AİLE EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 4

18. yüzyıl Osmanlı tarihinde Avrupa’nın teknik, kültürel, askeri, siyasi, toplumsal ve ekonomik baskısının başladığı yıldır. Gücü yerinde olan Osmanlı, daha fazla baskılara kaşı duramaz ve Avrupa’nın lehine sayılabilecek geri dönüşü olmayan ikili anlaşmalara imza atar. Avrupa’nın Osmanlı’yı zayıflatmak için başlattığı çabalar. Tanzimat hareketi ile doruğa ulaşır. Bu dönemde 1839, 1856, 1867 yıllarında saray, bazı yurttaş haklarını, ibadet özgürlüğünü, özel mülkiyetin dokunulmazlığını ve yabancıların mülk sahibi olma hakkını kabul etmek zorunda bırakılmıştır. Yabancılara yurttaşlık hakkı verilmemiştir.

Osmanlı’nın karşılığında daha fazlasını ödemeden kredi bulmasının nedeni Osmanlı ilişkilerinde birbirleriyle rekabet halinde olan emperyalist güçlerden kaynaklanmaktadır. Siyasi ve ekonomik nedenlerle Avrupa devlet adamları politik çevrelerini kullanarak finans çevrelerini Osmanlılara borç vermeye razı etmektedirler. İlk kez 1854 kırım savaşı nedeniyle borçlanan Osmanlı 1875 yılında almış olduğu kredilerin faizlerini ödeyemez hale gelir. Bu durum 1881 yılında Düyun-u Umumiye idaresinin kuruluşuna neden olur. Bu Osmanlı İmparatorluğu’nun mali egemenliğinin dolaylı olarak meşruiyetini kaybetmesi anlamına gelmektedir.

Osmanlı ekonomisini kapitalist dünyayla bütünleştiren mekanizmaların ilki ticaret olmuştur. 1838 yılında İngiltere ile yapılan Balta Limanı Ticaret Antlaşması bu mekanizmayı işletmenin ilk araç olmuştur. Zaten kolay ticaret yapılan Osmanlı İmparatorluğu böylece tam bir serbest ticaret bölgesi haline gelmiştir. Avrupalılar için 18. Yüzyılda ve 19.yüzyılın ilk yıllarında en büyük problem Osmanlı İmparatorluğu’nun ihraç edilebilir mal üretiminin yetersiz oluşudur. 1838 ticaret antlaşması, yabancı tüccarlara avantajlar sağlayarak, İmparatorluk içinde toplumsal çözülmenin ve işsizliğin ortaya çıkış koşullarını hazırlamıştır.

İlk kez 1854 yılında Kırım Savaşı nedeni ile borçlanan Osmanlı hükümeti 1875 yılında almış olduğu borçların faizini ödeyemez hale gelmiştir. Bu durum 1881 yılında Düyun-u Umumiye idaresinin kuruluşuna neden olmuştur. Bu Osmanlı İmparatorluğu’nun mali egemenliğinin dolaylı olarak meşruiyetini kaybetmesi anlamına gelmektedir. Düyun-u Umumiye Avrupa ile ilişkinin yarattığı yıkıcı etkinin sembolü haline gelmiştir. Avrupa karşısındaki hoşnutsuzluğa halk yanında bürokratlar da katılmıştır.

Burjuva ideolojisinin iktisat politikaları ile ilgili, iki farklı yaklaşımdan söz etmek gerekmektedir. 19. Yüzyılda her iki politika yaklaşımını da savunan düşünürler bulunmaktadır. Bu politika setlerinden biri ulusal bir kapitalizme diğeri ise serbest ticaretçi, entegrasyoncu ve beynelmilelci bir gelişme biçimine yol açmaktadır. İkinci yaklaşım kapitalist burjuva mantığı ile çelişmemektedir, çünkü dönemin emperyalist çıkarları, çevre ülkelerin gelişmiş merkeze bağımlılığından yanadır ve açık ekonomi koşullarında gelişen ekonomik ilişkiler merkezin çıkarları ile çelişmemektedir. Bundan dolayı merkez kapitalist ülkelerden kaynaklanan düşünceler beynelmilelci yaklaşımı empoze etmektedir. 20. Yüzyıl başlarında Türkiye’de bu ikinci yaklaşımı benimseyen etkili bir siyasetçi ve aydın grubunun varlığı ulusal bir kapitalizmin gelişmesine engel olmuştur. Bu politikalar sonucu, açık Pazar koşullarında dünya ekonomisine entegrasyon, Osmanlı İmparatorluğu’nu hammadde ihracatçısı ve mamul mal ithalatçısı bir ülke haline getirmiştir. Bu politikalar sonunda, 20. Yüzyıl başında, Osmanlı Ekonomisinde, ulusal kapitalizm ve sanayi burjuvazisi yerine dışa bağımlı piyasa ekonomisi ve ticaret burjuvazisi gelişmiştir.

Osmanlı Dönemi’nden itibaren reformcu kadrolar toplumsal dönüşümün sağlanmasında aile kurumuna büyük önem vermişlerdir. Toplumsal dönüşümün aileden, aile içinde kadın ve erkek arasındaki demokratik ilişkilerden başlaması gerektiğini görmüşler ancak kadının kamusal alanda görünür kılınması için gerekli yasaları çıkarmakta Avrupa’nın gerisinde kalmışlardır.