AİLE EĞİTİMİ

Aileler  çocuklarını  yetiştirirken  çocuklarının akranlarıyla ve yetişkinlerle olumlu ilişkiler kura- bilmelerini, akran gruplarına, aile, okul ve diğer sosyal  gruplara  katılabilmelerini,  ileriki  yaşlarda kendilerini riskli davranışlardan koruyacak karar- lar alabilmelerini ve güçlüklerle başa çıkma yete- neğine ve motivasyonuna sahip olmalarını isterler.

Çocukların içinde bulundukları gelişim dönemlerini ve bu dönemin özelliklerini bilmek, aynı yaş grubundaki çocuklar  arasında  bireysel  farklılıklar  olabileceğini  göz önünde  bulundurmak,  ailelerin  ve  eğitimcilerin çocuklardan beklentilerinin gerçekçi düzeyde olmasını sağlar.

Bebeklik dönemi (0-2 Yaş), motor yetenekler ve koordinasyon, dil becerisi ve duyusal becerilerinin geliştiği  dönemdir.

Sosyal öğrenme kuramının dayandığı bazı ilkeler vardır. Bu ilkeler şöyle sıralanabilir (Ülgen ve Fidan, 1997);

Özerkliğe karşı Utanç ve Kuşku (1-3 Yaş): Çocuk, tümüyle başkalarına bağımlı olmaktan çıkıp, istediklerini tek başına yapma davranışı gösterir. Kendi  kendine  yiyeceklerini  yemek,  giyinmek, soyunmak, yürümek, koşmak, giysisini seçmek ve bu konularda teşvik edilmek ister. Anne-babanın aşırı kontrolü ve baskısı, çocuğun kendi yetenek- lerinden şüphelenmesine ve yaptığı davranışlardan utanç duymasına neden olabilir.

Tutku: Bireyi gerçekleri görmekten uzaklaştıran, şiddeti ve sürekliliği çok fazla olan bir duygu durumudur.

Yeni doğan bebekler ağlama,  kollarını  sallama  şeklinde  mutsuzluklarını belirtirken, birinci ayda insan sesi duyduklarında sessizleşirler, yedinci aylarda ise korku duygusunu öğrenirler.

Bununla birlikte çocuk, oyun oynarken oldukça bağımsız, kendi başına buyruk, özgür hareket ederek duygusal yönden rahatlar, duygusal tepkilerini denetim altına alır, düşüncelerini ifade eder ve kendine gü- veni artar. Aileler oyun süresi ve alanlarını kısıtla- dıkları takdirde, uyum ve davranış bozukluklarına farkına varmadan zemin hazırlayabilirler.

Aşırı hoşgörülü tutumda, çocuğa sınırsız hak ve özgürlükler tanınır. Bu tutumda çocuğun yanlış davranışları da hoşgörü ile karşılanır ya da görmezden gelinir. Aileler çocuğun kasıtlı olarak yaptığı yanlış davranışları bile hoşgörü ile karşılarken, çocuğun istediği her şeyi yapmak için büyük çaba sarf ederler. " 8 yaşındaki çocuk annesinin hazırladığı akşam yemeklerinden yemez ve ısrarla her akşam hamburger ya da pizza yemek ister. Okula başlamadan önce hastalığı sebebiyle uzun süre mama ile beslenmek zorunda kalan çocuğun bu isteğini anne kabul eder ve çocuğa her akşam telefonla hambur- ger veya pizza sipariş eder."

2-7  yaşlar  arasında  çocukların  anlattığı abartılı olaylar hayal ve gerçeği ayırt edememelerinden  kaynaklandığı  için  yalan davranışı olarak değerlendirilemez.

Çocuğun kendisiyle ilgili olarak zihninde çizdiği görünüme benlik denir.  Doğru cevap A’dır.

Bir davranışın tekrarını sağlamak amacıyla verilen uyarıcıya pekiştireç adı verilir. Doğru cevap C’dir.

Güvensiz Dirençli Bebek/Çocuk; annele­rinin yardımcı olacağına ilişkin fazla güven geliştirmeyen çocuktur. Kendine bakım ve­ren kişiyi yanından kısa süre bile olsa ayır­mak istemez ve bu durumu aşırı ağlama davranışıyla protesto eder. Doğru cevap D’dir.

Aşırı hoşgörülü tutuma benzer bir tutum da aşırı koruyucu tutumdur. Bu tutumda ebeveyn kontrol ve denetimi çocuğun hayata atılmasını ciddi şekilde zorlaştırır. Öyle ki adeta çocuklarını cam bir fanusta büyütürler Aşırı koruyup kollayan anne babalar çocuklarını kucaklarından indirmez, her şeyi onun adına düşünüp yaparlar. Çocukları­na zarar gelmesin diye pek çok ortama girmezler, hasta olmasın, yorulmasın, üşümesin diye pek çok deneyimi çocuğun yaşamasına ve kendi kendine yeni beceriler kazanmasına izin vermezler. Abartı­lı bir sevginin olduğu bu aileler genellikle aşırı is­tenilen ya da tek çocuğu olan ailelerdir. Bununla birlikte çocukta bir sağlık sorunu var ise ya da aile çocuklarından birini hastalık veya kaza nedeniyle kaybetmiş ise bu tutum karşımıza çıkabilir. Aşağı­daki örnek anne-babanın aşırı koruyucu tutumuna ilişkin izler taşımaktadır. 6 yaşındaki çocuk lösemi (kan kanseri) tedavisi olur ve iyileşir. Aile ve çocuk tedavi sürecinde çok sıkıntı yaşar. Çocuk iyileşip, tedavi bittikten sonra anne-babanın davranışları hastalık öncesine göre çok değişir. Artık çocukları­nı üşümesin, yorulmasın diye mümkün olduğunca dışarı çıkarmazlar. Doğru cevap B’dir.

Dengesiz ve kararsız tutumla yetişen çocuk, doğru ve yanlış arasında ikilemler yaşar ve bu duy­gusal olarak tahrip edici bir deneyimdir. Çocuk ne zaman ve nerede, nasıl davranacağını ayırt edemez ve ne yaparsa ceza almaktan kurtulacağını öğrenir. Zamanla iyi ve kötüyü ayırt edemez duruma düşen çocuk, çalma, yalan söyleme, saldırganlık ve öfke gibi pek çok davranış bozukluğu yaşayabilir. Doğru cevap C’dir.

Çocuklarda bir davranışın problem davranış olarak değerlendirilmesi için yaşa uygunluk, aşırılık, süreklilik ve cinsiyete dayalı rol beklentileri ölçütlerinin göz önünde bulundurulması gerekir. Doğru cevap E’dir.

Çalma; çocuğun kendine ait olmayan bir eşya­yı, sahibinin izni olmadan alması, kullanması ya da sahip çıkmasıdır. Çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanmaması, mülkiyet kavramının gelişmemiş olması, çocuğun uygun olmayan modellerle birlik­te olması, çocuğun bunu anne-baba ile hesaplaş­manın bir yolu olarak görmesi ve ebeveynlerinden intikam almak istemesi, yeni doğan kardeşe duyu­lan kıskançlık veya öfkenin yarattığı stres, çocuğun kendini değersiz hissetmesi ve öz-güven eksikliği gibi etkenler çalma davranışına neden olabilir.. Doğru cevap A’dır.

Duygu ve davranım bozuklukları kapsamında; korku, yalan söyleme, altını ıslatma (enürezis), dış­kı kaçırma (enkoprezis), öfke, parmak emme, tır­nak yeme, kıskançlık, çalma, yeme bozuklukları ve uyku bozukluklarından oluşur. Özgül öğrenme güçlüğü ise tanılanmış özel sorunu olan çocuklar için söz konusudur. Doğru cevap B’dir.

Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocukların belirgin bazı özellikleri vardır. Seslere karşı ve çev­reyle ilgili en ufak değişikliklerin karşısında çok duyarlıdırlar. Kişiler arası iletişim ve sosyal bece­rilerin eksikliği bu çocuklarda görülen en önemli özelliklerdendir. Hareket eden, dönen ya da parlak olan bazı nesnelere çok uzun bakabilirler. Doku­nulmaya, kucağa alınmaya tepki gösteren otistik çocuklar, fiziksel teması reddeder, çevreleriyle ilişki kurmaktan kaçınırlar. Diğer çocukların oyununa katılmazlar, karşısındaki kişinin yüzüne ve gözüne bakmama, karşılıklı iletişim kurmak istemediğin­de bağırma, vurma, çığlık atma ve telâffuz güçlüğü gibi özellikler görülebilir. Doğru cevap C’dir.

Doğum öncesi dönem, bebeğin anne karnında büyüdüğü, vücudunun temel yapı ve organlarının oluştuğu dönemdir. Bebeklik dönemi (0-2 Yaş), motor yetenekler ve koordinasyon, dil becerisi ve duyusal becerilerinin geliştiği; ilk çocukluk (3-6 Yaş) dönemi ise, çocuğun öz bakım becerilerini kazandığı, cinsiyet rollerinin farkına vardığı dönemdir. Son çocukluk (7-11 Yaş) döneminde çocukların okuma, yazma ve sayısal işlem yetenekleriyle, dünyayı anlama ve mantıksal düşünme tarzlarında önemli ilerlemeler görülür. Soyut düşünme ve cinsel olgunlaşma ise ergenlik (12-18 Yaş) döneminin özelliğidir (Aydoğan, Özyürek ve Gültekin Akduman, 2014).