AİLE EKONOMİSİ

Birinci Dünya Savaşı öncesindeki ekonomik canlılık döneminde Almanya’nın sahneye çıkması ile

Kapitalizmle bütünleşmenin üçüncü mekanizması, yerli iş gücü istihdamına yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarıdır. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları üretimin büyümesi açısından önemlidir. Sanayi sermayesinin oluşumuna yol açmaktadır. Anadolu’da doğrudan yabancı sermaye yatırımları genellikle ticaret sermayesinin gereksinimlerine hizmet etmiştir.

İttihatçıların ulusal girişimci sınıfı desteklemek üzere 1913’te ilan ettikleri Teşvik-i Sanayi Kanunu Cumhuriyet Dönemi’nde,1927 yılında, yeni bir kanunla değiştirilinceye kadar yürürlükte kalmıştır.

1925 yılında tarımsal üretimden alınan aşar vergisinin kaldırılması ve Lozan Antlaşmasının gümrük korumacılığına karşı hükümleri yeni Cumhuriyet’in gelirlerini kısıtlamıştır.

İş dünyası, İkinci Dünya Savaşı’nın başlaması ile birlikte tamamen farklı bir ortam içine girmiştir. Savaş koşulları ile baş edebilmek için ilan edilen Milli Savunma Kanunu devletin ekonomik faaliyetlere müdahale gücünü çok arttırmıştır.

1946 yılı, Cumhuriyet Türkiye’sinde hem siyasi hem de iktisadi anlamda önemli dönüşümlerin yaşandığı bir yıldır. Türkiye tek parti rejiminden, çok partili rejime geçmiş, 14 Mayıs 1950’de seçim yolu ile Cumhuriyet Halk Partisi, iktidarı Demokrat Parti’ye bırakmıştır.

1960 ve 1980 arasındaki yıllar, pek çok askeri müdahalenin yer aldığı bir dönemi temsil etmektedir. Siyasi istikrarsızlıkların yoğun olduğu bu dönemde ekonomik ilişkiler, yapısal dönüşüm baskısı altındadır.

18. yüzyıl, Osmanlı tarihinde Avrupa’nın teknik, kültürel, askeri, siyasi, toplumsal ve ekonomik baskısının başladığı yüzyıldır (Mantran, 1995: 343). Daha önceki yüzyıllarda da Avrupalı’larla ticari ilişkilere girişilmiştir.

Yönetimdeki ittihatçı kadroların çabaları ile gerçekleştirilen 1913 ve 1915 sanayi sayımları, kimi eksik yönlerine rağmen, dönemin sanayi yapısı ile ilgili bilgi vermektedir (Buğra, 1995: 67-74). 1915 sanayi sayımına göre, imparatorluk sınırları içinde 10’dan fazla işçi çalıştıran 264 fabrika bulunmaktadır. Bunların yarıdan fazlası İstanbul ve çevresinde yer almaktadır. Daha sonra İzmir ve Bursa gelmektedir. Bu verilerden sanayi tesislerinin dar bir coğrafyada yoğunlaştığı anlaşılmaktadır.

1930-1946 siyasi ve ekonomik sorunlar karşısında içe dönük bir kalkınma stratejisinin izlendiği yıllardır. 1946-1960 liberal politikalara yeniden başvurulan ancak dönem ortasında bu politikalardan ödün verilen yıllardır. Bu bağlamda, aşağıda yer alan hangi dönemde “ithal ikameci kalkınma stratejisi ve planlama yaklaşımı” damgasını vurmuştur?

1924 yılında kurulan İş Bankası da siyasi kadrolarla sermaye çevrelerini bir araya getiren bir ortam yaratmıştır. Ayrıca yabancı sermayeye yeşil ışık yakılmış, ancak uygulamada yerli sermaye ile ortaklık kuran yabancı sermaye kayırılmıştır.

1920’li yılların sonunda iki önemli olay politik ortamı ve devlet işadamı ilişkisini etkilemiştir: Dünya ekonomik buhranı ve İkinci Dünya savaşı.

Sistematik ve tutarlı bir model olarak korumacı ve devletçi politikaların sanayileşmeyi hedefleyerek ilk kez birlikte uygulanması 1930’lu yıllarda başlamıştır. Bu politikalarla Türkiye’de ilk sanayileşme hamlesi gerçekleştirilmiştir.

Yukarıda sözü edilen sorunlara rağmen 1950’ler, önemli sermaye birikimlerinin gerçekleştiği ve yeni işletmelerin kurulduğu bir dönemdir. Bugün faaliyette olan pek çok işletmenin kuruluş yılı 1950’dir. Bu dönemde devlet, tercihli kredi kullandırılması, hükümet sözleşmeleri ve ithalatçılara döviz sağlanması gibi mekanizmalarla iş dünyasını desteklemiştir.

1970’li yılların ikinci yarısı ithal ikameci politikaların tıkanmasına yol açan iç ve dış olayların peş peşe patlak verdiği yıllardır. Gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ekonomileri etkileyen, petrol fiyatlarındaki artış, Türkiye ekonomisini durma noktasına getirmiştir.

1980’li yıllar ticaretin, finansal sektörün ve sermayenin dolaşımının, adım adım serbestleştirildiği reform yılları olmuştur.

16. yüzyılda Avrupa kıtasından kaynaklanan ve teknolojik bilgi birikiminin üretime ve tüketime uygulanmasını mümkün kılarak tüm kıtaya yayılan kapitalizmin yayılma hızı 19. Yüzyılda daha da artmıştır.