AİLE EKONOMİSİ

Özellikle kadınların eğitimi, modernleşme ve toplumsal dönüşümün sağlanmasında hayati bir önem taşımaktadır ve bu önem daha Osmanlı İmparatorluğu döneminde fark edilmiş durumdadır. Osmanlı padişahları kadınların cahil bırakılmasının Müslümanlığa aykırı olduğuna dayandırılan gerekçelerle kız çocuklarının okula gönderilmesi yönünde irade bildirmişlerdir.

Türkiye’de, çekirdek ailenin ortaya çıkış süreci gerek kırsal gerekse kentsel alanlarda aile yaşamını etkilemiştir. Kadının toplumsal yaşamın ekonomik, siyasi ve kültürel olmak üzere her alanında erkeklerle eşit konuma yükselmesi düşüncesi yaygın aile tipi olarak çekirdek ailenin ortaya çıkışını sağlamıştır.

Kırsal geniş ailenin bölünme ve yerini çekirdek ailelere bırakma nedenlerinden biri de aile büyüğünün ölümünden sonra miras kalan toprağın bölünmesini gerektiren yasalardır. Ölümden sonra toprağın bölünmesinin diğer bir sonucu ise kırdan kente göç olgusudur.

Kırsal aileye özgü bazı özellikleri taşımaktadır. Ailenin önemli kararları babanın onayı ile alınır. Örneğin annenin işe girme kararı erkek tarafından verilir. Buna karşılık çocuklar eş seçme konusunda kırsal aileye kıyasla biraz daha özgürdür. Gecekondu ailesi, kırsal ailenin içinde bulunduğu dayanışma ortamından yoksundur. Akrabaları ile üretim ve para alışverişi kopmuştur. Zorlu bir çevreye uyum savaşı içindedir. Bu uyum savaşı gecekondu ailelerinin yapısını ve işlevlerini etkilemektedir.

Kentsel aile de çekirdek yapıya sahiptir. Ancak ileri derecede sanayileşmiş ülkelerde var olandan daha farklı aile içi ilişkiler söz konusudur. Babanın otoritesinin gücü bakımından ataerkil özellikler varlığını korumaktadır.

Ailede kazanılan paranın kontrolü genelde babadadır.

Kentsel aileler, çocukları için genellikle en yüksek eğitim düzeylerini hedeflemektedirler.

Tıpkı kırsal ailelerde olduğu gibi kentsel aileler arasında da dayanışma ilişkileri bulunmaktadır.

Kentsel ailenin büyüklüğü 4 kişiyi geçmemektedir.

Nüfusla ilgili gelişmeler nüfus artışının kontrol altına alınması gerektiğine işaret etmektedir.

Türkiye’de aile planlaması ile ilgili üç gerekçe ileri sürülmektedir (Kongar, 1998: 597):

Öte yandan çocukların psikolojik değerinin, refah düzeyi yüksek yerlerde ve kentlerde yüksek olduğu görülmektedir. Buralarda çocuğun aileye ekonomik katkı sağlaması söz konusu değildir. Aksine çocuk bir maliyet kaynağıdır. Çocuk sahibi olmanın ekonomik anlamı yoktur ancak pek çok aile yine de çocuk sahibi olmak ister. Burada önemli olan çocuğun verdiği manevi hazdır.

Aileye sadakat ve çocuğun bağlılığını ve itaatini vurgulayan yetiştirilme tarzı çocuğun tamamen aile ile bütünleşmesini sağlamaktadır. Böylece çocuk ana babaya yatırım yapan bağlı bir evlâda dönüşür. Oysaki bağımsız çocuk için önemli olan kendi ilgi alanlarına yönelmek ve gücünü bunlara ulaşmak için harcamaktır. Sonuçta ortaya çıkan aile ve kişilerarası ilişkilerde, hem duygusal hem de maddi boyutlarda bağımlılık görülmektedir. Bu tür ailelerde ilişkisel benlik ortaya çıkmaktadır. İlişkisel benliği ortaya çıkaran sosyalleşmenin nedeni, ailenin devamlılığının nesiller arası karşılıklı bağımlılığı gerektirmesidir.

Modernleşme varsayımı, sosyo-ekonomik gelişme ile birlikte karşılıklı bağımlılık modelinden, bağımsızlık modeline doğru bir geçiş olacağını ileri sürmektedir. Ancak, Kâğıtçıbaşı, modernleşme varsayımının  kültürü  dikkate  almadığını  ve  yapılan araştırmaların  sosyo-ekonomik  yapıdaki  değeişim rağmen kültürlerde belli bir devamlılığın korunduğuna işaret ettiğini, belirtmektedir.

Çiğdem Kâğıtçıbaşı, modern Türk ailesinin, aile bireyleri arasında duygusal açıdan karşılıklı bağımlılığın korunduğu bir yapıya doğru evrim geçirdiğini ileri sürmektedir. Ailenin, bireyin kişisel ve bilişsel (zihinsel) yeteneklerinin gelişmesinde çok önemli rolü olduğuna işaret etmektedir. Sosyo- ekonomik düzeyi yüksek ve eğitimli ailelerin, çocuklarının geleceğine yatırım yapma istek ve potansiyellerinin yüksek olduğu ve çocukların okul ve iş yaşamında ulaştıkları başarıda yaşadıkları aile ortamının etkisinin büyük olduğu araştırmalara yansımaktadır. Bu durum ana-babalık konusunda toplumun eğitilmesi ve desteklenmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır. Özellikle, erken insan gelişimine odaklanan ve çocuğa verilen çevresel desteğin geliştirilmesini amaçlayan devlet politikalarına gereksinim vardır. Ana-babaların çocuklarının çok yönlü ihtiyaçları ve çok boyutlu gelişimleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olması sağlıklı ve üretken bir toplum elde etmenin öncelikli nedenidir. Her çocuğun kapasitesini geliştirmesine izin veren bir ortam içinde yaşaması çocuk hakları bildirgesinde yer almaktadır. Bu durumda Türkiye için geleceğe yönelik alınması gereken en önemli yatırım kararlarından biri olarak aileye ve erken çocuk gelişimine verilen destekle ilgili projeler ön plana geçmektedir.

1926 yılında İsviçre Medeni Yasası örnek alınmış ve yasanın yürürlüğe girmesi meclis tarafından kabul edilmiştir. Bu yasa ile gerek malların yönetiminde gerekse ölümlerden sonra malların paylaşımında kadınlara erkeklerle eşit haklar tanınmaktadır. Erkeğin çok eşliliği yasaklanmış evlilik anlaşması güvence altına alınmıştır.

Doğru cevap A' dır.

Medeni haklar yanında siyasi kazanımlar da sağlanmıştır. 1930 yılında yerel seçimlerde, 1934 yılında ise genel seçimlerde kadınlara oy hakkı tanınmıştır. Kadınların meclise seçilmesi için kadınların öncülüğünde seferberlik başlatılmış ve ilk kadın milletvekili 1935 yılında seçilmiştir.

Doğru cevap B' dir.

Medeni Kanun değişikliğine ilişkin talepler uzun yıllar sonuçlanmadan sürüncemede kalmıştır. 1990lıyıllarda kadınların talepleri yönünde değişimler yapılmıştır:

Kadının çalışmasını kocanın iznine bağlayan 159. madde Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir (1990).

Kadının kocasının soyadı ile birlikte kendi soyadını da taşıyabilmesine izin verilmiştir (1997).

Bakire, dul, boşanmış gibi tanımlar nüfus kâğıtlarından çıkarılmıştır.

Zina suç olmaktan çıkarılmıştır.

Yeni Medeni Kanun 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Özellikle aile hukuku alanında ve kadın erkek eşitliğini zedeleyen hükümlerde değişikliğe gidilmiştir.Doğru cevap C' dir.

Türkiye’deki genel görünüme uygun olarak ana, baba ve çocuklardan oluşan çekirdek aile egemen yapı haline gelmiştir.

Doğru cevap D' dir.

Batı ailesinin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

Bağımsız ilişkiler sistemidir.

Akrabalardan bağımsızdır.

Kendi başına çekirdek bir birimdir.

Doğru cevap E' dir.

Az gelişmiş ülkelerde, ekonomik çocuk değerine özellikle yaşlılık güvencesi ile ilgili çocuk değerine verilen önem yüksektir. Sosyal güvencenin olmadığı yoksulluğun yaygın olduğu bölgelerde çocukların aileye katkısının önemi büyüktür. Bu nedenle çocuk doğurma sebebi olarak yaşlılık güvencesi cevabının oranı yüksektir. Bu oran, Endonezya’da yüzde 98, Filipinler’de yüzde 89, Türkiye’de yüzde 77, Almanya ve ABD’de ise sadece yüzde 8 olarak tespit edilmiştir.

Doğru cevap A' dır.

Sosyo-ekonomik gelişme ile birlikte azaldığı gözlenen ekonomik değeri ifade etmek için modelde kullanılan farklı göstergeler aşağıda sıralanmaktadır:

Yaşlılık güvencesi

Yaşlılıkta parasal destek

Ev işinde yardım

Maddi yardım Doğru cevap B' dir.

Çiğdem Kâğıtçıbaşı, modern Türk ailesinin, aile bireyleri arasında duygusal açıdan karşılıklı bağımlılığın korunduğu bir yapıya doğru evrim geçirdiğini ileri sürmektedir. Ailenin, bireyin kişisel ve bilişsel (zihinsel) yeteneklerinin gelişmesinde çok önemli rolü olduğuna işaret etmektedir.

Doğru cevap C' dir.

Bağımlılık modeli, ataerkil aile yapısına sahip, aile ve insan ilişkilerinin güçlü bir şekilde korunduğu geleneksel kırsal toplumlarda rastlanmaktadır. Dünyanın birçok yerinde yaygındır. Yapısal geniş aile ya da işlevsel geniş aile özelliklerine sahiptir. İşlevsel geniş aileler, hane halkı yapısı bakımından çekirdek yapıya sahip olsalar da tarımsal üretim ve tüketim, çocuk bakımı, evde yiyecek üretimi gibi aile işlevlerini paylaştıkları için geniş aile gibidirler. Aile diğer akrabalarla bağımlılık içindedir.

Doğru cevap D' dir.

Gelişme ve kentleşme çocuk yetiştirmenin maliyetlerinde artışı da getirmektedir. Çocukların ekonomik değerleri azalırken psikolojik değerleri ön plana çıkmaktadır. Ekonomik yarar sağlamak açısından çocuğun bir değeri bulunmadığından çocuk yapma nedeni olarak sadece psikolojik doyum söz konusu olmaktadır.

Doğru cevap E' dir.