında bilgi vermek
• Engellileri ve ailelerini engel sonucu ortaya çıkan sıkıntıları ile başa çıkmakta kullanacakları teknikler hakkında bilgilendirmek
• Engellilere ve ailelerine engellilerin bakımı, eğitimi ve rehabilitasyon hizmetleri hakkında bilgi vermek
• Engellilerin yaşamını kendi başına idare etmeleri için, kendini yönetmek ve kendini savunmak konusunda gerekli bilgileri aktarmak
• Engellilerin ailelerine, engelli bireye tutumlarının onun gelişimini nasıl etkileyeceği konusunda bilgi vermek

Bir grup uygulayıcısı olarak, destek gruplarında rol alan sosyal hizmet uzmanlarının görevleri aşağıda sıralanmıştır.

• Hastalık ya da engellilik sonucu olaşan stres ve sosyal izolasyonu azaltmak

• Engel ile baş edebilme kapasitesini artırmak

• Hastanede kalma ve tedavinin sıkı ve tek düzeliğine uyumu konusunda çaba göstermek

• Bir yere ait olma duygusunu sağlamaya çalışmak

• Benlik saygısı düzeyini artırmak ve damgalanmış olma duygusunu azaltmaktır.

Toplumsallaşma gruplarının amacı, bireylerde kabul edilebilir tutum ve davranışlar geliştirmektir. Toplumsallaşma gruplarında liderlik rolü sosyal hizmet uzmanlarına aittir. Sosyal hizmet uzmanları bireylerin yeni ya da değişen rollerine uyum sağlamaları için onlara olanak tanır. Kendi kendine gelişimleri ve sosyal rolleriyle bütünleşmeleri için yardımcı olur.

Eğitim-ruhsal eğitim grupları da denilen bu gruplar bireylere belli bilgi ve becerileri kazandırmayı amaçlar. Grup uygulayıcısı olan sosyal hizmet uzmanları bu gruplarda hastalara, engellilere ve ailelerine hastane, tıbbi personel, kaynaklar ve hastalık ya da engelin nedenlerini, gelişimi, bireysel ve sosyal yaşamdaki sonuçları hakkında bilgi verir. Sosyal hizmet uzmanları bu bilgilerin yanısıra, engellilerin bakımı, eğitimi, rehabilitasyon merkezleri, engelli danışma merkezleri ve sosyal güvenlik hizmetlerine ilişkin bilgiler iletir. Eğitici gruplara özelikle aile planlaması, cinsel eğitim konularında bilgi vermesi amacıyla halk sağlığı hekimleri davet edilir.