AİLE EĞİTİMİ

Bebeklik dönemi (0-2 Yaş), motor yetenekler ve koordinasyon, dil becerisi ve duyusal becerilerinin geliştiği; ilk çocukluk (3-6 Yaş) dönemi ise, çocuğun öz bakım becerilerini kazandığı, cinsiyet rollerinin farkına vardığı dönemdir. Soyut düşünme ve cinsel olgunlaşma ise ergenlik (12-18 Yaş) döneminin özelliğidir.

Sosyal gelişim denildiğinde karşımıza pek çok kavram çıkmaktadır. Bunlar; sosyal beceri, sosyal yeterlik, benlik, sosyalleşme, sosyal zeka ve sosyal olgunluk kavramlarıdır. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Büyüme sürecindeki çocuklar sürekli olarak çevrelerindeki kişilerin davranışlarını ve bu davranışın sonucunlarını sürekli olarak gözlemleme eğilimindedir. Bu davranışlardan pekiştirilen davranışları taklit etmeye devam etmekte, sonucu olumlu olmayan davranışları da yapmaktan kaçınmaktadırlar. Bu da sosyal öğrenme kuramının özetidir. Dolayısıyla yukarıdaki atasözleri de bu kurama örnek teşkil eder. Cevap C'dir.

Özerkliğe karşı Utanç ve Kuşku (1-3 Yaş): Çocuk, tümüyle başkalarına bağımlı olmaktan çıkıp, istediklerini tek başına yapma davranışı gösterir. Kendi kendine yiyeceklerini yemek, giyinmek, soyunmak, yürümek, koşmak, giysisini seçmek ve bu konularda teşvik edilmek ister. Anne-babanın aşırı kontrolü ve baskısı, çocuğun kendi yetenek- lerinden şüphelenmesine ve yaptığı davranışlardan utanç duymasına neden olabilir. Dolayısıyla madde 1 bu duruma örnektir.

Girişimciliğe Karşı Suçluluk (3-6 Yaş): Bu dönemde, çocuk bağımsız hareket edebilme becerisi geliş- tiği için, hareketli ve meraklıdır. Fiziksel ve sosyal çevreyi araştırmaktan çok büyük keyif alan çocuk, motor ve dil gelişimindeki ilerlemeler sonucu keşfetmek ister. Girişimleri yetişkinler tarafından engellenir ve eleştirilirse çocuk yaptıklarının yanlış olduğunu düşünerek suçluluk duygusuna kapılabilir. Dolayısıyla madde 2 bu duruma örnektir.

Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 Yaş):Okula başlayan çocuğun sosyal dünyası genişler. Çocuk bu dönemde, yetişkinlerin kullandıkları alet, araç ve benzeri şeyleri kusursuz bir biçimde kullanmak için ciddi çabalar harcar. Eğer bu çabalarına karşı çıkılırsa, çocuk yaptıklarının değersizliğine inanır ve aşağılık duygusuna kapılır. Dolayısıyla madde 3 bu duruma örnektir.

Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12- 18 Yaş): Ergenliği de kapsayan bu dönemde, birey kimlik arayışı içindedir. Dış görünüm önem kazanır. Ergenin görünümüne gösterdiği ilgi, benliğin oluşmasına yardımcı olur. Bu dönemde, “Ben kimim?” sorusu çok önemli hale gelir. Ergenin, onu yargılamadan kabul eden, sevgi ve güven veren insanların bulunduğu bir çevrede bulunması, sağlıklı bir kimlik geliştirmesi bakımından çok önemlidir. Dolayısıyla madde 4 bu duruma örnektir.

Fakat E seçeneği bu maddelerin kavramsal örneklemesi değildir çünkü bu dönem Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1 Yaş) arasındadır ve bu dönemde anne ya da onun yerine geçen yetişkinle kurulan ilişkinin niteliği temel güven duygusunun ve toplumsallaşmanın özünü oluşturur. Annenin bebeğin gereksinimlerine duyarlı olması bebekte güven duygusu oluştururken, bu gereksinimlerin karşılanmama düzeyi güvensizlik oranını belirler. Bununla ilgili bir madde verilmemiştir.

Tutku, bireyi gerçekleri görmekten uzaklaştıran, şiddeti ve sürekliliği çok fazla olan bir duygu durumudur ki bu da psikanalitik kuramdaki id'e karşılık gelir zira id de bireyin rasyonellikten uzak arzu ve haz isteğini hemen şimdi, ne olursa olsun karşılamak istediğidir. Duygusal zeka ise dürtüleri kontrol ederek tatminini erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme, sıkıntıların düşünmeyi engellenmesine izin vermeme olarak tanımlanır. Psikanalitik kuramda ego, hiçbir kuralı önemsemeyen ve isteğinin anında yerine getirilmesini arzulayan İd'i dizginleyen bilinçtir. Dolayısıyla ego ile duygusal zeka örtüşüyor denebilir. Cevap da bu yüzden İd ve Ego'dur, D'dir.

Harry Harlow, teorisinde annenin bebek-ik döneminde, açlık, susuzluk gibi temel gereksinimleri karşılayan kişi olması nedeniyle, anne ve çocuk arasında bir bağlanma oluştuğunu ileri sürer. Bu da John Bowlby’nin araştırmalarının temel noktasını oluşturur. Ancak Harlow, yaptığı deneylerle dokunmanın önemini vurgulamıştır. Harlow 1960’lı yıllarda “Yapay Anne Deneyi” isimli ve annelerinden ayrılmış yavru maymunların denek olduğu bir deney gerçekleştirmiştir. Bu deneye dayanarak Harlow dokunsal güven arayışının keşfetmekten daha güçlü olduğunu, dokunsal güven bulunmadığında, maymunların psikolojik gerginlik yaşadığını belirtmiştir. Harlow’un teorisi bağlanmada sadece beslenmeyi değil, dokunsal güveni de vurguladığı için oldukça önemlidir. Dolayısıyla cevap A'dır.

Otoriter tutum daha çok eğitim düzeyi düşük ve alt sosyo ekonomik düzeydeki ailelerde gözlenmektedir. Bu ailelerde ebeveynler çoğunlukla sert bir ailede yetişmiş, otoriter ebeveyn tutumuna maruz kalmış ve bu özellikleri ile kendi aile üyelerini model alırlar. Bu ailelerde; çocuğun istek ve ihtiyaç- ları dikkate alınmadan, anne baba tarafından be- lirlenen kural ve emirler katı bir şekilde uygulanır. Anne babalar çocuklarının adeta bir yetişkin gibi kurallara sıkı sıkıya uymasını ister ve beklerler. Cezanın ön planda olduğu bu tutumda anne babalar katı, baskıcı ve hoşgörüsüz bir tutum sergilerken, duygusal destek oldukça azdır. Madde 1 bu duruma örnektir.

Serbest/ilgisiz tutumu olan ailelerde çocuğun yaşayarak öğrenmesi esastır ve çocuğu merkeze alan bir tutumdur. Genellikle çok yoğun iş temposu olan ailelerde ya da çocuk sayısının fazla olduğu kalabalık ailelerde daha sık bu tutuma rastlanmaktadır. Bu ailelerde çocuğun davranışlarına rehber olunmaz, hatalı ya da doğru davranışları çocuğun yaparak yaşayarak öğrenmesi beklenir ve desteklenir. Aslında bu tutuma sahip ailelerin temel isteği özgür ve kendine yetebilen bir çocuk yetiştirmektir. Ama aile denetimi olmadığı için çocuk başına buyruk davranır ve bunun sonucunda da davra- nışlarına sınır çekilmeyen çocuk kurallara uymamaya başlar. Bu tutumun sonucunda çocuk ihmal edilir ve aileler tarafından gereksinimlerine kayıtsız kalınır. Madde 2 bu duruma örnektir.

Aşırı hoşgörülü tutumda, çocuğa sınırsız hak ve özgürlükler tanınır. Bu tutumda çocuğun yanlış davranışları da hoşgörü ile karşılanır ya da görmezden gelinir. Aileler çocuğun kasıtlı olarak yaptığı yanlış davranışları bile hoşgörü ile karşılarken, çocuğun istediği her şeyi yapmak için büyük çaba sarf ederler. Bu tutum geç veya zor çocuk sahibi olan anne babalarda veya tek çocuğu olan ailelerde daha sık görülebilir. Madde 3 bu duruma örnektir.

Aşırı koruyucu tutumda  ebeveyn kontrol ve denetimi çocuğun hayata atılmasını ciddi şekilde zorlaştırır. Öyle ki adeta çocuklarını cam bir fanusta büyütürler Aşırı koruyup kollayan anne babalar çocuklarını kucaklarından indirmez, her şeyi onun adına düşünüp yaparlar. Çocuklarına zarar gelmesin diye pek çok ortama girmezler, hasta olmasın, yorulmasın, üşümesin diye pek çok deneyimi çocuğun yaşamasına ve kendi kendine yeni beceriler kazanmasına izin vermezler. Madde 4 buna örnektir.

Dengesiz ve kararsız ebeveyn tutumu örnekler arasında yer almamaktadır, dolayısıyla cevap E'dir.

Çocuğun bağırsak kontrolünün sağlandığı (kakasını tutma ve bırakma işlevini kontrol edebilmesi) yaşa gelmesine rağmen, kakasını uygunsuz yerlerde yapması dışkı kaçırma yani enkoprezis denir. Doğru cevap D'dir.

Hiperaktif ve dikkat eksiliğine  sahip çocuklarda yürümeye başlar başlamaz bir amaca yönelik olmayan aşırı bir hareketlilik söz konusudur. Verilen yönergeleri takip etmekte zorlanırlar ve bir etkinliği yaparken kolaylıkla başka bir uyarana dikkatlerini verebilirler. Dikkatleri kolaylıkla dağıldığı için yaptıkları işleri sona erdirmeyi başaramazlar ve ko- nuşmaları takip etmekte zorlanabilirler. Cevap A'dır.

Otizm Spektrum Bozukluğu; genellikle üç yaşından önce başlayan ve ömür boyu süren, sosyal etkileşime ve iletişime zarar veren, sınırlı ve tek- rarlanan davranışlara yol açan bir bozukluktur.

Bu çocuklar seslere karşı ve çevreyle ilgili en ufak değişikliklerin karşısında çok duyarlıdırlar. Kişiler arası iletişim ve sosyal becerilerin eksikliği bu çocuklarda görülen en önemli özelliklerdendir. Hareket eden, dönen ya da parlak olan bazı nesnelere çok uzun bakabilirler. Dokunulmaya, kucağa alınmaya tepki gösteren otistik çocuklar, fiziksel teması reddeder, çevreleriyle ilişki kurmaktan kaçınırlar. Diğer çocukların oyununa katılmazlar, karşısındaki kişinin yüzüne ve gözüne bakmama, karşılıklı iletişim kurmak istemediğinde bağırma, vurma, çığlık atma ve telâffuz güçlüğü gibi özellikler görülebilir.

Dolayısıyla doğru seçenek C'dir.

Sosyal beceriler; problem çözme, karar verme, iletişim, kendini yönetme ve akran ilişkileri gibi diğerleriyle olumlu sosyal ilişkileri başlatmaya ve sürdürmeye izin veren becerilerdir. Çocukların tüm bu sosyal becerilerini akranları ile iletişim ve etkileşimlerinde uygun ve etkili bir şekilde kullanabilmeleri ise sosyal yeterlik olarak tanımlanır.

Girişimciliğe karşı suçluluk döneminde, çocuk bağımsız hareket edebilme becerisi geliştiği için, hareketli ve meraklıdır. Fiziksel ve sosyal çevreyi araştırmaktan çok büyük keyif alan çocuk, motor ve dil gelişimindeki ilerlemeler sonucu keşfetmek ister.

Dengesiz ve kararsız ebeveyn tutumunda; çocuğun bir davranışı anne babanın o anki psikolojik durumuna göre kimi zaman hoş karşılanırken kimi zaman cezalandırılabilir. Ailenin davranışı ve tepkileri günden güne farklılaşır. Bu tutum tutarsız tutum olarak da adlandırılmaktadır. Bir gün görmezden gelinen davranışa, ertesi gün ağır bir ceza verilebilir.

Aşırı hoşgörülü tutumda yetişen çocuklar, abartılmış bir sevgi ortamında büyüdükleri için doyumsuz bir kişilik yapısı geliştirebilirler.

Çocuklarda bir davranışın problem davranış olarak değerlendirilmesi için yaşa uygunluk, aşırılık, süreklilik ve cinsiyete dayalı rol beklentileri ölçütlerinin göz önünde bulundurulması gerekir.

Tıbben enkoprezis olarak tanımlanan problem davranış dışkı kaçırmadır.

Tırnak yeme davranışı ile karşı karşıya olan aileler ve eğitimciler başlangıçta bu davranışı görmezden gelmelidirler ve tırnak yemenin hangi durum ve ortamlarda gerçekleştiğini gözlemlemelidirler. Çocuğun korku ve kaygı yaratacak durumlardan uzak tutulması ve tırnak yemesine neden olan olaylar gözlemlenerek, bu durumların ortadan kaldırılması sorunun en önemli çözüm yollarıdır. Eğer sorun aileden kaynaklanıyor ise; çocuğun özgüvenini artırmak için küçük, başarabileceği sorumluluklar vermek, anne baba ile duygu ve düşüncelerini rahatlıkla paylaşabileceği ortamların yaratılması, çocuğa karşı baskıcı ve  eleştirel yaklaşılmaması, ceza verilmemesi, oldukça önemli adımlardır

Tepkisel yeme bozukluğu, kısa zaman diliminde çok fazla besin tüketme, yemek yerken kontrolden çıkma davranışıdır.

Problem davranışı olan çocukların ailelerine sunulan destek ve hizmetler rehberlik ve psikolojik danışmanlık, eğitim hizmetleri ve sosyal destektir.

Ailelere yönelik eğitim programlarının hazırlanabilmesi için öncelikle ailelerin temel gereksinimlerinin belirlenmesi gerekmektedir