AİLE İÇİ UYUMLU ETKİLEŞİM

Birey bazında değerlendirildiğinde Türkiye’de bağımsız aile modeline kentsel bölgede yaşayan yüksek sosyo-ekeonomik seviyeye sahip ailelerde, psikolojik (duygusal) bağımlı aile modeline kentsel bölgede yaşayan düşük sosyo ekonomik seviyeye sahip ailelerde, karşılıklı bağımlı aile modeline ise kırsal bölgelerde yaşayan ailelerde rastlanmıştır. Bu da psikolojik (duygusal) bağımlı aile modelinin ba­ğımsız aile modeline doğru geçişini sağlayan ara bir model olabileceğini göstermektedir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “b” seçeneğinde yer alan “Kırsal bölgelerde yaşayan ailelerdir.”

Türkiye’de doğu ve batı kültürlerinin harmanlanması dolayısıyla özellikle geleneksel tarafın ağır bastığı fakat batı ve modern yönlerini de içerisinde barındıran aile yapısının ol­duğunu söylemek yanlış olmaz. Türkiye’nin kırsal kesiminde bağımlı aile modeli yaygınken, kentsel kesimde ise psikolojik (duygusal) bağımlı aile mo­deli daha yaygındır. Fakat son yıllarda Türkiye’nin içerisinde bulunduğu ekonomik ve politik koşullar gereği Türk aile yapısında ağırlıklı olarak psikolojik (duygusal) bağımlı aile modeli gözlemlenir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “a” seçeneğinde yer alan “Psikolojik bağımlı aile modelidir.”

 

Erken dönemdeki bağlanma figürleri bireylerin daha sonraki yakın ilişkileri için rol model oluşturur. Güvenli bağlanan bireyler bağlanma figürlerinden gördükleri duyarlı bakım verme davranışlarını örnek alırlar. Eşlerinin ya da çocuklarının ihtiyaç duydukları şefkat, ilgi ve yardımı onlara ra­hatlıkla ve olumlu bir şekilde gösterirler. Güvensiz bağlanan ebeveynler çocuklarıyla olan ilişkilerinde daha az memnuniyet duyarlar. Örneğin, kaygılı bağlanan bireyler bağlanma ihtiyaçları yeterince karşılanmadığı için kendi olumsuz duygularına odaklanırlar ve aile bireylerinin ilgi ve yakınlık ihtiyaçlarına uygun yanıtı vermekte zorlanırlar. Mükemmeliyetçi yapıları nedeniyle sevildiklerini fazlaca hissetmek ve sevgilerinin karşılığını fazlasıyla görmek isterler. Çocuklarının sosyal beceri ve bağımsızlıklarının gelişmesine daha az önem verirler. Kaçınan bağlanan bireyler ise duygusal, bilişsel ve fiziksel olarak kendilerini aile bireylerinin destek ihtiyaçlarından soyutlamaya çalışırlar, çocuklarına karşı daha az yakınlık hissederler. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “d” seçeneğinde yer alan “Kaçınan bağlanmadır.”

Sorunun doğru cevabı “c” seçeneğidir. Çünkü soruda yer alan tanım “Çoğulcu ailenin” tanımıdır. Çoğulcu aile, karşılıklı konuşma boyutunda yüksek ve itaat boyutunda düşük düzeylere sahip ailelerdir. Her bir aile bireyi eşit ve açık iletişim hakkına sahiptir. Aile içi tartışmalar farklı fikirle­rin dile getirilebilmesi açısından teşvik edilir. Aile bireylerinin kişisel plan yapabilmesi ve bağımsız fiziksel alana sahip olması önemsenir.

Karşılıklı bağımlı aile modeli, özellikle modernleşme sürecinin etkilerinin tam olarak yansımadığı ataerkil geleneksel toplumlarda daha sık görülmektedir. Bu tip ailelerde çocuğun ekonomik ve psikolojik değeri göze çarpmaktadır. Bundan dolayı çocuk sahibi olmak bireylerin kısa vadede duygusal ihtiyaçlarını karşılarken, uzun vadede ise ekonomik ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bağımsız aile modelinde geniş aile bireylerinin önemi azalırken aile bireylerinin duygusal ve ekonomik özerklikleri ön plana çıkmaktadır. Bu aile modelinde çocuk ve aile arasındaki ilişki birbirlerinden bağımsız gelişmekte ve ilerlemektedir. Psikolojik bağımlı aile modelinde bireylerin geniş aile bireyleriyle olan duygusal bağımlılıkları devam ederken, ekonomik bağımsızlıkları göze çarpmaktadır. Bireyler geniş aile üyelerinden ekonomik olarak bağımsız, fakat psikolojik olarak bağımlıdırlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Pek çok toplumsal alanda gerçekleşen değişim ve dönüşümler Türk aile yapısını da etkilemektedir. Modernleşme sürecinde yaşanan hızlı demografik değişim, çalışan kadın sayısındaki artış, gelişen sağlık sistemi dolayısıyla azalan ölümlü doğum oranları ve bilinçli doğum kontrol yöntemleri ile doğurganlık oranlarında azalmalar aile yapısında ve işlevlerinde önemli değişikliklere yol açmıştır. Örneğin, sanayileşmeyle birlikte ortaya çıkan iş gücü ihtiyacı kadınların da çalışma hayatına girmesini, eğitim düzeylerinin yükselmesini ve erkekle birlikte ev ekonomisine maddi destek vermelerini sağlamıştır. Türk aile yapısındaki bir diğer önemli dönüm noktası ise kırsal bölgelerden kentlere yapılan göçlerle olmuştur. Söylenildiği gibi gelişen sağlık sistemi ile birlikte ölümlü doğumlar artmak yerine azalmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

İçinde bulunulan kültürel yapıya bağlı olarak şekillenen bağlanma, aile içi dinamikleri nesilden nesile etkileyen bir yapıya sahiptir. Erken dönemdeki bağlanma figürleri bireylerin daha sonraki yakın ilişkileri için rol model oluşturur. Güvenli bağlanan bireyler bağlanma figürlerinden gördükleri duyarlı bakım verme davranışlarını örnek alırlar. Aile içinde değişen dinamikler güvenli bağlanma duygusunun zayıflamasına neden olabilir. Örneğin, yeni bir kardeşin doğması ve ev içi uyuşmazlıkların artması ilk çocuğun bağlanma düzeylerini olumsuz yönde etkileyebilir. Aile yapısı da bağlanma türü ve kalitesini etkileyen bir başka faktördür. Örneğin, geniş ailede büyüyen bir bebeğin çoklu bağlanma belirtileri göstermesi çekirdek ailede büyüyen bir bebeğe göre daha olasıdır. Bu tip ailelerde bebek bağlanma figürü dışında anneanne, babaanne, dayı, hala gibi geniş aile üyeleriyle aynı ortamda vakit geçirdiği için çoklu bağlanma bu tip aile ortamları için işlevsel hale gelebilir. Bakım veren birincil bağlanma figürünün bu rolü ailenin diğer üyeleri ile paylaşması sonucu ortak ebeveynlik ortaya çıkar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dion ve Dion, bireyci kültürlerde boşanma oranlarının diğer kültürlere göre daha yüksek olduğunu söyler. Bu kültürlerde bireysel çıkarlar ve özerk benliğin korunması ön planda olduğundan aile kurmak ve devamlılığını sağlamak ikinci plandadır. Bireysel özgürlükler evlilik ve aile bütünlüğü uğruna feda edilemeyecek kadar önemlidir. Toplulukçu kültürlerde ise bireyci kültürlerin aksine grup ve toplum çıkarları daha ön planda olduğundan aile kurmak ve devamlılığını sağlamak önemli bir yere sahiptir. Bu kültürlerde toplumun ve toplumsal kurumların sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için güçlü aile bağlarına ihtiyaç vardır. Toplulukçu kültürlerde geleneksel olana, örf ve adetlere uyma konusunda daha fazla hassasiyet olduğundan bu kültürlerde boşanmayı gelenek ve göreneklere aykırı bir davranış olarak kabul etme ve boşanmadan kaçınma eğilimi görülür. Dolayısıyla toplulukçu toplumlarda boşanma normatif bir süreç olarak kabul edilmez. Doğru cevap B seçeneğidir.

Uzlaşmacı aileler, hem karşılıklı konuşma hem itaat boyutlarında yüksek düzeye sahip ailelerdir. Tartışma sonucunda fikir birliğine varma ve var olan hiyerarşiyi koruma konusunda baskıcı ancak açık iletişimi ve yeni fikirleri de destekleyen bir yapıdır. Bu tip ailelerde aile bireylerinin birlikte zaman geçirmesi ve ortak etkinliklerde bulunması önemsenir. Koruyucu aileler, karşılıklı konuşma boyutunda düşük ve itaat boyutunda yüksek düzeylere sahip ailelerdir. Aile içi açık iletişim teşvik edilmez. Çocukların otoriteye uyma davranışı göstermesi beklenir. Çoğulcu aile ise karşılıklı konuşma boyutunda yüksek ve itaat boyutunda düşük düzeylere sahip ailelerdir. Her bir aile bireyi eşit ve açık iletişim hakkına sahiptir. Aile içi tartışmalar farklı fikirlerin dile getirilebilmesi açısından teşvik edilir. Aile bireylerinin kişisel plan yapabilmesi ve bağımsız fiziksel alana sahip olması önemsenir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yapılan bir çalışmada, karşılıklı konuşma temelli iletişime sahip ailelerde yetişen çocukların  kendini açıklama, kontrol arzusu, benlik saygısı ve girişkenlik düzeylerinin daha yüksek olduğu, itaat temelli iletişime sahip ailelerdeki çocukların ise utangaçlık düzeylerinin yüksek, benlik saygısı düzeylerinin ise düşük olduğu vurgulanmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.