Evlilikte Eşler Arasında İletişim

İletişim yakın ilişkilerin gelişmesi ve sürdürülmesine hizmet eden en temel mekanizma olarak ele alınabilir.

İletişim bir gönderici (kaynak), bir ileti (mesaj), bir alıcı (hedef) ve bir iletişim kanalı gerektirir. Gönderici hedefe iletmek istediği mesajı kodlayarak uygun bir kanal aracılığıyla gönderir, hedef ise gelen mesajın kodunu açar ve mesajı almasının ardından kaynağa geribildirim verir. Ancak bu süreç göründüğünden daha karmaşıktır. Kişiler arası iletişim kaynak ve hedef arasında eşzamanlı ve de tek yönlü olmayan bir süreç olarak tanımlanır. 

Gönderici/Kaynak, iletiyi gönderen kişidir. kaynağın Etkili iletişimde rol oynayan  özellikleri: 

• Güvenilirlik
• İletişim becerisi
• Sevilmek
• Saygınlık
• Kaynağın fiziki görünümü
• Tutumlar
• Empati yeteneği
• Eğitim seviyesi
• Çevresel, toplumsal, kültürel öğelerdir.

Mesaj, kaynak ile alıcı arasında iletişimin kurulmasını sağlayan, sembollerle oluşturulmuş, belirli bir biçimi, anlamlı bir bütünlüğü olan, iletişim sürecinde aktarılmak istenenleri taşıyan bir öğedir. Mesajın iletişim sürecinde beklenen etkiyi yaratması için taşıması gereken özellikler:
• Anlaşılır olma
• Açık olma
• Zamanında iletilme
• Uygun bir yol izleme
• Kaynak ve alıcı arasında kalmadır.

Kod, bir kültür ya da alt kültürün üyelerinin paylaştığı bir anlam sistemidir. 

Kaynağın alıcıya mesajı iletmek üzere belirli simgelere, sembollere, işaretlere dönüştürmesine kodlama denir.

Alıcının kaynaktan gelen mesajı aldığında anlamlandırmak ya da yorumlamak için simgeleri, sembolleri, işaretleri tekrar dönüştürmesine yani çözümlemesine “kod açma” adı verilmektedir.

Kanal, kaynak ve hedef arasında mesajın iletilmesini sağlayan yoldur (ışık dalgaları, radyo dalgaları, telefon kabloları vb…) Kanalın kapasitesi, taşıyabileceği sinyal miktarı önemlidir. Kanallar üç kategoride incelenebilir. Bunlar:
• Sunumsal araçlar : kişinin görüntüsü, sesi, yüzü, bedeni..
• Temsili araçlar: kişi, yer ve zamandan bağımsız iletim özelliği, kitap, fotoğraf, resim,heykel…
• Mekanik ve teknolojik araçlar: telefon, radyo, televizyon, internet gibi araçlardır.

Alıcı/Hedef, kaynak tarafından gönderilen mesajın hedefidir. Mesajı kendi algı ve anlamlandırma çerçevesinde yorumlar. Alıcının,

• Eşik değeri (duyu organlarının hassasiyeti)
• Kavramsal filtreleri (tutum, değer, dil, deneyim…)
• Bilişsel stili (öğrenme biçimi, bilgi düzeyi…) etkili iletişim açısından önemlidir.

Geribildirim, iletişim süreci içinde kaynaktan alıcıya ulaşan mesaja karşılık olarak alıcının da
kaynağa tepkisini ya da yorumunu belirtmek üzere gönderdiği mesajdır. İletişim sürecinde geri besleme, denetleme ve gözetleme görevi görür.

Gürültü, iletilmek istenen mesajın iletimine engel olan her türlü uyaran gürültü olarak adlandırılır. İletişimin sağlıklı biçimde sürmesine ve tarafların birbirlerini anlamasına engel olur. 

Sözsüz iletişim, sözcükler yerine semboller yoluyla kurulan iletişim biçimidir. Sözsüz iletişim, kişiler arası mesafe, yüz ifadesi, göz teması, beden ifadesi, postür, jestler, fiziksel dokunuş, ses tonu gibi çeşitli davranışlar yoluyla gerçekleşir.

Sözsüz iletişimin temel ilkeleri şu şekilde sıralanabilir:
1. Sözsüz iletişim duyguları iletir. Her ne kadar kesin kanıtlar olarak değerlendirilmeleri
uygun değilse de ilgilendiğimiz kişiye yakın
oturmak, sık sık göz ve ten teması kurmak
genellikle olumlu duyguların göstergesi olarak yorumlanır.
2. Sözsüz iletişim çok kanallıdır. Bilgi aynı zamanda jestler, yüz ifadesi, göz teması ve ses
tonu ile iletilebilir.

3. Sözsüz iletişim belirsizdir. Aynı göstergeler farklı insanlar tarafından farklı biçimde yorumlanabilir.
Bu nedenle sözsüz ipuçları bilgilendiricidirler, ancak sözlü mesajlara eşlik ettiklerinde ve sosyo-kültürel bağlama entegre olduklarında daha güvenilir mesajlar haline gelebilirler.
4. Sözsüz iletişim sözlü mesajlarla çelişebilir. Böyle durumlarda insanların sıklıkla sözsüz ipuçlarına
odaklandıkları bilinmektedir, hatta kişi yalan söylemeye zorlandığında aldatmaca sözsüz işaretler
yoluyla fark edilebilmektedir.
5. Sözsüz iletişim kültüre bağlıdır. Dil gibi sözsüz işaretler de kültürden kültüre farklılık gösterir.

Araştırmalarda, erkeklerle karşılaştırıldıklarında, kadınların “sohbeti başlatma ve geliştirme” konularında daha iyi oldukları görülmüştür, bu; kadınların sohbet sırasında diğerini konuşmaya davet etme, sorular sorma, kişilerin detaylı anlatımlarda bulunmalarını teşvik etme, ifade edilenlere yanıt verme ve sohbete katıldıklarını ve ilgi duyduklarını gösterecek nitelikte sözsüz davranışlar göstermelerini kapsamaktadır. Erkeklerin sohbeti kendi ilgi alanları ve gündemlerini içeren konulara yönlendirip baskınlık sergileme, diğerlerinin
sözünü kesme, kendilerini coşkuyla ve otoriter biçimde ortaya koyma gibi davranışları kadınlardan daha fazla gösterdikleri, buna karşın kadınların sohbete diğerlerini de dahil ederek eşitliği sağlama, destek sunma (örn, sempati, aynı fikirde olduğunu belirtme) ve yanıtlayıcı tavırlar sergileme (örn; göz kontağı, kafa sallama) türü davranışlar ortaya koymaya erkeklerden daha fazla eğilimli oldukları bulunmuştur.

Yakın ilişkiler söz konusunda olduğunda ise, heteroseksüel romantik ilişkilerde erkeklerle karşılaştırıldıklarında kadınların partnerlerine daha fazla konfor ve yardım desteği sağladıkları ve partnerlerinin değişen destek ihtiyaçlarını giderme konusunda daha yanıt verici oldukları ortaya konmuştur.  İletişim konusundaki farklılıklar romantik ilişkilerdeki etkileşim örüntülerini belirledikleri gibi ilişki doyumunu da etkileyebilirler, dolayısıyla farklılıkları tanımak önemlidir. Söz konusu farklılıklar biyolojik cinsiyetin beraberinde getirdiği farklılıklardan çok sosyalleşme sürecinde edinilen toplumsal cinsiyet rolleri ile ilişkilidir.

İçerik iletilen mesajın sözel içeriğine odaklanırİçerik iletişiminin kendini açma ve çatışma çözümü olmak üzere iki temel yönü olduğu kabul edilir. Kendini açma kişinin özel duygularını, algılarını, korkularını ve şüphelerini ifade etmesi olarak tanımlanmakta, bu durum sıklık, genişlik ve derinlik bakımından kavramsallaştırılmaktadır.

Süreç, durum, ses tonu, sözsüz ipuçlarını (örn; sesin niteliği, sessizliğin kullanımı) içeren bir etkileşimin tüm yönlerini kapsar. Süreç iletişimi, çok sayıda sözlü ve sözsüz etkeni bir arada barındırmaktadır. Bu etmenler: 

• Doğruluk,
• Empati,
• Değiş-tokuş,
• Sıklık,
• Biçimdir. 

İletişimin doğruluğu/kesinliği kodlamayı (örn; açık bir mesajı iletebilme) ve kodu çözmeyi (örn; ileticinin/kaynağın mesajını ve niyetini doğru biçimde tanıma becerisi) kapsar. Mesajı veren kişi ile alıcının aynı mesajdan aynı şeyi anlamaları ve mesajın doğru biçimde yorumlanması büyük önem taşır, düşük işlevli çiftlerin mesajların iletimi sırasında daha fazla uyuşmazlık yaşadıkları ileri sürülmektedir.

Kodlama sürecindeki iletişim hataları sosyal becerilerin eksikliği, kendini ifade edememe, uygun olmayan sözlü ya da sözsüz kanallar kullanmakla ilişkili olabilir. Mesajı iletirken ortaya konan sözlü ve sözsüz ipuçları arasında uyuşmazlık olması durumunda ise insanların sözsüz ipuçlarına daha fazla anlam atfettikleri bulunmuştur. Evlilik ilişkisinde iletişim açık olmadığında eşler bir diğerinin aklından geçenleri anlamak üzere spekülatif yorumlarda bulunmaya eğilimli olurlar, bu durum da “zihin okuma” olarak isimlendirilir. 

Empati, kişinin eşi tarafından verilen iletiyi anlamasına yönelik bir kişiler arası iletişim becerisidir. Empatinin kendini ifade eden kişi için pekiştireç görevi gördüğü ileri
sürülmüştür.

İletişimin sıklığı ve biçimi  çiftler arasındaki iletişim hakkında bilgi vericidir. Yakınlığın yüksek olduğu ya da bazen çatışmanın yüksek olduğu ilişkilerde iletişim sıklığı daha fazla olabilir, iletişim sıklığının azlığı ise ilişkideki kişilerin birbirlerine yönelik duygusal ve fiziksel mesafelerine ilişkin bir gösterge olabilir. İletişimin biçimi ise iletişim için hangi kanalların kullanıldığını, sözlü ve sözsüz ipuçlarının ne şekilde iletildiğini ve bu süreçte mesajı alan ve gönderen kişi arasındaki uyumu temsil eder.

Evlilikte eşlerin birbirlerine olan sevgilerini ifade etme yolları: :

• Kendini açmak,
• Sevginin maddi olmayan kanıtları (örn: olumlu duygu ifadeleri, destek, ortak aktiviteler ve ritüellerde birlikte zaman geçirmek),
• Sevginin fiziksel olarak ifade edilmesi (örn; sarılmak ve öpüşmek),
• Eşin hoşa gitmeyen yönlerine hoşgörü göstermek 
• Sevginin maddi kanıtlarıdır (örn; hediye vermek). 

Çiftler çatışmaya yönelik tutumları bakımından da farklılık gösterirler. Bazıları yalnızca büyük meseleler konusunda çatışmayı beklerken, bazıları daha sık tartışırlar. Bazıları da ilişkide çatışmadan büyük oranda kaçınmanın yanı sıra, duygu ifadesinden de kaçınmayı beklerler.

İlişkileri sıcak, fırtınalı, yavan ve düşmanca olmak üzere dört tipte sınıflandıran yaklaşım açısından tanımlar şöyledir:
• Sıcak ilişkilerde sevgi ve yakınlık ifadeleri yoğun biçimde sunulurken, uzlaşmazlık/ düşmanlık düzeyi düşüktür.
• Fırtınalı çiftlerde ise hem yakınlık hem de düşmanlık yüksek düzeydedir.
• Yavan çiftlerde hem yakınlık hem de düşmanlık göstergeleri düşük düzeydedir.
• Düşmanca ilişkilerde ise çiftlerin düşmanlık ve gerginlik düzeyleri yüksek, sevgi ve
yakınlık düzeyleri is düşüktür.

Besleyici ilişkiler ile ilgili, yedisi tüm aile ilişkilerini, üç tanesi de evli çiftler için geçerli olabilecek  on kural belirlenmiştir. Bu kurallar şu şekilde sıralanabilir:

Tüm aile ilişkilerinde:
1. Sevginizi sözlü olarak ifade edin. “Seni seviyorum” deyin.
2. Fiziksel yakınlık kurun. “Seninle ilgileniyorum”, “Üzgünüm” ya da “Anlıyorum” diyen
dokunma ve sarılmalarda bulunun ve size yapılanları kabul edin.
3. Takdir duygunuzu ifade edin. Sevdiğiniz kişide neyden hoşlandığınızı, onunla ilgili neyden keyif aldığınızı ve birbirinizde neleri takdir ettiğinizi söyleyin. Size söylenenleri ilgiyle dinleyin.
4. İlişkinin ya da ailenin bir duygusal destek sistemi olmasını sağlayın. Hastalık, zorluk ve kriz zamanlarında birbirinizin yanında olun, genel olarak yardımcı ve besleyici olun ve birbirinizin iyi oluşuna katkı sağlayın.
5. İlginizi/yakınlığınızı maddi yollardan da ifade edin. Beklenen durumlar haricinde de
birbirinize kutlama kartları gönderin, hediyeler verin. Paylaşılmış olan ev işleri konusunda bir aile üyesinin yükünü hafifletin ve üzerinize düşenden fazlasını yapın.
6. Aile üyelerinin eksikliklerini kabul edin. Burada fiziksel ya da sözlü istismardan söz edilmemektedir. Zarar verici nitelikte olmayan kişisel yetersizlikler her ilişkide görülebilir.
Aile üyelerinizi sevin, onları sürdürülemez biçimde idealize etmeyin.
7. Diğerlerine size davranılmasını istediğiniz gibi davranın. Bazen bilinçsiz biçimde elimizden olandan azını vermek isteriz ya da aile üyelerine yapmadığımız olumlu muameleleri kendimiz için bekleriz. Olayları diğer aile üyelerinin bakış açısından görmeye çalışın.
Romantik çift ilişkilerinde:
1. Eşinizle herhangi bir başkasıyla paylaştığınızdan daha fazla şey paylaşın. Diğer bir
deyişle birbiriniz için özel olun.
2. Başbaşa zaman geçirin. Bu süre bir çift olarak sadece ikinize ait olsun. Sevginin ilgi ve
zamana ihtiyacı olduğunu anlayın.
3. İlişkinizi garanti olarak görmeyin. İlişkinizi
önceliğiniz yapın ve aktif biçimde birbirinizin gereksinimlerini karşılamaya çalışın.

Sözsüz iletişimin evlilikte önemli üç işlevi şunlardır:

1. Kişiler arası tutumları aktarma: Sözsüz mesajlar tutumları aktarma işlevine sahiptirler. Diğerinin elini tutmak yakınlığı gösterebilir; kanepenin iki ayrı ucuna oturmak mesafe
göstergesi olabilir. Konuşulan kişinin yüzüne bakmamak rahatsızlık ya da yakınlık eksikliğinden kaynaklanabilir. Bir diğerinin sözleri karşısında gözleri devirmek ise söylenenlere yönelik olumsuz bir tepkiyi içerir.
2. Duyguları İfade etme: Duygusal durumumuz bedenimiz aracılığıyla ifade edilebilir. Depresif bir insan başı aşağıya düşmüş biçimde ve yavaş yürüyebilir. Mutlu bir insan ise elastik biçimde yürüyecektir. Gülümsemeler, çatılış kaşlar, hoşnutsuz bakışlar, sıkılmış çeneler, tıklatılan parmaklar-hepsi duyguyu ifade ederler. 

3. Süren etkileşimi yönetme: Sözsüz iletişim sürmekte olan etkileşimi ilgi ve
dikkat sağlama yoluyla yönetmemizi sağlar. Dikkatli bir bakış sohbete olan ilgimizin göstergesi olabilir, sohbet sırasında saate bakmak, telefonla oynamak ya da esnemek ise sıkıntının belirtisi olabilir. Vücut duruşu ve göz teması özel önem taşır. 

Olumlu sözsüz davranışlar, dokunma, fiziksel yakınlık, gülümseme, diğerine bakmayı
içerir.

Evlilik doyumu, eşler arasındaki ilişkinin uyumu, kalitesi, ilişkiden edindikleri mutluluk ve bu yaşantıların oluşturduğu ahenkli dengedir. Evlilik doyumu, evlilik kurumu içinde yer alan çevresel (verilen kararlarda eşitlik, kazanç, çalışma ve problemleri paylaşma) ve kişisel (eşlerin birbirlerine gösterdiği sevgi biçimi, cinsel doyum, iletişim biçimi) boyutlardan eşlerin elde ettiği psikolojik doyum olarak da tanımlanabilir.

Eşler arası iletişim olumsuz biçimde etkileyen beş ana faktör:  (1) talep etme-geri çekilme örüntüsü, (2) iletişimin konusundan kaynaklanan güçlükler, (3) toplumsal
cinsiyet normlarının etkileri, (4) kendini açma konusundaki yetersizlikler, (5) geribildirim vermedir. 

Bu örüntüde kişi diğerini önemli bir konu üzerinde tartışmaya çekmek ister. Konuyu gündeme getiren kişi bir tür yakınmada bulunuyor olabilir, diğerinde ya da ilişkide değişmesini istediği bir şey bulunabilir. Diğer taraf ise tartışmadan kaçınma, ortamı terk etme ya da konuyu değiştirme gibi tavırlarla kendini geri çekebilir. Araştırmalar talep etme-geri çekilme örüntüsünün toplumsal cinsiyetle yakından ilişkili olduğunu ortaya koymuştur, evli çiftlerle yapılan çalışmalarda çoğunlukla kadının talep eden erkeğin ise geri
çekilen taraf olduğu görülmüştür. 

Evlilik ilişkisinde tartışılması daha zor olan konular:

- İlişkiye yönelik endişeler/şüpheler (boşanma olasılığı)
- Saygısız davranışlar (yalan söyleme, kabalık)
- Evlilik dışı mahremiyet sınırları (pornografi
kullanımı, kıskançlık)
- Aşırı ve uygunsuz öfke gösterimi (bağırma,
fiziksel saldırı)
- Cinsel etkileşim
- İletişim eksikliği (konuşmayı reddetme)
- Kayınpeder-kayınvalide ve geniş aile
- Kafa karıştırıcı, dengesiz/tutarsız duygusal
davranış
- Eleştiri
- Zayıf iletişim becerisidir (net/anlaşılır olmama)

Eşler arası diyalog ve etkili bir geribildirim süreci için şu önerilerde bulunmaktadır:

- “Ben” dilini kullanmak: Örneğin; “Çok sorumsuzsun, kirli bulaşıklarını ortalıkta bırakıyorsun” demek yerine “Kirli bulaşıklarını ortada bırakıp kaldırmadığında çok rahatsızlık duyuyorum” demek.
- Kişiden çok davranış üzerinde odaklanmak: “Çok tembelsin, öyle sorumsuzsun ki sürekli senin yarattığın pisliği ben temizliyorum” yerine “Kirli bulaşıklarını yıkar mısın
lütfen, onları lavaboda yığılmış halde görmek beni rahatsız ediyor” demek
- Yorumlara ya da yargılamalardan çok gözlemlere odaklanmak: “Ortalıkta bıraktığın kirli bulaşıklar dağ gibi olmuş” biz gözlemken “Sürekli kirli bulaşıkları etrafta bırakıyorsun, nasıl hissettiğimi hiç önemsemiyorsun” bir yorum, “Ne tür bir insan bunca
kirli bulaşığı ortalıkta bırakır ki” bir yargı
cümlesidir.
- Süreç içerisinde yapılan gözlemlere odaklanmak: Örneğin “geçen hafta üç kere senin
ortalıkta bıraktığın kirli bulaşıkları kaldırdım” ölçülmüş ve süreci belirten bir ifadeyken “her zaman senin kirli bulaşıklarını ben topluyorum” abartılmış bir ifadedir.
- Bir tavsiyede bulunmak yerine alternatif çözümler içeren fikirler paylaşmak: “Yemeğin
biter bitmez bulaşıkları ortadan kaldırmalısın” bir tavsiye hatta emir cümlesiyken “Ortalıktaki kirli bulaşıklar beni çok rahatsız ediyor, yedikten sonra kaldırsan ya da hiç
değilse ben eve gelmeden önce kaldırsan ya da yemeğini mutfakta yesen nasıl olur? Alternatifleri belirten bir cümledir.
- Alıcının işlemleyebileceği miktara odaklanmak: Tepkilerin yoğunluğu eşinizi yıldırabilir ve yük çok fazla gelebilir.
- Uygun olan zaman ve mekana odaklanmak: Başka uyaranların iletilen mesajı engellemeyeceği zaman ve ortamlarda geribildirim sağlamak. Örn; eşiniz önemli bir iş üzerinde çalışırken ya da yüksek sesle maç izlerken değil.