AİLE EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 10

Becker’in özgeci modeli (1974,1981), Samuelson’un elde ettiği sonuçlar yanında kaynakların aile içinde nasıl dağıldığı konusunda hesaplama yapmaya olanak sağlamaktadır. Becker’in modelinde aile bencil fakat rasyonel bir grup küçük çocuk ve ailenin diğer üyelerinin iyiliği ile ilgili düşüncesini kendi fayda fonksiyonuna yansıtan özgeci bir ebeveynden oluşmaktadır. Becker, özgeci ebeveynin varlığının bencil çocukların bencilce davranmalarını engellemek için yeterli olduğunu kabul etmektedir. Özgeci ebeveyn kaynakların ailenin diğer üyelerine transferini öyle bir ayarlayacaktır ki çocukların tümü ailenin gelirini maksimize edecek şekilde davranmayı kendi çıkarlarına uygun bulacaktır. Sonuçta ortaya çıkan dağılım özgeci ebeveynin fayda fonksiyonunun ailenin gelir kısıtına göre maksimizasyonu olacaktır. Böylece özgeci model de aile talepleri açısından Samuelson’un ittifak modeli ile aynı sonuçlara ulaşacaktır.

Hane halkı sektörü ve piyasa sektörü arasındaki etkileşimin artışında rol oynayan diğer bir gelişme kadın emeğinin piyasada çalışmayı tercih etmesine bağlı olarak, çocuk bakımı, okul yemekleri, yaşlıların bakımı gibi hane halkı üretiminin yakın ikamesi pek çok üretimin piyasaya transfer edilmesidir. İki sektör arasındaki etkileşim hane halkının ihtiyaç duyduğu malların üretiminde her iki sektör arasındaki verimlilik farkı azaldıkça ve üretilen malların birbirini ikame gücü arttıkça daha da artacaktır.

İki temel aile ilişkisine ait gelişmeleri ve taahhütleri ele almaktadırlar: • Kadınlar ve Erkekler arasındaki ilişkiler ve taahhütler • Ebeveynler ve çocuklar arasındaki ilişkiler ve taahhütler.

Pek çok gelişmiş ülkede düşen doğurganlık oranları pro-natalist politikaların uygulanmasına neden olmuştur. Çocuk başına nakit para yardımı, çocuk büyütmeye destek yardımı, doğrudan ebeveynlere yapılan yardımlar alternatif politika araçlarıdır. Pek çok ülke vergi sistemleri aracılığı ile de evlilik kurumuna destek sağlamaktadır. ABD’de de gelir vergileri bu tür amaçlar gütmektedir. ABD’de özellikle düşük gelir grubundaki ebeveynlerin evlilik dışı çocuk sahibi olmalarını caydıracak önlemler alınmaktadır.

İktisatçılar için teknik etkinlik kaynakların ziyan edilmemesidir. Ortalama toplam maliyet eğrisinin minimum noktasında (OTM min) teknik etkinliğe ulaşılır. Teknik eşitlik=F=OTM min şeklinde ifade edilir.

Serbest piaysa ekonomisi, kararların alınmasında piyasa fiyatlarına öncelik verilmesi ve devlet müdahalesinin bulunmamasıdır. Karma ekonomide devlet ve özel sektör birleşerek ekonomik problemleri birlikte çözmektedir.  Kumanda ekonomisi ise bireysel özgürlük için çok az bir alan bırakmakta; kararların çoğu merkezi hükümet tarafından alınmaktadır. Bu durumda devlet müdahalesine göre hiyerşik olarak sıralama “Kumanda ekonomisi, karma ekonomi, serbest piyasa eknonmisi” şeklindedir.

15 Mart tüm dünyada, Dünya Tüketici Günü olarak kutlanmaktadır.

Tüketimle ilgili veriler genellikle hane halkı harcamalarını gösteren nadiren bireysel harcamaları yansıtan bilgilerdir. Genellikle veriler mal ve hizmetlerin talebi ile ilgili bireysel harcamaları yansıtmamaktadır. Bireysel tüketim, bireysel zaman kullanımı ve bireysel gelir konusunda veri toplamayı işe yaramaz kılan nedenler şu şekilde açıklanabilir: Doğası gereği buzdolabı gibi ortak tüketimi gerektiren mallar hane halkı tüketiminin önemli bir bileşenidir. Aydınlanma ve ısınma gibi kamusal hane halkı mallarının var olması bireysel tüketici modelinin kapsayıcılığını aksatmaktadır. Sevgi ve sorumluluk duygularıyla birbirine bağımlı olan aile üyeleri birbirlerinin tüketim olanaklarına ilgi duymaktadırlar. Aile üyeleri arasındaki birbirine bağımlı tercihler söz konusu olduğunda tek bir bireyi temsil eden tüketici varsayımı açıklayıcılığını kaybetmektedir. Bu nedenle soruda verilen ifadelerin tamamı veri toplanmasını etkisizleştirmektedir.

Aile ekonomisinde, birinci jenerasyon modeller, “ortak tercih” modelleridir. Ailenin tek bir fayda fonksiyonunu maksimize ettiğini varsaymaktadırlar. Ortak tercih modellerinin farklı aile yapılarını açıklamaktaki yetersizliği oyun teorisine dayalı ikinci jenerasyon modellerin alternatif analitik araçlar olarak geliştirilmesine yol açmıştır. Ekonomi literatüründe oyun teorisine dayanan aile ekonomisi modellerinin ilki “işbirlikçi pazarlık” modelleridir. Ortak tercih (birinci jenerasyon) ve işbirlikçi pazarlık (ikinci jenerasyon) modellerinin her ikisinde de aile davranışı Pareto-optimaldir; kaynaklar aile içinde öyle bir dağılmıştır ki, ailenin hiçbir ferdinin refah durumu diğer aile fertlerinin durumu bozulmaksızın daha iyi bir hale gelecek şekilde kaynaklar yeniden dağıtılamamaktadır.Pareto-optimum varsayımının kalkması halindeki aile davranışını inceleyen model “işbirliksiz pazarlık” modelleri olarak isimlendirilmektedir. İşbirliksiz pazarlık modelleri verimsiz aile davranışını da ekonomistlerin inceleme alanı içine sokmakta ve ailelerin Pareto-optimal sonuçlara ulaşmasını sağlayacak koşulların araştırılmasına izin vermektedirler.

Dolaylı vergilere yüklenmenin vergiye direnci düşürme ve toplanma kolaylığı gibi üstünlükleri bulunmaktadır. Vergi satılan malın içine gizlenerek vergi direnci engellenmektedir. Malın satıcısı ücreti ödenmeden vergi tahsildarlığı yapmaktadır Harcama yapıldığı anda fiyatın içinde yer alan KDV ve ÖTV malın satıcısına ödenmektedir. Bu nedenle dolaylı verginin, kazanılan değil harcanan gelirden alındığı söylenebilir.

Piyasa sektörü ve hane halkı sektörü arasındaki etkileşimin öneminin artışına yol açan nedenler şu şekilde sıralanabilir; kadınların piyasa için çalışma kararı almalarındaki artış̧ ve aynı ölçüde olmasa da erkeklerin ev işlerine eskisinden daha fazla katılması. Kadın emeğinin piyasada çalışmayı tercih etmesine bağlı olarak, çocuk bakımı, okul yemekleri, yaşlıların bakımı gibi hane halkı üretiminin yakın ikamesi pek çok üretimin piyasaya transfer edilmesidir. Diğer bir neden ise piyasa işlerine ve piyasa dışı işlere aynı şekilde uygulanmayan çok sayıda ve büyüklükte kamu politikalarının ve programlarının uygulamaya konmasındaki artıştır. Bu tür programlar piyasa işi ve piyasa dışı iş arasına vergi ya da ayrıcalıklar koymaktadırlar. Bu durum hane halkı kararlarını etkilemekte ve üretim ve tüketimde verimsizliklere yol açabilmektedir. Buna göre çocuk bakımını üstlenen yalnız annelerin artması değil çocuk bakımının piyasaya transfer edilmesi söz konusudur.