AİLE KATILIMI VE İŞBİRLİĞİ - Deneme Sınavı - 6

İleti: Kaynak duygu, düşünce ya da bilgilerini ileti oluşturarak aktarır. Kaynağın gönderdiği mesaj iletidir. Kaynak ve hedef arasındaki ilişkiyi sağlayan temel ögedir.

Çekirdek aile: Yalnızca eşlerden veya eşler ve çocuklarından veya yalnız ebeveyn ve en az bir çocuktan oluşan aileler olarak tanımlanmaktadır.

Aile eğitim uygulamaları, uygulamanın yapıldığı yere göre üç türü olduğu söylenebilir. Bunlar; (a) kurum temelli aile eğitim uygulamaları, (b) ev temelli aile eğitim uygulamaları ve (c) hem kurum hem de ev temelli aile eğitim uygulamalarıdır. Bu uygulamaların yanı sıra günümüzde dördüncü tür olabilecek uygulama ise uzaktan aile eğitimi uygulamaları sayılabilir. Bu uygulama türleri takip eden bölümde kısaca özetlenmiştir. Doğru cevap "E" dir.

Kurum temelli aile eğitim uygulamalarında aileye eğitim kurumda verilir ama bu uygulama da aile kurumla iş birliği yapan bir partner olarak değerlendirilir. Bu uygulamanın temel amacı ailenin kurumda verilen eğitim ve rehabilitasyon süreçlerine destek olması, kurumda verilen eğitim ve rehabilitasyon süreçlerine ve çıktılarına etki edebilecek kendi bünyesinde barındırdığı değişkenleri düzenlemesi ve evde çocuğu için gerekli olan ve kurum tarafından verilen uygulamaları etkin bir şekilde yerine getirmesinin sağlanmasıdır. Doğru cevap "D" dir.

Kurum temelli aile eğitim uygulamaları planlayıcılarının ve uygulayıcılarının dikkate alması gereken değişkenler şu beş başlık altında özetlenebilir (Edwards ve Young, 1992);
a. Ailenin güçlü yönlerinin ve onların çocukları hakkındaki bilgilerini temel alan stratejilerin uygulanması,
b. Aileyi olumsuz yönde etkileyen stresi göz önünde bulunduran koruyucu stratejilerin ve uygulamaların tanımlanması ve uygulanması,
c. Aile ve çocuk için yeni kaynaklar sunan sivil toplum örgütleri ile iş birliğinin sağlanması
d. Ailenin, okulun ve toplumun gereksinimlerini karşılayacak yeni bir modelin önerilmesi ya da eski bir modelin bu yolda uyarlanması,
e. Yöneticiler ve öğretmenlerin okul ve aile iş birliği için etkin bir program hazırlaması. Doğru cevap "C" dir.

Ev temelli aile eğitim programlarının temel amaçları şu şekilde sıralanabilir;

(a) ailenin çocukları için daha etkili öğretmenler hâline getirilmesi,
(b) ailenin bakım verici ve yetiştirici rollerinin desteklenmesi,

(c) ailenin özerklik ve öz güven duygularının güçlendirilmesi,

(d) erken çocukluk dönemlerinde yetersizliği olan çocuk ve ailesine ulaşılması ve

(e) ailenin gereksinimlerine cevap verilmesi ve ev ortamının düzenlenmesi (Berger, 2008). Doğru cevap "B" dir.

• Akut sağlık sorunları (ör. üst solunum yolu enfeksiyonu, orta kulak iltihabı)
• Artan yaşla birlikte kalp ve dolaşım sorunları (ör. doğuştan kalp hastalığı, kalp kapak sorunları, kalp yetmezliği, hipertansiyon, damar tıkanıklığı)
• Düşük fiziksel aktivite seviyesi ve beslenme alışkanlığına bağlı olarak obezite
• Bazı kanser türleri (ör. gastrointestinal)
• Görme ve işitme sorunları
• Düşük aktivite düzeyi ve bağırsak hareketliliği nedeniyle kabızlık (konstipasyon)
• Kas tonusu ve mesane kapasitesindeki azalmaya bağlı idrar tutmada güçlük
• Yaşlılık döneminde erkeklerde prostat sorunları
• Yetersiz ağız bakımı nedeniyle diş problemleri
• Nörolojik sorunlar (ör. Epilepsi)

• Kalp ve dolaşım sistemi hastalıkları, solunum yetmezliği, akciğer inflamasyonu
• Kronik kabızlık
• Enfeksiyon hastalıklar
• Doğuştan veya sonradan oluşan kas-iskelet sistemi sorunları (omurgada eğrilik, kalça ekleminde gelişim yetersizliği, ayakta deformiteler)
• Yutma-çiğneme güçlüğü ve bağımsız beslenememe, reflü
• Düşük aktivite düzeyi ve yetersiz beslenmeye bağlı osteoporoz
• Epilepsi
• Şizofreni ve diğer psikotik bozukluklar
• Diş ve ağız sorunları

• Hormonal yetersizlikler (ör. tiroid fonksiyon bozuklukları)
• Kalp sorunları (ör. kalp kapak hastalıkları, koroner arter hastalığı, aort kapak yetmezliği)
• Solunum hastalıkları (ör. uykuda solunum durması)
• Düşük aktivite düzeyi ve hipotiroidizme bağlı obezite
• Cilt hastalıkları, diş çevresi enfeksiyonları Kanser (ör. kan, testis)
• İşitme sorunları (ör. kulak kiri nedeniyle daralmış kulak kanalı)
• Göz hastalıkları (ör. katarakt, iris bozuklukları, retina ve optik sinir sorunları, şaşılık, göz titremesi)
• Kas-iskelet sorunları (ör. boyun 1. ve 2. omur arasında eklem gevşekliği)
• Alzheimer hastalığı (ör. ilerleyici bilişsel kayıp, halüsinasyon, yanılsamalar, psikososyal sorunlar)

Doğum öncesi, sırası ve sonrasında çeşitli hastalık, travma veya yapısal sorunlara bağlı gelişebilen ve beyinde kalıcı hasarlar bırakarak yaşam boyu bireyin motor, bilişsel, iletişim ve sosyal alanlarda sınırlılıklar yaşamasına neden olan çoklu gelişimsel bir nörolojik yetersizlik durumuna serabral palsi adı verilmektedir. Beyinde etkilenen alana bağlı olarak bireyin temel motor sorunlarına ilaveten zihinsel yetersizlik, solunum, dolaşım, üriner, sindirim ve duyu sisteminde bazı sorunlar eşlik edebilirken serabral palsili bireylerde temel sorun kas tonusunun istemli olarak kontrol edilememesidir.

• Epilepsi
• Görme sorunları (ör. şaşılık, beyin görme alanında sorunlar)
• Mesane işlev kayıpları
• Üst ve alt sindirim faaliyetlerinde hareket yetersizliği (ör. reflü, kabızlık, mide ve bağırsak delinmesi)
• Yutkunma ve ağız kontrolünde güçlüğe bağlı konuşma zorluğu
• Beslenme ve diş sorunları (ör. düşük vücut ağırlığı), yemek borusu sorunları
• Anemi
• Akciğer sorunları (zatürre)
• Hareket ve beslenme yetersizliğine bağlı osteoporoz, dekibüt ülseri (yatak yarası)
• Kronik kas ve eklem ağrıları, omurgada yapısal sorunlar (ör. kamburluk, omurgada eğrilikler, bel çukurunda artış, disk dejenerasyonu), kalça ve ayak bileği bozuklukları, şekil bozuklukları

Otizm Spektrum Bozukluğu yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkıp iletişim ve sosyal etkileşim sorunları, sınırlı/yinelenen ilgi ve davranışlarla karakterize nörolojik temelleri olan karmaşık bir nörogelişimsel yetersizliktir. Yaygınlık oranına ilişkin genel kabul gören oran 150’de birdir. Gelişimsel yetersizliğin tipi ve şiddetine ilaveten zihinsel yetersizlik, epilepsi veya motor sorunlar gibi ikincil durumların eşlik edip etmemesine göre bu bireylerin sağlık sorunları ve bakım gereksinimleri değişmektedir.

• Epilepsi (ör. kısmi veya tüm beyin alanlarının tutulumu söz konusu olabilir, kısmi tutulumda sabit bakma, anlamsız hareket, dolaşma, titreme, anlamsız konuşma ve tekrarlı ağız hareketleri gibi belirtiler gözlenir, bu belirtiler otistik spektrum bozukluğunda gözlenen belirtilerle karıştırılabilir)
• Uyku bozuklukları (ör. geç uyuma, uyku zamanı öfke nöbeti, erken kalkma, uykuya dalma güçlüğü, kullanılan ilaçların yan etkileri (ör.kabus görme), azaltılamamış ağrı şikâyeti)
• Gastrointestinal sorunlar (ör. kabızlık, ishal, bağırsak mukozasında iltihaplanma ve azalmış enzim aktivitesi)
• Genital ve üriner sorunlar (ör. sık idrara çıkma, idrarını tutamama, idrar borusunda iltihaplanma)
• Diş ve ağız sorunları (ör. diş fırçalamaya direnç gösterme, diş çürükleri ve ağrı ve buna bağlı olarak yemek yememe ve ağızla ilgili kendini uyarıcı davranışlar sergileme)
• Kulak-burun-boğaz sorunları (ör. orta kulak iltihabı ve ağrı, işitme kaybı)
• Kalp ve dolaşım sistemi sorunları (ör. düşük fiziksel aktiviteye bağlı kalbin kan pompalama kapasitesinde azalma, kanın kalbe dönüşünde güçlük, kan basıncında artış, kullanılan diğer ilaçların yan etkisine bağlı gözlerde kararma ve baş dönmesi)
• Yeterli sıvı alınmaması nedeniyle su kaybı (ör. su içmenin öneminin farkında olmama veya su içmeyi unutma davranışları)

Aile bakımı veya kurum bakımı altındaki yetişkin ve yaşlı engelli bireylerin sağlık sorunlarına ilişkin aile hekimi veya hastane hizmetlerinden yararlanılması sırasında doktor, hemşire, radyoloji ve laboratuvar teknisyeni gibi sağlık personelinin konuşma, anlama ve sosyal duruma uygun davranışlar sergilemede sorunlar yaşayan engelli bireylerle etkili iletişim kurma (ör. karşısında oturma, göz teması kurma, adını kullanma, kısa ve basit cümleler kurma, yapacağı tıbbi işlemi anlayacağı bir dille uygulamadan önce anlatma) ve engelli bireyin farkında olma ve tutum konusunda deneyimi bulunmaması doğru ve yeterli sağlık ve bakım hizmeti alması için risk oluşturmaktadır. Ayrıca yetişkin ve yaşlı engelli bireylerle sık karşılaşmayan sağlık ve bakım uzmanları, bu bireylere özgü sağlık sorunları ve bunlara bağlı gelişen hastalık ve olası riskler konusunda sınırlı deneyime sahip olması sağlık sisteminden yeterince yararlanamamalarına neden olmaktadır. Diğer bir sınırlılık ise, kapsamlı sağlık hizmeti ve bakıma gereksinimi olan bu bireylerle çalışan farklı disiplinlerdeki sağlık personeli arasında etkili iletişim ve iş birliğinin sağlanamamasıdır.

Değerlendirme: Bakım planlamasında öncelikle engelli birey değerlendirilir. Bu değerlendirmede bireyin genel sağlık durumu (akut ve kronik hastalıklar, sistemik sorunlar), akıl sağlığı, sosyal becerileri ve yaşam becerileri değerlendirilir. Ayrıca bireyin güçlü ve zayıf yanları da tespit edilir.

Kurumsal bakım hizmet türleri

• Hastaneler veya Klinikler
• Hastalığa Özel Merkezler
• Rehabilitasyon Merkezi
• Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi ve Huzurevleri
• Mesleki Rehabilitasyon

Bu tanım temelinde değerlendirildiğinde grup aile eğitimi uygulamalarının burada incelenmesi gereken bileşenlerinin (a) grup eğitiminde liderlik, (b) değerlendirme, (c) eğitim ortamın düzenlenmesi, (d) grup tartışmaları, (e) grup üyelerinin rolleri ve (f ) grup düzenlenmesi olduğu söylenebilir. Doğru cevap "D" dir.

Uzman tarafından desteklenen aile liderliğinde aile eğitimi grubu; Uzmanın grup içinde bir aileyi liderlik konusunda desteklemesi ile yapılandırılan aile eğitimi grubudur. Doğru cevap "B" dir.

Ailenin desteklediği uzman liderliğinde aile eğitimi grubu: Bu tür aile eğitim gruplarında lider ailenin sorumlulukları şu şekilde sıralanabilir;

(a) ailelerin uzmanı daha iyi anlaması için gerekli iletişim ve etkileşimin düzenlenmesi,
(b) grubun uzmanı kabul etmesi,

(c) ailelerin gereksinimleri doğrultusunda uzmanın yönlendirilmesi ve

(d) ailelerin gereksinimleri temelinde yeni uzmanların grup eğitimine davet edilmesidir. Doğru cevap "E" dir.