AİLE EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 7

İlk kez 1854 yılında Kırım Savaşı nedeni ile borçlanan Osmanlı hükümeti 1875 yılında almış olduğu borçların faizini ödeyemez hale gelmiştir. Bu durum 1881 yılında Düyun-u Umumiye idaresinin kuruluşuna neden olmuştur. Bu Osmanlı İmparatorluğu’nun mali egemenliğinin dolaylı olarak meşruiyetini kaybetmesi anlamına gelmektedir. Düyun-u Umumiye Avrupa ile ilişkinin yarattığı yıkıcı etkinin sembolü haline gelmiştir. Avrupa karşısındaki hoşnutsuzluğa halk yanında bürokratlar da katılmıştır.

Doğru cevap D' dir.

İktisat politikası uygulamalarından birisi 1942’de yürürlüğe giren Varlık Vergisi’dir. Bu vergi ulusal burjuva yaratma hedefine hizmet etmiş ve önemli miktarda zenginlik kaynağının Gayri-Müslimlerden, Müslümanlara geçmesine neden olmuşsa da iş âlemi üzerinde yol açtığımanevi yıkım, elde edilen maddi kazançların faydasını kısıtlamıştır.

Doğru cevap E' dir.

Türkiye, IMF, Dünya Bankası ve Avrupa İktisadi İşbirliği Örgütü’ne 1947’de, NATO’ya 1952’de üye olmuştur. Çoğu Amerikalı olan ve sistemli bir şekilde devletçi-korumacı politikalara son verilmesini telkin eden yabancı uzmanlar iktisat politikalarının yönlendirilmesinde etkili olmuşlardır.

Doğru cevap A' dır.

1960 ve 1980 arasındaki yıllar, pek çok askeri müdahalenin yer aldığı bir dönemi temsil etmektedir. Siyasi istikrarsızlıkların yoğun olduğu bu dönemde ekonomik ilişkiler, yapısal dönüşüm baskısıaltındadır. İthal ikameci kalkınma stratejisini harekete geçirmek üzere beşer yıllık planların hazırlanmasıbu döneme rastlar. Ekonomiyi merkezden planlamak üzere Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur.

Doğru cevap B' dir.

Bozulan mali disiplin, 1994 yılındaki büyük ekonomik krizin temel nedeni olmuştur. Bu krizi, Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizleri takip etmiştir. 1999 yılında yaşanan deprem felaketi de Türkiye’nin ekonomik varlıklarına büyük zarar vermiştir.Kriz sonrasında, IMF’ nin yönlendirmesi doğrultusunda, sıkı para politikası, yüksek faiz haddi ve faiz dışı fazla hedefi 2002’den önce Bülent Ecevit başkanlığındaki koalisyon hükümeti ve 2002’den sonra tek parti olarak iktidara gelen AKP hükümeti tarafından ödün vermeksizin takip edilmiştir.

Doğru cevap C' dir.

2007’de ABD konut piyasasında başlayan kriz, 2008 yılının ikinci çeyreğinden itibaren Türkiye ekonomisini etkisi altına almıştır (Eşkinat; Tepecik, 2010: 297 ). 2008’in son çeyreğinde ve 2009’un ilk iki çeyreğinde Türkiye ekonomisi önemli miktarda küçülmüştür.

Doğru cevap D' dir.

Japon araştırmacı Murakami (2011:113-138), ABD, Japonya ve Türkiye’yi toplumsal gelişme, kadının aile içindeki rolünün değişimi ve aile yapısı açısından kıyaslayan bir makale yazmıştır. Batılı bir toplum olan ABD’yi, Batılı olmayan Japonya ve Türkiye ile karşılaştırmaktadır. Ayrıca gerek Japonya gerekse Türkiye, ABD’ye kıyasla kapitalizme entegre olma sürecine gecikerek başlamış iki ülkedir.

Doğru cevap E' dir.

Batı öncülüğünde gelişen bilimsel tanımlamaya göre, 1989 yılını takiben gelişen süreçte merkezi planlamanın ortadan tamamen kalktığı ülkeler “Geçiş Ekonomileri” olarak isimlendirilmiştir.

Osmanlı ekonomisini kapitalist dünyayla bütünleştiren mekanizmaların ilki ticaret olmuştur. 1838 yılında İngiltere ile yapılan Balta Limanı Ticaret Antlaşması bu mekanizmayı işletmenin ilk aracıolmuştur (Pamuk, 1994: 68-73).

İlk kez 1854 yılında Kırım Savaşı nedeni ile borçlanan Osmanlı hükümeti 1875 yılında almış olduğu borçların faizini ödeyemez hale gelmiştir. Bu durum 1881 yılında Düyun-u Umumiye idaresinin kuruluşuna neden olmuştur.

1924 yılında kurulan İş Bankası da siyasi kadrolarla sermaye çevrelerini bir araya getiren bir ortam yaratmıştır. Ayrıca yabancı sermayeye yeşil ışık yakılmış, ancak uygulamada yerli sermaye ile ortaklık kuran yabancı sermaye kayırılmıştır.

1927 yılında, sınai yatırımlara ve sınai işletmelere cömert muafiyet, imtiyaz ve teşvikler sağlayan Teşvik-i Sanayi Kanunu ilan edilmiştir, 1929’dan sonra gümrük korumacılığı da bu teşviklere ilave edilmiştir.

Devlet ve iş dünyası arasındaki gerilimi şiddetlendiren iktisat politikası uygulamalarından birisi 1942’de yürürlüğe giren Varlık Vergisi’dir. Bu vergi ulusal burjuva yaratma hedefine hizmet etmiş ve önemli miktarda zenginlik kaynağının Gayri-Müslimlerden, Müslümanlara geçmesine neden olmuşsa da iş âlemi üzerinde yol açtığımanevi yıkım, elde edilen maddi kazançların faydasını kısıtlamıştır.

1946 yılının iktisadi bakımdan önemi ise on altı yıldır devam eden kapalı, korumacı, dış dengeye dayalı ve içe dönük iktisat politikalarının terk edilmesidir.

Türkiye, dışa bağımlı bir kalkınma sürecine girmiştir. Türkiye, IMF, Dünya Bankası ve Avrupa İktisadi İşbirliği Örgütü’ne 1947’de, NATO’ya 1952’de üye olmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nden beri var olan ve dünya feminizmine paralel davranan Türk kadın hareketi, özellikle 1980’lerden sonra kadın haklarını takip konusunda daha kararlı, daha etkili bir yapı kazanmıştır. 1990’lı yıllarda kurumsallaşma, örgütlenme ve kadın meselelerini devlet politikalarına dâhil etme konusunda daha somut adımlar atılmıştır. Türk feminizminin de katkısı ile devlet ve sivil toplum örgütleri iş birliği içinde kız çocuklarının okula gitmelerini teşvik eden kampanyalar düzenlemektedirler.

Daha önce de belirttiğimiz gibi, 1979 yılında Türkiye ekonomisi durma noktasına gelmiştir. İthal ikameci politikaların yürütülemez olduğunu, bu politikalardan en fazla yararlananlar bile kabul etmektedir. Bilindiği gibi söz konusu zaman dilimi, tüm dünyada ithal ikameci politikaların gözden düştüğü ve kapitalizmin merkez ülkelerinin etkisi altındaki, Dünya Bankası, IMF, Dünya Ticaret Örgütü gibi uluslararası kuruluşlar aracılığı ile neo-liberal iktisat politikalarının empoze edildiği yıllardır (Rodrik, 1996: 9). Williamson tarafından ‘’Washington Mutabakatı’’ olarak isimlendirilen bu politikalar, 1980’li yıllarda Latin Amerika’nın Bolivya, Arjantin, Peru, Kolombiya, Brezilya, Şili gibi ülkelerinde genişuygulama alanı bulmuşlardır (Williamson, 1990: 9). Daha sonra Asyalı ve Afrikalı liderler tarafından da benimsenmişler ve 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliğinden ayrılan geçiş ekonomilerine ve hatta Hindistan’a bile yayılmışlardır. 1980’li yıllardaki politika dönüşümü küresel bir olgudur. Türkiye, neo- liberal iktisat politikalarını 24 Ocak 1980 Kararları ile uygulamaya sokmuştur.

Bilim adamlarının pek çoğu, modern çağla (15. yüzyıldan sonra) birlikte küresel güçlerin etkisini artırdığını kabul etmektedir. Avrupa toplumları 16. yüzyılın başından itibaren büyük ve hızlı bir dönüşüm sürecine girmişlerdir. Toplumsal yapı kapitalist üretim tarzının gereklerine göre yeniden örgütlenmiştir. 19. yüzyıl boyunca ve sonrasında kapitalizm küreselleşmenin ardında yatan en önemli dinamik olmuş ve dünya hızla her köşesine herkesin ulaşabileceği bir yer haline gelmeye başlamıştır.

1989 yılında Berlin Duvarı’nın yıkılması ve Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesinin ardından 1991 yılında S.S.C.B dağılmıştır. 1991’de Sovyetler Birliği’nin resmi varlığına son verilmesi ve bu birliğe bağlı 15 Cumhuriyet’in tek tek bağımsızlıklarını ilân etmesi, söz konusu coğrafya’da merkezi planlamaya dayalı sosyalist sistemin de sonu olmuştur. Batı öncülüğünde gelişen bilimsel tanımlamaya göre, 1989 yılını takiben gelişen süreçte merkezi planlamanın ortadan tamamen kalktığı ülkeler “Geçiş Ekonomileri” olarak isimlendirilmiştir. Tam anlamı ile piyasa ekonomisine geçmemekle birlikte Çin dâhil tüm eski sosyalist ülkeler “merkezi plânlamadan serbest piyasa ekonomisine yönelen” ülkeler olarak tanımlanmıştır.

Kapitalizm gelmeden önce Osmanlı düzeni, kendisinden önce gelen Bizans ve Doğu Roma örneklerini andırmaktadır. Bizans imparatorları iktidarın meşruiyetini korumanın yolunu bulmuşlardır. Bağımsız köylülerin her yıl ödemeleri gereken verginin aksatılmadan ödenmesini sağlamak gerekmektedir. Ticaret, etkin bir vergilendirme ve ülke sınırlarının serbest ticarete kapatılması yolu ile merkezi otorite tarafından kontrol altına alınmıştır. Böylece iktisadi artığın yeterli bir bölümünün saraya aktarılması iktidarı sürdürmenin garantisi olmaktadır. Aynı yaklaşım Osmanlı’da da bulunmaktadır. Bu nedenle imparatorluğun topraklarının çoğu küçük birimler halinde dağılmaktadır.