AİLE EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 8

Avrupalılar ticari işlemlerin yürütülmesini kolaylaştıracak hukuki yapının Osmanlı ülkesinde kurulmasını istemektedirler. Bunun bir yolu Osmanlı kanunlarından muaf ayrıcalıklı bir grup yaratmak olmuştur. Yapılan anlaşmalar, yabancıların Osmanlı ülkesindeki elçiliklerine kendi uyruklarından olan topluluklar içindeki ticari işleri yönetme ve hukuki sorunları çözme hakkı vermektedir. Böylece Avrupa devletlerinin elçiliklerine hükümranlık hakları veren ve kendi ülkelerinin pasaportlarını taşıyanları himaye etmelerini sağlayan bir sistem oluşturulmuştur. Diğer bir yol ise var olan hukuki ve kurumsal yapının toptan değiştirilmesidir. Her iki yol da amaca ulaşabilmek için etkin bir şekilde kullanılmıştır. Bu çabalar Tanzimat hareketi ile doruğuna ulaşmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Osmanlı ekonomisini kapitalist dünyayla bütünleştiren mekanizmaların ilki ticaret olmuştur. 1838 yılında İngiltere ile yapılan Balta Limanı Ticaret Antlaşması bu mekanizmayı işletmenin ilk aracı olmuştur (Pamuk, 1994: 68-73). Zaten kolay ticaret yapılan Osmanlı İmparatorluğu böylece tam bir serbest ticaret bölgesi haline gelmiştir. Doğru yanıt E'dir.

Kırım Savaşı nedeni ile borçlanan Osmanlı hükümeti 1875 yılında almış olduğu borçların faizini ödeyemez hale gelmiştir. Bu durum 1881 yılında Düyun-u Umumiye idaresinin kuruluşuna neden olmuştur. Bu Osmanlı İmparatorluğu’nun mali egemenliğinin dolaylı olarak meşruiyetini kaybetmesi anlamına gelmektedir. Düyun-u Umumiye Avrupa ile ilişkinin yarattığı yıkıcı etkinin sembolü haline gelmiştir. Avrupa karşısındaki hoşnutsuzluğa halk yanında bürokratlar da katılmıştır. Doğru yanıt A'dır.

Cumhuriyet Dönemi’ni, iktisat politikalarında ortaya çıkan köklü değişimler ya da dünya konjonktürünü etkileyecek kadar önemli siyasal olaylar göz önüne alınarak alt dönemlere ayırmak mümkündür. 1923-1929 açık kapı koşullarında dünya ekonomisi ile entegrasyon dönemidir. 1930-1946 siyasi ve ekonomik sorunlar karşısında içe dönük bir kalkınma stratejisinin izlendiği yıllardır. 1946-1960 liberal politikalara yeniden başvurulan ancak dönem ortasında bu politikalardan ödün verilen yıllardır. 1960-1980 arası döneme ithal ikameci kalkınma stratejisi ve planlama yaklaşımı damgasını vurmuştur. 1980 yılı Türkiye ekonomisinin miladı gibidir. Adım adım liberasyon ve dünya ekonomisine açık kapı koşullarında entegrasyon sürecinin IMF gibi uluslar arası kuruluşların da katkısıyla başlatıldığı yıllardır. Doğru yanıt B'dir.

1930-1938 dönemi iktisat politikaları bakımından daha önceki dönemlerden tamamen farklı bir yaklaşımı temsil etmektedir. Sistematik ve tutarlı bir model olarak korumacı ve devletçi politikaların sanayileşmeyi hedefleyerek ilk kez birlikte uygulanması 1930’lu yıllarda başlamıştır. Bu politikalarla Türkiye’de ilk sanayileşme hamlesi gerçekleştirilmiştir. Daha önceki dönemde öngörülen sanayileşme modeli devlet eli
ile yaratılan Türk burjuvazinin yabancı sermaye ile eşit koşullarda iş birliğine girerek, sanayileşmeyi gerçekleştirmesiydi. Bu mekanizmanın işlediği 20 yılı aşan süre boyunca bazı sonuçlar elde edilmiştir. Örneğin devlet desteğinin, bireylerin zenginleşmesinde etkin bir yol olduğu anlaşılmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Türkiye, neoliberal iktisat politikalarını 24 Ocak 1980 Kararları ile uygulamaya sokmuştur. Doğru yanıt D'dir.

Türkiye’nin toparlanma çabaları, küresel ekonomide likidite sıkıntısının yaşanmadığı bir döneme denk gelmiştir. 2002’den sonra sürekli ve hızlı bir büyüme sürecine girilmiştir. Ancak bu büyüme süreci, ulusal ve bağımsız bir kapitalizmden yana olan bilim adamlarını endişelendiren özelliklere sahiptir. Büyüme sürecinin ana kaynağı çok yüksek faizlerle Türkiye’ye gelen yabancı finansal sermayedir. Spekülasyona dayalı bir büyüme söz konusudur. Doğru yanıt E'dir.

İnsanlık tarihinde yaşanan üç büyük devrim: Tarım Devrimi, Sanayi Devrimi ve İletişim Bilişim Devrimidir. Bu üç devrimin bugün insanlığı getirdiği nokta küreselleşme kavramı ile açıklanmaktadır. Küreselleşme, zaman ve mekân farkının yok olduğu bir dünya anlamına gelmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

18. yüzyılla birlikte dengelerin Batıdan yana değiştiği, hem kendi güçlerinin farkına varan Batı’lılar için hem de Doğu’lular için açıklık kazanmıştır. Batı tipi yaşam tarzı ve ulaşılan standartlar tüm toplumlar için, en azından o toplumun aydın kesimi için ulaşılması gereken hedefler olarak benimsenmiştir. Doğu’nun amacı Batı’nın sahip olduğu olanaklara ulaşmaktır. Batı’nın amacı ise tüm dünya kaynaklarını kendi sistemini sürdürmek amacı ile kullanmaktır. Böylece toplumlar arasında girişilen karşılıklı ilişkiler sonucunda yeni bir dünya sistemi doğmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Avrupa kıtasından kaynaklanan iki farklı sistem 1990lı yıllara kadar dünya sistemi olma iddiası ile rekabet içinde olmuşlardır. Kapitalizm ve ona alternatif olarak 1917 Ekim Devrimi ile SSCB’de hayat bulan sosyalizm (komünizm) kendi merkez ve çevre ülkelerini yaratarak 1990lı yıllara gelmişlerdir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Osmanlı ekonomisini kapitalist dünyayla bütünleştiren mekanizmaların ilki ticaret,  ikincisi ise borçlanma olmuştur. Kapitalizmle bütünleşmenin üçüncü mekanizması ise, yerli işgücü istihdamına yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Avrupa ile artan ticaretin Osmanlı üreticileri üzerinde iki olumsuz etkisi olmuştur. İlk olarak ithal edilen ucuz mamuller pazarı istilâ etmiş ve geleneksel üretimin iflasına neden olmuştur. İkinci etki ise ihracat imkânlarının ortaya çıkışı ile yerli sanayinin kullandığı hammadde fiyatlarının çok yükselmesidir. Böylece pek çok tezgâh kapanmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

M. Cavit Bey’in sistemli olarak savunduğu iktisat politikaları, serbest ticaret, tarımsal ihracata dayalı ihtisaslaşma, yabancı sermayeye açık kapı, piyasalara devletin âdem-i merkeziyetçi müdahalesi gibi unsurlardan oluşmaktadır. Bu politikalar sonunda, 20. yüzyıl başında, Osmanlı Ekonomisinde, ulusal kapitalizm ve sanayi burjuvazisi yerine dışa bağımlı piyasa ekonomisi ve ticaret burjuvazisi gelişmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Dünya ekonomik buhranı ve İkinci Dünya savaşı, kapitalist sisteme ve liberal piyasa ekonomisine olan güveni tüm dünyada sarsmıştır. 1930’lu yıllar tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de liberalizme olan güvenin sarsıldığı yıllardır. Doğru cevap B seçeneğidir.

1942’de yürürlüğe giren Varlık Vergisi, ulusal burjuva yaratma hedefine hizmet etmiş ve önemli miktarda zenginlik kaynağının Gayri-Müslimlerden, Müslümanlara geçmesine neden olmuştur. Ancak iş alemi üzerinde yol açtığı manevi yıkım, elde edilen maddi kazançların faydasını kısıtlamıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

İkinci Dünya Savaşından sonra kapitalist sistemin yeni ve tartışmasız lideri olarak ABD’nin yıldızı parlamaktadır. Türkiye’nin de bu yeni sistem içinde ABD’nin nüfuzuna gireceği daha savaş bitmeden kesinleşmiştir. Peş peşe Türkiye’ye gelen Amerikan uzman heyetlerinin de katkısı ile dış yardımsız kalkınmak imkânsızdır düşüncesi, politika yapıcılar arasında yaygın kabul görmeye başlamıştır. Böylece savaş yıllarında kendi yağında kavrulmuş ve kendi olanakları ile sanayileşme hamlesini tetiklemiş olan Türkiye, dışa bağımlı bir kalkınma sürecine girmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Her iki ülkede de hem toplum içinde hem de aile içinde birey ikinci plandadır. Oysa bilgi toplumu, bireyin öne çıkmasını ve odak noktası olmasını gerektirmektedir. Murakami, iki toplumun da bu konuya henüz yeterince önem vermediğini düşünmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kapitalizm ve ona alternatif olarak 1917 Ekim Devrimi ile SSCB’de hayat bulan sosyalizm (komünizm) kendi merkez ve çevre ülkelerini yaratarak 1990lı yıllara gelmişlerdir.

Doğru cevap A' dır.

1989 yılında Berlin Duvarı’nın yıkılması ve Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesinin ardından 1991 yılında S.S.C.B dağılmıştır. 1991’de Sovyetler Birliği’nin resmi varlığına son verilmesi ve bu birliğe bağlı 15 Cumhuriyet’in tek tek bağımsızlıklarını ilân etmesi, söz konusu coğrafya’da merkezi planlamaya dayalısosyalist sistemin de sonu olmuştur.

Doğru cevap B' dir.

Osmanlı ekonomisini kapitalist dünyayla bütünleştiren mekanizmaların ilki ticaret olmuştur. 1838 yılında İngiltere ile yapılan Balta Limanı Ticaret Antlaşması bu mekanizmayı işletmenin ilk aracıolmuştur (Pamuk, 1994: 68-73). Zaten kolay ticaret yapılan Osmanlı İmparatorluğu böylece tam bir serbest ticaret bölgesi haline gelmiştir.

Doğru cevap C' dir.