AİLE EĞİTİMİ

Ekolojik Sistemler Kuramı Bronfenbrenner’in mikrosistem, mezosistem, ekzosistem, makrosistem ve kronosistem adını verdiği çevresel sistemler aracılığı ile çocuğun toplumun bir üyesi olma sürecini ele aldığı kuramdır.

Swap (1993) okul ve aile ilişkilerini koruyucu model, okuldan eve geçişli model, zenginleştirilmiş program modeli ve iş birliği modeli olmak üzere dört temel model çerçevesinde açıklamaktadır. Bu model okul ve aile arasında anlamlı bir iş birliği oluşturulmasına engel olan durumlara açıklık getirmeyi ve bu engellerin ortadan kaldırılarak okul ve aile iş birliğinin oluşturulmasını amaçlamaktadır. Swap’a göre okul aile iş birliği çocuğun başarısını, kendine olan güvenini, okula devam etme oranını artırmaktadır.

Koruyucu model, aile katılımına yer vermeyen modeldir. Bu modelde çocuğun eğitimi okulda öğretmenlerin sorumluluğundadır. Ailenin sorumluluğu ise çocuğun okula gitmesini ve devam etmesini sağlamaktır.

Aile eğitimi, çocuklarla en yakın ve en yoğun ilişki halindeki aile bireylerini desteklemeye ve aile yaşantısını iyileştirmeye yönelik eğitsel girişimler olarak tanımlanmaktadır (Lam, 2003; Davis-Kean, 2005). Aile eğitim etkinlikleri; çocuk sağlığı, çocuk gelişimi, davranış yönetimi, iletişim, beslenme, ruh sağlığı gibi konularda ailelerin bilgi ve becerilerini geliştirmeye yönelik sistemli ve planlı çalışmalar olarak da tanımlanmaktadır (OBADER, 2013).

Aile eğitiminin en temel amacı ailelere çocuk yetiştirme konusunda rehberlik etmektir. Bu rehberlik kapsamında anne ve babaların çocuk gelişimi ve eğitimi konusunda bilgilendirilmesi, aile bireylerinin etkili iletişim kurma becerilerinin geliştirilmesi, aile bireylerinin çocuklara olumlu davranış ve alışkanlık kazandırma yöntemlerinin ailelerle paylaşılması hedeflenmektedir.

Aile katılımı ailelerin çocuğun doğumundan yetişkinliğine kadar çocukların eğitim ve gelişimlerinin her aşamasında yer almaları şeklinde tanımlanmaktadır (National Parent Teacher Association, 2008, Akt. Erkan, 2010). Aile katılımı genelde annebabaların bazı durumlarda da diğer aile üyelerinin, çocukların eğitimi ve gelişimlerine katkıda bulunmaları adına çocukların eğitim ve gelişim programlarına katıldıkları bir süreçtir (Morrison, 1998, Akt. Çakmak, 2010).

Aile eğitimi ve katılımı çalışmalarının en önemli işlevi, ailelerin çocuğu ve kendilerini geliştirme konusunda farkındalıklarını artırma ve daha sorunlar ortaya çıkmadan önce önleyici koşulları sağlayabilmektir. Ancak, yaşam koşulları düşünüldüğünde her aile yaşadığı çevre, sosyoekonomik düzey, kültürel geçişler bakımından birbirinden farklı başedilmesi gereken birçok sorunlar yaşamaktadırlar. Bu durumlarda da aile eğitimi ve katılımı çalışmalarının farkındalık geliştirme ve önleyici işlevler ile destekleyici işlevler-problemlerin çözümü boyutlarından yararlanılması gerekir. Farkındalık geliştirme ve önleyici işlevler: Eğitime katılım, ebeveynlik becerileri, çocuk gelişimini destekleme ve kişisel gelişimdir.

Aile katılımına yer vermeyen, çocuğun eğitimini okulda öğretmenlerin sorumluluğunda olduğunu ileri süren, ‘okul’un ailelerin ulaşamaması gereken bir yer olarak korunması gerektiğini belirten okul ve aile ilişkileri modeli koruyucu modeldir.

Swap’a göre çocuk üzerindeki en etkili okul aile ilişkileri modeli, işbirliği modelidir.

Aile eğitiminin en temel amacı, ailelere çocuk yetiştirme konusunda rehberlik etmektir.

Örtüşen Etki Alanları ku­ramında yer alan “köprü­ler” ifadesi; ev, okul ve toplum arasındaki iş birliği ve etkileşimini ifade etmektedir.

Ebeveynlik becerileri: Genellikle aileler kendi ailelerinin davranışlarını model alarak veya kitap, dergi gibi kaynaklardan yararlanarak elde ettikleri bilgiler doğrultusunda çocuklarını yetiştirmektedir. Bu bilgiler ise kimi zaman aile tarafından doğru bilinen fakat çocuk gelişimi açısından uygun olmayan bilgilerden oluşabilmektedir (Grusec, 2007). Aile eğitimi ve katılımı sayesinde aileler bilimsel bilgilerle, öz güvenlerini güçlendirerek çocuk gelişimi ve eğitimi ile ilgili konularda bilgi ve becerilerini artırmaktadır.

Esnek olma: Eğitimcinin ailelerin beklentilerini ve ihtiyaçlarını karşılayabilmek için
farklı çözüm önerileri ve yöntemler kullanması olarak açıklanmaktadır. Bu ilke,
aile eğitimi ve katılım sürecine başlamadan önce yapılan bazı planlamaların ailelerin beklentileri ve ihtiyaçları doğrultusunda hedeften uzaklaşmadan esnetilebileceğinin altını çizmektedir.

Ailelerin ihtiyaçları doğrultusunda düzenle­nen videokasetler, telefon mesajları, ev ziyaretleri, bireysel/grup aile görüşmeleri ve aile destek prog­ramları, Anne-babalık/Çocuk yetiştirme düzeyinde düzenlenen etkinliklere örnek olarak verilebilir.

Aile katılımında sınıf gönüllüsü aileler,  sınıf ortamında gerçekleştirilen çalış­malara kendi yetenekleri doğrultusunda ka­tılmaya başlamaktadır.

Grup üyelerinin kaygıları­nı azaltan ve diğer üyeler ile rahat iletişime geçme­lerini sağlayan aile eğitimi etkinliği yöntemi buz kırma tekniğidir.

Mezosistem: Çocuğun ilişkide olduğu en az iki farklı mikrosistem arasındaki ilişkilerdir

Kronosistem: Zamana bağlı olarak tüm sistemleri etkileyen bir sistem olarak anlaşılabilir. Çocuğun içinde yaşadığı çevrede zaman içinde olan değişimlerin, çocuğun gelişimini etkilemesini kapsamaktadır. Mikro, mezo, ekzo ve makrosistem içinde tarihsel süreçte meydana gelen değişimler ve bu değişimlerin aileyi, ebeveynleri ve çocukları etkilemesidir.