AİLE EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 9

Geniş tabana sahip nüfus piramitleri yüksek; dar tabana sahip nüfus piramitleri düşük seviyedeki doğurganlığa işaret etmektedirler. Nüfus piramitlerinde ileri yaşlara doğru gözlenen hızlı daralmalar yüksek; daha yavaş̧ daralmalar düşük yetişkin ölümlülüğü gösterirler. Nüfus piramitleri doğurganlık ve ölümlülük seviyesi ve örüntüsüne ilişkin bilgi sağlamanın yanında, özellikle yaş ve cinsiyet seçici göç hareketleri konusunda da bilgi sağlarlar. Örneğin Türkiye’nin Almanya’ya gönderdiği genç erkek nüfus belli bir yaş grubunun aniden azalmasına neden olmaktadır.

İlk önce işçiler için düşünülen “Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK)” 1945 yılında 4792 Sayılı Kanun ile kurulmuştur. 1949 yılında 5434 Sayılı Kanun’la “TC. Emekli Sandığı”, zaten var olan Askeri ve Mülki Memurlar Sandığı (tekaüd sandıklarının birleştirilmesi ile oluşturulmuştu) ve 1930’lu yıllarda diğer kamu çalışanları için kurulmuş̧ olan dokuz sandığın birleşimi ile kurulmuştur. En son olarak 1971 yılında 1479 Sayılı Kanun ile “Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu (BAĞKUR)” kurulmuştur.

1980’den sonra Toplu Konut Fonu ve TOKİ aracılığı ile konut piyasası direkt müdahale alanı haline gelmektedir. Dönüm noktası olan tarihlerden biri de Gölcük merkezli büyük bir depremin yaşandığı 1999’dur. 1999’dan sonra ülke çapında konut yapımının denetimi ile ilgili hukuki yapı ağırlaştırıldığı gibi, kentlerin mevcut yapı stoklarının daha sağlıklı, depreme dayanıklı hale getirilmesini hedefleyen “Kentsel Dönüşüm” projeleri başlatılmıştır.

1945’den sonra ise, 1980’e kadar kır nüfusu 10’lu rakamlar, kent nüfusu 20’li ve 30’lu rakamlarda büyümüştür. 1980’den sonra ise köy nüfuslarının keskin bir şekilde azalmaya başladığı görülmektedir.

Türkiye’de son 40 yılda gerçekleştirilen demografik araştırmaların sonuçları ortalama hane halkı büyüklüğünün 7 kişiden 4 kişiye düştüğünü göstermektedir. Doğurganlığın azalmasının sonucu olarak ortaya çıkan bu gelişme, Türkiye’deki aile yapısının geniş aileden çekirdek aileye doğru bir dönüşüm içinde olduğunu göstermektedir.

Sosyal güvenlik şemsiyesinin altında olan bireylerin zaten emeklilik ve sağlık hizmetleri güvenceleri mevcuttur. Hiçbir sosyal güvenlik koruması olmayan bireyler için, 65 yaş üstüne verildiği için “65 aylığı” olarak bilinen bir emeklilik ödemesi söz konusudur. Bu yaşlılık aylığı, 65 yaşını doldurmuş, bakmakla mükellef kimsesi olmayan, herhangi bir Sosyal Güvenlik Kurumundan gelir ve aylık almayan vatandaşlarımızdan, nafaka almayan, ayrıca devlet tarafından herhangi bir aylık bağlanmayan kişilere verilmektedir.

1960’lara gelindiğinde hızlı nüfus artışı, pro-natalist politikaları terk etmeyi gerektirdiğinde, ilk kez nüfus planlamasından söz edilmeye başlanmıştır. Nisan 1965 tarihinde kabul edilen, 557 sayılı Nüfus Planlaması Hakkındaki Kanun, Türkiye’deki nüfus politikalarında bir dönüm noktasına işaret etmektedir. Kanun, gebeliği önleyici yöntemlerin ithalini, satışını ve kullanımını yasaklayan 1936 tarihli Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun ilgili hükümlerini kaldırmıştır. Gebeliği önleyici yöntemlerin ithali, dağıtımı ve satışı artık cezai yaptırım gerektiren bir fiil olmaktan çıkmaktadır.

Dünya’nın farklı bölgelerine ait görüntüler, bireylerin ve ailelerin yaşam tarzları ile ilgili bilgiler, semboller aracılığı ile uzayda akmakta ve oturma odalarımızdaki televizyonlar ya da kişisel bilgisayarlar aracılığı ile bizlere ulaşmaktadır. Küreselleşmenin en önemli dinamiği Avrupa kıtasından kaynaklanan kapitalizmdir. Küreselleşme, kapitalizmin alt yapısı ve üst yapısı ile dünyaya yayılması olarak da tanımlanmaktadır.

Günümüzde, İngiliz fizikçi ve evren bilimci Stephen Hawking, gelecekte insanların uzay yolculukları yapacak şekilde teknoloji yardımıyla değişim geçireceğinden söz etmektedir.

Kapitalizm ve ona alternatif olarak 1917 Ekim Devrimi ile SSCB’de hayat bulan sosyalizm (komünizm) kendi merkez ve çevre ülkelerini yaratarak 1990lı yıllara gelmişlerdir

Batı öncülüğünde gelişen bilimsel tanımlamaya göre, 1989 yılını takiben gelişen süreçte merkezi planlamanın ortadan tamamen kalktığı ülkeler “Geçiş Ekonomileri” olarak isimlendirilmiştir. Tam anlamıile piyasa ekonomisine geçmemekle birlikte Çin dâhil tüm eski sosyalist ülkeler “merkezi plânlamadan serbest piyasa ekonomisine yönelen” ülkeler olarak tanımlanmıştır. Farklı ülkelere ait geçiş serüvenleri, geniş bir bilim adamı topluluğu tarafından incelenmekte ve geçiş ekonomisi literatürü gün geçtikçe zenginleşmektedir.

Osmanlı Dönemi’nden itibaren reformcu kadrolar toplumsal dönüşümün sağlanmasında aile kurumuna büyük önem vermişlerdir. Toplumsal dönüşümün aileden, aile içinde kadın ve erkek arasındaki demokratik ilişkilerden başlaması gerektiğini görmüşler ve kadının kamusal alanda görünür kılınması için gerekli yasaları çıkarmakta Avrupa ülkelerinin gerisinde kalmamışlardır. Ancak yeniliklerin benimsenmesi ve uygulanması uzun bir dönüşüm sürecini gerektirmektedir. Bu dönüşüm süreci bitmeyen bir olgudur. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak toplumsal yaşam sürekli değişmektedir. Değişen bir olguya entegre olma çabası da sürekli değişimi gerektirmektedir. İnsanlık tarihine bakıldığında en büyük gerçek değişimdir.

Kapitalizm gelmeden önce Osmanlı düzeni, kendisinden önce gelen Bizans ve Doğu Roma örneklerini andırmaktadır (Keyder, 1993: 15-16) Bizans imparatorları iktidarın meşruiyetini korumanın yolunu bulmuşlardır. Bağımsız köylülerin her yıl ödemeleri gereken verginin aksatılmadan ödenmesini sağlamakgerekmektedir. Ticaret, etkin bir vergilendirme ve ülke sınırlarının serbest ticarete kapatılması yolu ile merkezi otorite tarafından kontrol altına alınmıştır. Böylece iktisadi artığın yeterli bir bölümünün saraya aktarılması iktidarı sürdürmenin garantisi olmaktadır. Aynı yaklaşım Osmanlı’da da bulunmaktadır. Bu nedenle imparatorluğun topraklarının çoğu küçük birimler halinde dağılmaktadır.

Ekonominin temeli tarıma dayanmaktadır. Tahıl, pirinç, sıvı yağ, pamuk, deri ve yün üretilmektedir. Üretimin büyük bir bölümü kentlerin iaşesine yaramaktadır. Osmanlı üretimi, teknik yenilikler yetersiz olduğundan miktar ve kalite bakımından durağandır. İmparatorluk halkının gereksinmelerine ancak cevap vermektedir. Dışarıdan gelen hammadde isteklerini karşılayacak güçte değildir.

18. yüzyıl, Osmanlı tarihinde Avrupa’nın teknik, kültürel, askeri, siyasi, toplumsal ve ekonomik baskısının başladığı yüzyıldır (Mantran, 1995: 343). Daha önceki yüzyıllarda da Avrupalı’larla ticari ilişkilere girişilmiştir. Ancak bu girişimler sınırlıdır ve İmparatorluğun iç dengelerini sarsacak boyutta değildir. 1774 yılına kadar Osmanlı İmparatorluğu bazı yenilgilere uğramış ve elverişsiz antlaşmalara imza atmak zorunda kalmış olmakla birlikte henüz gücü yerindedir. Orta Doğu’ya egemendir. İçerideki gerilimlere karşı tutarlı bir politika izlemektedir. Geleneksel deniz ulaşım yollarını hâlâ denetlemektedir. Avrupa ve Asya arasında varlığı kabul edilmek zorunda olunan bir aracıdır. Batı’lılar dünya kaynaklarının kontrolünde Osmanlı’nın oynadığı bu aracı rolü azaltmak istemektedir.

Osmanlı ekonomisini kapitalist dünyayla bütünleştiren mekanizmaların ilki ticaret olmuştur. 1838 yılında İngiltere ile yapılan Balta Limanı Ticaret Antlaşması bu mekanizmayı işletmenin ilk aracı olmuştur

Osmanlı ekonomisinin kapitalist yörüngeye sokulmasının ikinci aracı borçlanma olmuştur. Osmanlıihracatı, Avrupa mallarını satın alacak yeterli fonu sağlayamamaktadır. Mallara alıcı bulmak için Avrupa finans çevreleri bu fonları Osmanlı ekonomisine enjekte etmek zorunda kalmaktadırlar. Burada Osmanlıİmparatorluğu’nun periferileşmesinin kendine özgü bir özelliğine değinmek gerekmektedir (Keyder, 1993: 58). 19. yüzyıl ortalarından 1870’lere kadar süren ekonomik canlılık döneminde Fransa ve İngiltere Osmanlı ilişkilerinde birbirleri ile rekabet halindedir. Osmanlı’nın karşılığında daha fazlasını ödemeden kredi bulmasının nedeni emperyalist güçler arasındaki rekabetten kaynaklanmaktadır. Birinci Dünya Savaşı öncesindeki ekonomik canlılık döneminde Almanya’nın sahneye çıkması ile emperyalistler arasındaki rekabet şiddetlenmiştir.

Avrupa toplumları 16. yüzyılın başından itibaren büyük ve hızlı bir dönüşüm sürecine girmişlerdir. Toplumsal yapı kapitalist üretim tarzının gereklerine göre yeniden örgütlenmiştir. 19. yüzyıl boyunca ve sonrasında kapitalizm küreselleşmenin ardında yatan en önemli dinamik olmuş ve dünya hızla her köşesine herkesin ulaşabileceği bir yer haline gelmeye başlamıştır. Doğru yanıt A'dır.

Batı öncülüğünde gelişen bilimsel tanımlamaya göre, 1989 yılını takiben gelişen süreçte merkezi planlamanın ortadan tamamen kalktığı ülkeler “Geçiş Ekonomileri” olarak isimlendirilmiştir. Tam anlamı ile piyasa ekonomisine geçmemekle birlikte Çin dâhil tüm eski sosyalist ülkeler “merkezi plânlamadan serbest piyasa ekonomisine yönelen” ülkeler olarak tanımlanmıştır (Çokünlü, 2007: 2). Farklı ülkelere ait geçiş serüvenleri, geniş bir bilim adamı topluluğu tarafından incelenmekte ve geçiş ekonomisi literatürü gün geçtikçe zenginleşmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Kapitalizm gelmeden önce Osmanlı düzeni, kendisinden önce gelen Bizans ve Doğu Roma örneklerini andırmaktadır (Keyder, 1993: 15-16) Bizans imparatorları iktidarın meşruiyetini korumanın yolunu bulmuşlardır. Bağımsız köylülerin her yıl ödemeleri gereken verginin aksatılmadan ödenmesini sağlamak gerekmektedir. Ticaret, etkin bir vergilendirme ve ülke sınırlarının serbest ticarete kapatılması yolu ile merkezi otorite tarafından kontrol altına alınmıştır. Böylece iktisadi artığın yeterli bir bölümünün saraya
aktarılması iktidarı sürdürmenin garantisi olmaktadır. Aynı yaklaşım Osmanlı’da da bulunmaktadır. Bu nedenle imparatorluğun topraklarının çoğu küçük birimler halinde dağılmaktadır. Ekonominin temeli tarıma dayanmaktadır. Tahıl, pirinç, sıvı yağ, pamuk, deri ve yün üretilmektedir. Üretimin büyük bir bölümü kentlerin iaşesine yaramaktadır. Osmanlı üretimi, teknik yenilikler yetersiz olduğundan miktar ve kalite bakımından durağandır. İmparatorluk halkının gereksinmelerine ancak cevap vermektedir. Dışarıdan gelen hammadde isteklerini karşılayacak güçte değildir. Doğru yanıt D'dir.