AİLE EKONOMİSİ

İktisatçılar için teknik etkinlik kaynakların ziyan edilmemesidir. Ortalama toplam maliyet eğrisinin minimum noktasında (OTM min) teknik etkinliğe ulaşılır. Teknik eşitlik=F=OTM min şeklinde ifade edilir.

Üretim imkânları eğrisi iki mal grubu üretilen bir ekonomi varsayımına dayanan basit bir modeldir. GSYH, ülkenin bir yılda ürettiği katma değerler toplamı ya da yapılan harcamalar toplamıdır. İktisatçılara göre satış fiyatı, üretimin marjinal maliyetine eşitlendiğinde, dağılım etkinliği ortaya çıkmaktadır. Aile ekonomisinde, birinci jenerasyon modeller, ortak tercih modelleridir. Soruda verilen ifade ise “mutlak eşitlik doğrusu ile Lorenz eğrisi arasında kalan alanın, mutlak eşitlik doğrusu altında kalan üçgenin alanına oranıdır” olarak tanımalanan Gini katsayısı ile ilişkilidir.

Serbest piaysa ekonomisi, kararların alınmasında piyasa fiyatlarına öncelik verilmesi ve devlet müdahalesinin bulunmamasıdır. Karma ekonomide devlet ve özel sektör birleşerek ekonomik problemleri birlikte çözmektedir.  Kumanda ekonomisi ise bireysel özgürlük için çok az bir alan bırakmakta; kararların çoğu merkezi hükümet tarafından alınmaktadır. Bu durumda devlet müdahalesine göre hiyerşik olarak sıralama “Kumanda ekonomisi, karma ekonomi, serbest piyasa eknonmisi” şeklindedir.

15 Mart tüm dünyada, Dünya Tüketici Günü olarak kutlanmaktadır.

Tüketici haklarını dünyada ilk kez en iyi ifade eden kişi eski ABD başkanlarından John F. Kennedy olmuştur. Kennedy 1962 yılında kongreye gönderdiği mesajda tüketici haklarını dört grupta toplamıştır: Güvenlik hakkı, Bilgi edinme hakkı, Seçme hakkı, Sesini duyurma ve temsil edilme hakkı. Buna göre “Cayma hakkı”gibi bir ifadeden bahsedilmemektedir.

Tüketimle ilgili veriler genellikle hane halkı harcamalarını gösteren nadiren bireysel harcamaları yansıtan bilgilerdir. Genellikle veriler mal ve hizmetlerin talebi ile ilgili bireysel harcamaları yansıtmamaktadır. Bireysel tüketim, bireysel zaman kullanımı ve bireysel gelir konusunda veri toplamayı işe yaramaz kılan nedenler şu şekilde açıklanabilir: Doğası gereği buzdolabı gibi ortak tüketimi gerektiren mallar hane halkı tüketiminin önemli bir bileşenidir. Aydınlanma ve ısınma gibi kamusal hane halkı mallarının var olması bireysel tüketici modelinin kapsayıcılığını aksatmaktadır. Sevgi ve sorumluluk duygularıyla birbirine bağımlı olan aile üyeleri birbirlerinin tüketim olanaklarına ilgi duymaktadırlar. Aile üyeleri arasındaki birbirine bağımlı tercihler söz konusu olduğunda tek bir bireyi temsil eden tüketici varsayımı açıklayıcılığını kaybetmektedir. Bu nedenle soruda verilen ifadelerin tamamı veri toplanmasını etkisizleştirmektedir.

Aile ekonomisinde, birinci jenerasyon modeller, “ortak tercih” modelleridir. Ailenin tek bir fayda fonksiyonunu maksimize ettiğini varsaymaktadırlar. Ortak tercih modellerinin farklı aile yapılarını açıklamaktaki yetersizliği oyun teorisine dayalı ikinci jenerasyon modellerin alternatif analitik araçlar olarak geliştirilmesine yol açmıştır. Ekonomi literatüründe oyun teorisine dayanan aile ekonomisi modellerinin ilki “işbirlikçi pazarlık” modelleridir. Ortak tercih (birinci jenerasyon) ve işbirlikçi pazarlık (ikinci jenerasyon) modellerinin her ikisinde de aile davranışı Pareto-optimaldir; kaynaklar aile içinde öyle bir dağılmıştır ki, ailenin hiçbir ferdinin refah durumu diğer aile fertlerinin durumu bozulmaksızın daha iyi bir hale gelecek şekilde kaynaklar yeniden dağıtılamamaktadır.Pareto-optimum varsayımının kalkması halindeki aile davranışını inceleyen model “işbirliksiz pazarlık” modelleri olarak isimlendirilmektedir. İşbirliksiz pazarlık modelleri verimsiz aile davranışını da ekonomistlerin inceleme alanı içine sokmakta ve ailelerin Pareto-optimal sonuçlara ulaşmasını sağlayacak koşulların araştırılmasına izin vermektedirler.

Dolaylı vergilere yüklenmenin vergiye direnci düşürme ve toplanma kolaylığı gibi üstünlükleri bulunmaktadır. Vergi satılan malın içine gizlenerek vergi direnci engellenmektedir. Malın satıcısı ücreti ödenmeden vergi tahsildarlığı yapmaktadır Harcama yapıldığı anda fiyatın içinde yer alan KDV ve ÖTV malın satıcısına ödenmektedir. Bu nedenle dolaylı verginin, kazanılan değil harcanan gelirden alındığı söylenebilir.

Piyasa sektörü ve hane halkı sektörü arasındaki etkileşimin öneminin artışına yol açan nedenler şu şekilde sıralanabilir; kadınların piyasa için çalışma kararı almalarındaki artış̧ ve aynı ölçüde olmasa da erkeklerin ev işlerine eskisinden daha fazla katılması. Kadın emeğinin piyasada çalışmayı tercih etmesine bağlı olarak, çocuk bakımı, okul yemekleri, yaşlıların bakımı gibi hane halkı üretiminin yakın ikamesi pek çok üretimin piyasaya transfer edilmesidir. Diğer bir neden ise piyasa işlerine ve piyasa dışı işlere aynı şekilde uygulanmayan çok sayıda ve büyüklükte kamu politikalarının ve programlarının uygulamaya konmasındaki artıştır. Bu tür programlar piyasa işi ve piyasa dışı iş arasına vergi ya da ayrıcalıklar koymaktadırlar. Bu durum hane halkı kararlarını etkilemekte ve üretim ve tüketimde verimsizliklere yol açabilmektedir. Buna göre çocuk bakımını üstlenen yalnız annelerin artması değil çocuk bakımının piyasaya transfer edilmesi söz konusudur.

Aile ekonomisindeki bilimsel gelişmelerden yararlanarak makro ekonomi yeniden yorumlanmaktadır. Uzun dönem ekonomik büyüme, ekonomik faaliyette kısa ve uzun dönem dalgalanmalar, sosyal güvenlik nedeni ile jenerasyonlar arasında kurulan ilişki, eşitsizliğin kalıtımsal aktarımı gibi makro ekonomi konularında ulaşılan sonuçların aile kurumuna hak ettiği önem verildiğinde nasıl radikal bir değişim geçirdiği bilim adamlarının açıklamaya çalıştığı konular arasındadır. Buna göre, kısa dönem ekonomik büyüme değil uzun dönem ekonomik büyüme doğru olacaktır.