AİLE EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 2

İnsan ömrünün uzaması, aile yapısını da değiştirmektedir. Daha uzun yaşamaları beklenen bireyler, evlilik yaşlarını, çocuk sahibi olma yaşlarını ertelemektedirler. Geç evlilik ve/veya geç çocuk sahibi olma, çocuk sayısının (doğurganlık oranının) düşmesi, o da nüfusun yaşlanması ile sonuçlanmaktadır.

Açıklamalardan biri kadınların toplumsal olarak görevleri kabul edilen ev işlerinden teknolojinin geliştirdiği ev aletleri nedeniyle kurtulmalarını içermektedir. Bu bakış açısına göre kadınlar ev dışında çalışmak için zamanı bu şekilde bulmuşlardır. Bir diğer bakış açısına göre hizmetler sektörünün ekonomide ağırlığının artışı, nispeten bedensel yükü az olan bu sektördeki işlerde kadın istihdamını mümkün kılmıştır. Ayrıca insan ömrünün uzaması ve bilgi birikimin artması ile eğitimde geçen sürenin artışı, çocuklar için yapılacak yatırımları artırmış, bu da doğum sayısını düşürmüştür.

Bunun için iki ayrı yoldan yürütülen çalışmalardan bahsetmek mümkündür. Yiyecek sayısının daha fazla artması için yapılan kimyasal, genetik ve ekonomik çalışmalarla; insan sayısının artış hızını kesmek için yapılan sosyolojik, biyolojik vb çalışmalar.

Yeterli miktarda temini, besin maddelerinin ucuz, bol, ulaşılabilir ve çeşitli olması anlamına da gelmektedir.

Çekirdek ailenin varlığı hem yaşlı hem de genç bireyler için, ya da toplumun sürekliliğini sağlayan çocuklar ve pek çok değer için en az maliyetli yöntemdir. Ailenin çeşitlenmesi ve çekirdek aileden daha küçük yapılara dönüş- mesi, ailenin bazı fonksiyonlarının devlet tarafından üstlenilmesini gerektirmektedir. Örneğin yaşlılara, çocuklara ya da gençlere bakacak yeni kurumlar düzenlenmekte ve bu işlerin yapılabilmesi için devlet bütçesinden ödenekler ayrılmalıdır.

Araştırmalar felaket algısının (ya da risk beklentisinin), olayların sıklığı ve teknoloji ile değiştiğini göstermektedir. Yüzyılda bir kere olması ihtimali olan bir deprem için bireylerin ve ailelerin tepkileri düşük olabilir. Fakat günümüzde iletişim teknolojileri, farklı bölgelerdeki bilgileri herkese ulaştırmaları yüzünden, daha sık felaket olacağı hissi yaratmaktadırlar.

Demografi, insan nüfusundaki artış ve azalışları, onun yapısındaki değişimleri incelemektedir. Örneğin, “bu yıl kaç kişi doğdu”, “kaç kişi öldü”, “doğanların veya ölenlerin kaçı kadın kaçı erkekti”, “bu insanlar ne kadar yaşadılar, kaç yıl okula gittiler”, “ne zaman evlendiler”, “kaç çocuk sahibi oldular” gibi sorular demografinin konuları içine girer. Hangi işlerde çalıştıkları demografinin konularından değildir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Dünya’da yaşayan insan sayısı, sadece 20.yüzyılda, yaklaşık 4,5 milyar artmıştır. Artış hızı 1960’lardan itibaren hız kesmiş olmasına rağmen, diğer bir ifade ile daha düşük oranlarla artıyor olmasına rağmen, dünyada yaşayan insan sayısının 2050’lerde 9 milyarı aşması beklenmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

2015-2020 için ortalama 84 yaş ile en uzun yaşam ümidine sahip ülkenin Japonya olduğu, en kısa ömür ihtimalinin ise Nijerya'da olduğu görülmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

İlk çocuğun doğumunda annenin yaşının en düşük olduğu ülke Bangladeş, en yüksek olduğu ülke ise Japonya'dır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Aids vücuda giren HIV virüsü nedeniyle oluşan hastalık, kızamık çocuk yaşlarda bulaşan ve bir çeşit virüsün sebep olduğu bir hastalık, kolera vibrio chelerae isimli bakterinin neden olduğu bağırsak enfeksiyonuna bağlı hastalık, tifo kirli içme suları ve pis yiyeceklerle bulaşan mikrobik bir hastalıktır. Verem ise iyi beslenememe sonucunda oluşan bir hastalıktır. Doğru cevap B seçeneğidir.

1918’de İspanyol gribi 30 bin insanı öldürdü. 1920’de Gansu’da (Çin) 8,5 büyüklüğünde bir deprem 200 bin kişiyi, 1939’da Erzincan’da 8 büyüklüğündeki deprem 33 bin kişiyi, 1970’de Kuzey Peru’da 67 bin kişiyi, Japonya’daki 1995 Kobe’de 6 bin kişiyi öldürdü. 1952’de Londra, hava kirliliğine bağlı zehirli sis oluşumu 4 bin ölü, 4 bin hasta, 1945’de Hiroşima ve Nagasaki'ye atılan atom bombaları ilk yılında 214 bin kişiye mal oldu. Zararlar sadece insanlarla sınırlı da değildi. 2000 yılında Tuna’da siyanür sızıntısı balık ölümlerine; Alaska Körfezi’nde 11-30 milyon galon petrolün denize akışı (1989), 250 bin kuş, 2800 samur, 300 fok, 250 kartal ve milyonlarca som balığı yumurtasının yok olmasına; Hindistan'da Bhopal'de bir böcek ilacı fabrikasının yanlışlıkla 40 ton metil isosiyanat gazını dışarı atması 18.000 kişinin ölümü haricinde 20 yıl sonra bile toprakların zehirlenmesine neden oldu. Doğru cevap D seçeneğidir.

Gıda güvenliğinin küresel düzeyde organize edilmesi için, 1996’da Dünya Gıda Zirvesi düzenlenmiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yetersiz gıda alımından kaynaklanan verem gibi bir hastalığın görülme sıklığı, insan yaşamının kalitesinin bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Verem, gıda ile bağlantısı yüzünden, gelişmekte olan ülkelerde daha sık görülmektedir. Sahra-altı Afrika’sı dışındaki ülkelerde vereme karşı başarılı bir mücadele yürütülmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

İletişim teknolojileri, farklı bölgelerdeki bilgileri herkese ulaştırmaları yüzünden, daha sık felaket olacağı hissi yaratmaktadırlar. Japonya’da olan bir nükleer kaza, Türkiye’deki bir nükleer santral için, (sanki kaza Türkiye’de olmuş gibi) aleyhte kamuoyu oluşmasına neden olabilmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Felaketin kendisinden değil korkusundan kaynaklanmaktadır. Örneğin depremin kendisi değil korkusu, bireylerin kendini güvensiz hissetmesine ve huzursuz bir yaşam sürmesine neden olmaktadır. Bu felaketlerden sonra önemli miktarda kayıp altında kalan hane halkları için bir güvenlik açığı doğmaktadır. Duygusal, sosyal ve finansal kayıplar, aile üyelerinin kaybı, kişisel sağlık, iş, ev, ev eşyası, araba, finansal gelirler, servet ve kişilerarası ve toplumsal düzeyde sosyal destek kaybı nedeniyle, insanlar gelecekleri düşünemez hale gelmektedirler. Doğru cevap C şıkkıdır.

Demografi, insan nüfusundaki artış ve azalışları, onun yapısındaki değişimleri incelemektedir. Örneğin, “bu yıl kaç kişi doğdu”, “kaç kişi öldü”, “doğanların veya ölenlerin kaçı kadın kaçı erkekti”, “bu insanlar ne kadar yaşadılar, kaç yıl okula gittiler”, “ne zaman evlendiler”, “kaç çocuk sahibi oldular” gibi sorular demografinin konuları içine girer.

Nüfus artışı, sınırları belli bir alanda yaşayan insan sayısının iki zaman dilimi arasındaki pozitif farkıdır.

Daha önceki konularda incelendiği gibi, hem nüfus artış hızının hem de ölüm oranlarının düşüşü, dünya nüfusunu artırıcı etki yapmaktadır. Bununla birlikte her ikisinin daha önceki yıllardan farklı yönde gelişmesi nüfusun yapısını değiştirmektedir. Nüfusun yapısı ile nüfusun çeşitli niteliklerinin dağılımı kastedilmektedir (Macbeth, Collinson, 2002: 19-20). Örneğin nüfusun meslek yapısı, eğitim yapısı, etnik nitelikleri gibi, yaş ve cinsiyet dağılımı nüfusun yapısal nitelikleri arasında sayılabilir. Bu başlık altında “nüfusun yaş olarak dağılımını” ve bu dağılımın doğum ve ölüm oranlarından nasıl etkilendiğini inceleyeceğiz. Örneğin, 0-14 yaş aralığı nüfusun okul çağında olması gereken kısmı, 15-64 yaş aralığı çalışan kısmı (çalışma çağı içindeki nüfus), 65 yaş sonrası nüfus da emekli olması gereken yani çalışmayan kısmı olarak düşünülürse, ölüm ve doğum oranları bu yaş gruplarını benzer şekilde mi etkiler? Doğum oranı artıyorsa, nüfus içinde önce 15 yaşından küçükler kısmı, sonrada 15-65 yaş aralığı artacaktır. Doğum oranı düşüyorsa, önce nüfusun genç kısmı, sonrada orta yaş grubunun nüfus içindeki payı düşecektir. Ölüm oranında ise, ilk etkilenen nüfusun yaşlı kısmı olmalıdır. cevap  0-14 yaş yaş aralığı nüfusun okul çağında olması gereken kısmı gösterir.

15-65 yaş aralığı insan ömrünün çalışarak geçen zamanı olduğu için, cevap:  nüfusun 15-64 yaş aralığına giren birey sayısı, nüfusun üretkenliğini de gösterir.