AİLE İÇİ UYUMLU ETKİLEŞİM

Mutlak ve göreli yoksulluk türleri gelire göre yapılmıştır.

Dünyada 1,5 milyardan fazla yoksulun %70’ini kadınlar oluşturmaktadır

Yoksullukla mücadelede son yıllarda ortaya çıkan önemli bir eğilim, bu konuda ulusal hükümetlerin ve sivil toplum örgütlerinin yanında; IMF, Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler KalkınmaProgramı (UNDP) ve Uluslararası Çalışma Örgütü gibi uluslararası kuruluşların da çabaları görülmektedir. Ancak yoksullukla mücadele de en önemli koruyucu etken ailedir.

Duygusal şiddet: Duygusal şiddet; kadını aşağılama, bağırma, onurunu kırma, görmezden gelme, utandırma, suçluluk duymasını sağlama, korkutma ve tehdit etme, çeşitli konularda engelleme, aşırı kıskançlık, toplumdan ve diğer aile üyelerinden soyutlama, çeşitli toplumsal etkinlikleri izne bağlama gibi tutum ve davranışlarla tanımlanır.

Çocuk Hakları Sözleşmesine göre 0 -18 yaşı grubundaki herkes çocuk olarak kabul edilmektedir.

Ensest ilişki; Türk Dil Kurumu tarafından ‘aile içi yasak ilişki’ olarak tanımlanmaktadır. Aile üyeleri ya da kan bağı olan yakın akrabalar arasında yaşanan cinsel birlikteliğe ensest ilişki denir.

Sosyal dışlanma kavramının merkezinde sosyal ilişkiler ve bireylerin kendilerini toplumun bir parçası olarak görmemeleri yer almaktadır. Sosyal dışlanmanın diğer nedenleri ise, gelir dağılımı adaletsizliği, göç, sosyal güvencenin olmaması ve eğitim oranının düşüklüğü işsizlik ve yoksulluk gibi sorunlar yer almaktadır.

Sosyal İhtiyaçlar: Aidiyet, sevgi, kabul görme, sosyal yaşam gibi ihtiyaçlar.

Aile yapısından kaynaklanan risk etmenleri; Kalabalık ve az odalı evlerde yaşayan çocukların ihmal ve istismara uğrama olasılığı yüksektir.

Engellilerde dışlanma: Engelli bireyler, sosyal hayata katılım konusunda en çok zorlanan ve hemen hemen bütün boyutlarıyla sosyal dışlanmaya maruz kalan kısımdır.

Yoksulluk yaşamın içinde maddi ve kültürel kaynaklardan, kişinin toplumsallaşma yetisini sınırlayacak derecede yoksun kalma durumudur. Yoksulluk bir sosyo-ekonomik sorun olmanın ötesinde, her şeyden önce insani ve toplumsal bir sorundur ve çok boyutlu bir kavramdır: kişi başına düşen milli gelirin azlığı, ortalama ömür, okuma yazma oranı, dayanışma, beslenme, sağlık hizmetlerinden yararlanma ve temiz içme suyundan mahrum olma gibi birçok olgunun etkili olduğu bir toplumsal sorundur. Yoksulluğun ölçülmesi, belirlenmesi ve tanımlanmasında standart bir yaklaşım yoktur. Herhangi bir toplum için kabul edilen yoksulluğun sınırı bir başka toplum için zenginliğin ölçütü olarak kabul edilebilir. Hatta yoksul bir toplum için zenginlik ölçütü, zengin olarak adlandırılan toplumların yoksulluk sınırlarının bile çok altında kalabilmektedir.

Göreli yoksulluk, bireyin toplum tarafından kabul edilen asgari bir yaşam düzeyine sahip olup olmadığı ile ilgilenmektedir. Bu açıdan göreli yoksulluk mutlak yoksulluktan farklı olarak, bireyin başkaları ile kıyaslandığında ortaya çıkan yoksulluktur. Toplumun genel düzeyine göre belli bir sınırın altında gelir ve harcamaya sahip olan birey veya hane halkı göreli anlamda yoksul olarak tanımlanır. Herhangi bir bireyin belirli bir yaşam düzeyine sahip olarak yaşamını sürdürebilmesi için gerekli toplu taşıma, içme suyu, sağlık, eğitim ve kültürel etkinlikler gibi mal ve hizmetleri karşılayacak gelir düzeyinin altında gelire sahip olması durumunda, üstündekilere göre yoksul kabul edilmesidir. Göreli yoksulluk, temel ihtiyaçlarını mutlak olarak karşılayabilen, ancak kişisel kaynakların yetersizliği yüzünden toplumun genel refah düzeyinin altında kalan ve topluma sosyal açıdan katılmanın engellenmiş olması durumudur.

Yoksulluk, hayatın farklı evrelerinde farklı biçimler almaktadır.Yoksulluğun başlangıç zamanı 4 aşamalı olarak değerlendirilebilir. Bu aşamalar, tüm yaşamı boyunca yoksulluk, evlilikle birlikte ortaya çıkan yoksulluk, evlilikten bir süre sonra oluşan yoksulluk ve parçalanma ile birlikte gelişen yoksulluktur. Bazıları ani bir boşanma sonucu yaşamda büyük bir değişiklikle ortaya çıkarken, bazıları da iş hayatında uzun bir süreçte karşılaşılmaktadır. Hayatlarının tamamını yoksul olarak geçirenler için yoksulluk problemi tamamen kronik ve içinden çıkılamaz bir durum oluşturmaktadır.

Yoksullar içerisinde dezavantajlı olan gruplardan en önemlisi parçalanmış ailelerdir. Ebeveynlerden birinin veya her ikisinin ölüm veya boşanma gibi nedenlerle aileden ayrılmasına parçalanmış aile denilmektedir. Eşlerden birinin ölümü veya ayrılması ile parçalanmış aile yapısı ortaya çıkmaktadır. Parçalanmış yoksul aileler yoksulluk ve diğer sosyal problemleri daha derinden yaşamaktadırlar. Parçalanmış yoksul aileler; sosyal dışlanma, mahalle baskısı, ötekileştirme ve kötüleme gibi olumsuz durumlarla daha fazla karşılaşmaktadırlar. Yoksulluk sorunun görüldüğü diğer aile türü ise tek ebeveynli ailelerdir. Parçalanma ile oluşan yoksulluk kadın yoksulluğunu da beraberinde getirmektedir. Özellikle çocuklarıyla yalnız yaşayan kadınlarda sorun daha büyümektedir. Kadınların eski eşlerinden yeterli nafaka alamamaları, ekonomik açıdan sıkıntı içine düşmelerine ve yoksulluk riski ile karşı karşıya kalmalarına neden olabilmektedir. Parçalanmış ailelerde yoksul kadınlar ve çocuklar çoğu zaman dışarıdan herhangi bir destek görememekte ve çevrenin birtakım olumsuz tutum ve davranışlarına maruz kalmaktadırlar. Bu ailelerde aynı zamanda sosyal dışlanma olgusu en yüksek düzeydedir. Yoksulları maddi ve manevi anlamda ayakta tutan yalnızca devlet yardımları olmaktadır.

Çocuk yoksulluğu: Yoksulluktan en fazla etkilenen diğer bir kesim ise çocuklardır. Çocuk yoksulluğu, bazı yazarlara göre, çocukların geliri olmaması nedeniyle “yoksul” olarak kabul edilmeseler de çoğunlukla onları yetiştiren yetişkinlerin yoksulluğunun bir ürünüdür. Çocuklar yoksulluğa karşı daha duyarlıdır ve yoksulluktan daha fazla etkilenmektedir.

Yoksul aileler çocuklarına gelişimleri için yeterli imkanı veremedikleri gibi onları erken yaşta çalışmaya teşvik etmektedirler. Çocuklar ya okula hiç gitmemekte veya okuldan alınıp işe verilmektedirler. Çocukların eğitim almalarını bekleyecek zaman çok uzun gelir. Bu da gelişen dünyada hızla değişen ve daha çok eğitime ihtiyaç duyan istihdam alanlarından çocukların geri çekilmesine neden olmaktadır. Aile, çocukları birer sermaye olarak görerek çalışmaya yönlendirmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde yapılan çalışmalarda, kalabalık ailelerde çok çocuk olduğundan dolayı yoksulluğu da beraberinde getirmektedir. Gelecekte verimli ve üretken olacak neslin yoksulluğu ileri yaşlara taşımasına neden olmaktadır. Kalabalık ailelerde ebeveynler geleceklerini garantiye alabilmek için çok çocuk isterler. Çünkü çocuk kısa sürede iş gücüne dönüşerek aile bütçesine katkı sağlayacaktır. O nedenle yoksulluk çocuk işçiliğine neden olmaktadır. Çocuk yoksulluğu oranının artması çalışan çocukların sayısını da arttırmaktadır. Uzun çalışma saatleri çocukların gelişimine zarar verdiği gibi, fiziksel, duygusal, cinsel istismar riskinin artması, eğitim hayatının aksaması gibi birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Çocukların çalışması şu anki yoksulluğun bir sonucu olduğu gibi gelecekteki yoksulluğun da nedenini oluşturmaktadır. Uzun dönemde ortaya çıkan asıl maliyet çocuklar tarafından ödenmiş olmaktadır.

Ancak yoksullukla mücadele de en önemli koruyucu etken ailedir. Aile hayatı düzenli, aile bağları güçlü olan ve yeterli sevgi, ilgi ve denetim gören çocuklar, kadınlar ve yaşlılar, ailenin gücünü arkalarında hissederler. Bütün aileyi etkileyen yoksulluk karşısında ne yapabilecekleri konusunda, iş bölümü yaparak bir araya gelindiğinde sorunlarla birlikte baş edebilirler. Aile parçalanmış olsa bile geniş aile onlara sahip çıkar gerek maddi, gerek manevi destek olurlar. Evdeki yaşlılar, çocuk bakımında devreye girer, çocukları yedirir, içirir, okula gönderir, çocuklara sahip çıkar. Kadın da haneye kendi eğitim düzeyine uygun işe yönelerek ekonomik katkıda bulunur. Yoksulluk sorununu tüm aile üyeleri elini uzatarak kendi paylarına düşeni yaparak çözmeye çalışmalıdırlar, çocuklar eğitim hakkından yararlandırılmalıdırlar. Yapılan çalışmalarda yoksul mahallelerde davranış sorunları göstermeyen gençlerde ailenin koruyucu olduğu, gençlerin ailelerinden sevgi, ilgi denetim gördükleri, aile bağlarının güçlü olduğu görülmektedir. Bu tür ailelerdeki gençler suç davranışına yönelmemektedir. Aile problemi var ise yoksul kesimden gelen gençlerin yoldan çıkması, çevrenin ayartıcı etkisiyle daha kolay olmaktadır.

Aile içi şiddet türü toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin güçlendirdiği, “kadının erkeğin malı” olduğu yargısı ve kadının değersizleştirilmesi ile toplumsal düzeyde oluşturulmaktadır. İnsanlık tarihi boyunca var olduğu düşünülen aile içi şiddet, yaşadığımız yüzyılda üzerinde durulan toplumsal sorunlardan biridir. Aile içi şiddet bireyin yaşamını pek çok açıdan olumsuz yönde etkileyebilecek istismarın yaygın bir biçimidir ve aile içindeki bireylerin yaralanmasına, sindirilmesine, öfkelendirilmesine, duygusal baskı altına alınmasına, hatta ölüme kadar uzanan farklı durumların ortaya çıkmasına yol açan fiziksel veya herhangi bir şekilde hareket, davranım veya eylem olarak tanımlanabilir. Aile içi şiddet, istismar ve ihmal olarak da iki alt gruba ayrılmaktadır. İstismarda şiddeti uygulayan kişi aktif bir tutum içerisindedir. İhmalde ise, şiddet uygulayan kişi, daha çok pasif bir tutum içerisindedir. Aile içi şiddet, kadına, çocuğa, kardeşe ve ailedeki yaşlıya yönelik olabilmektedir.

Duygusal şiddetin, kadınların yaşamlarını fiziksel şiddetten daha ağır bir şekilde baskı altında tuttuğunu ve kendilerini değersiz hissederek daha çok mutsuz olmalarına yol açtığını ortaya koymuştur. Çocukluğunda fiziksel şiddet gören erkeklerin yaklaşık altı kat daha fazla kadına duygusal şiddet uygulamaktadırlar. Duygusal şiddet; kadını aşağılama, bağırma, onurunu kırma, görmezden gelme, utandırma, suçluluk duymasını sağlama, korkutma ve tehdit etme, çeşitli konularda engelleme, aşırı kıskançlık, toplumdan ve diğer aile üyelerinden soyutlama, çeşitli toplumsal etkinlikleri izne bağlama gibi tutum ve davranışlarla tanımlanır. Duygusal şiddet, çoğu kez diğer şiddet türlerine eşlik eder. Fiziksel şiddet uygulayan erkekler, kadın üzerinde kurdukları baskıyı pekiştirmek için psikolojik şiddet uygulayarak bakışla, mimikle, bağırma ya da nesnelere zarar verme yoluyla fiziksel şiddetin tekrarlanacağı yönünde imada bulunur ve korku ikliminin devam etmesini sağlar.

Kardeş istismarı; mağdurlar hem istismar edildiği dönemde hem de üzerinden çok uzun yıllar geçmesine rağmen olumsuz etkilenmektedirler. Mağdur kardeşin fiziksel, bilişsel ve ruhsal gelişiminde geriliklere neden olmaktadır. Bunlar; kardeş istismarı mağdurlarında görülen düşük benlik saygısı, mağdurun karşı cinsle ve genel olarak diğer kişilerle olan ilişkilerinde sorunlar yaşaması, mağdur rolünü diğer ilişkilerinde de tekrarlaması, aşırı duyarlı olması, istismar için kendini suçlamaya devam etmesi, faile karşı duyulan öfke, yeme bozuklukları, alkol ve madde bağımlılığı, depresyon, mutsuzluk, gelişimsel gecikmeler ve travma sonrası stres bozukluğu gibi durumlar görülebilmektedir.

Dışlanma toplum tarafından kabul edilmeme durum ve süreçlerini ifade etmektedir. Dışlanma, bireyin ekonomik ve sosyal çevrenin dışında kalması ile ortaya çıkmaktadır. Dışlanmanın olabilmesi için, hem dışlayanların hem de dışlananların mevcut olması gerekmektedir. İnsanı toplumsal hayata bağlayan ve onun bir toplum üyesi olmasını sağlayan ihtiyaçlarının çeşitli yoksunluklar nedeniyle yeterince karşılanmamasıdır. Bir bütün olarak bu ihtiyaçlardan kültürel, sosyal, ekonomik ve politik alanlardaki ihtiyaçların herhangi birinin karşılanmaması bu alanlarda topluma katılmayı zorlaştırmakta hatta önlemektedir. Herhangi bir alandaki yoksunluk, o alandan başlayarak insanın toplumdan dışlanması sürecini başlatacaktır. Dışlanma nedir diye baktığımızda aslından toplumdan dışlanma anlamına geldiği için sosyal dışlanma olarak adlandırılmaktadır. Bir toplumda ırk, etnik köken, din, mezhep, cinsiyet, sağlık, eğitim, ekonomik durum ve diğer alanlarda farklı durumda olanların normal olarak görülmemeleri sonucu toplumda dışlanarak “sosyal dışlanma” olgusu ortaya çıkmaktadır. Sosyal dışlanma, toplumdaki bazı kişilerin yoksulluk, bilgi ve yetenek eksikliği veya ayrımcılık gibi nedenlerle toplumla bütünleşememesi durumudur. Sosyal dışlanma riski olan bireyler genellikle kendilerini topluma yabancılaşmış, sahipsiz, desteksiz, güçsüz, çaresiz hissetmekte ve toplumla bütünleşmede sıkıntı yaşamaktadırlar. Bireylerin toplumla bütünleşememesi neticesinde toplumun geleceğini tehdit edebilecek nitelikte sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Toplumdaki aile, arkadaşlık ve komşuluk ilişkileri bozulmaya başlayacak ve sosyal bağlar tarafından sağlanan destek ortadan kalkacaktır. Bu durum toplumda katılabildikleri normal faaliyetlerin sayısını azaltmakla birlikte, arkadaş çevrelerince iş imkanları gibi maddi ve manevi destek alamamaları yaşadıkları dışlanmanın şiddetini arttırmaktadır.