AİLE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 29

İletişimi etkili yapan özellikler şu şekilde sıralanabilir: • Olumlu şeylere odaklanması, • Önyargıdan uzak olması, • Çok yönlü olması (hem iletişime konu olan durumların çok yönlülüğü hem de iletişimin kaynağı açısından çok yönlülük olmalıdır) • Sürekli olması (devamlılık ve tutarlılık olmalıdır) • Katılımcı olması (iletişimin sadece belli paydaşların tekelinde olmaması ve her paydaşın iletişim kurabilecek rahatlıkta hissetmesi gerekir; herkesin sesine kulak verilmesi önemlidir).

Zihinsel Farklılıklar: Zihinsel olarak ileri düzeyde olan çocukları (üstün zekâlı) ve çok yavaş öğrenen çocukları kapsamaktadır. • İletişim Farklılıkları: Dil ve konuşma bozukluğu olan çocukları ve otizm gibi iletişimde bozulma ya da gecikme olan yetersizlikleri kapsamaktadır. • Öğrenme Yetersizliği: Sınıflarda öğrenme ve dikkat problemi olan çocukları kapsamaktadır. • Duyusal Farklılıklar: İşitme ve görme bozukluğu olan çocukları kapsamaktadır. • Davranışsal Farklılıklar: Duygusal ya da sosyal olarak meydan okuyucu çocukları kapsar.

Türkiye’deki özel gereksinimli grupların profili Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından yapılan “Türkiye Özürlüler Araştırması” (2002) ile geniş kapsamlı olarak araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, özel gereksinimli bireylerin toplam nüfus içindeki oranı %12.29’dur. Buna göre Türkiye’de 8.431.937 kişi özel gereksinimli olarak yaşamlarını sürdürmektedir.

Bebeklik dönemi (0-2 Yaş), motor yetenekler ve koordinasyon, dil becerisi ve duyusal becerilerinin geliştiği; ilk çocukluk (3-6 Yaş) dönemi ise, çocuğun öz bakım becerilerini kazandığı, cinsiyet rollerinin farkına vardığı dönemdir. Soyut düşünme ve cinsel olgunlaşma ise ergenlik (12-18 Yaş) döneminin özelliğidir.

Sosyal gelişim denildiğinde karşımıza pek çok kavram çıkmaktadır. Bunlar; sosyal beceri, sosyal yeterlik, benlik, sosyalleşme, sosyal zeka ve sosyal olgunluk kavramlarıdır. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Büyüme sürecindeki çocuklar sürekli olarak çevrelerindeki kişilerin davranışlarını ve bu davranışın sonucunlarını sürekli olarak gözlemleme eğilimindedir. Bu davranışlardan pekiştirilen davranışları taklit etmeye devam etmekte, sonucu olumlu olmayan davranışları da yapmaktan kaçınmaktadırlar. Bu da sosyal öğrenme kuramının özetidir. Dolayısıyla yukarıdaki atasözleri de bu kurama örnek teşkil eder. Cevap C'dir.

Özerkliğe karşı Utanç ve Kuşku (1-3 Yaş): Çocuk, tümüyle başkalarına bağımlı olmaktan çıkıp, istediklerini tek başına yapma davranışı gösterir. Kendi kendine yiyeceklerini yemek, giyinmek, soyunmak, yürümek, koşmak, giysisini seçmek ve bu konularda teşvik edilmek ister. Anne-babanın aşırı kontrolü ve baskısı, çocuğun kendi yetenek- lerinden şüphelenmesine ve yaptığı davranışlardan utanç duymasına neden olabilir. Dolayısıyla madde 1 bu duruma örnektir.

Girişimciliğe Karşı Suçluluk (3-6 Yaş): Bu dönemde, çocuk bağımsız hareket edebilme becerisi geliş- tiği için, hareketli ve meraklıdır. Fiziksel ve sosyal çevreyi araştırmaktan çok büyük keyif alan çocuk, motor ve dil gelişimindeki ilerlemeler sonucu keşfetmek ister. Girişimleri yetişkinler tarafından engellenir ve eleştirilirse çocuk yaptıklarının yanlış olduğunu düşünerek suçluluk duygusuna kapılabilir. Dolayısıyla madde 2 bu duruma örnektir.

Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 Yaş):Okula başlayan çocuğun sosyal dünyası genişler. Çocuk bu dönemde, yetişkinlerin kullandıkları alet, araç ve benzeri şeyleri kusursuz bir biçimde kullanmak için ciddi çabalar harcar. Eğer bu çabalarına karşı çıkılırsa, çocuk yaptıklarının değersizliğine inanır ve aşağılık duygusuna kapılır. Dolayısıyla madde 3 bu duruma örnektir.

Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12- 18 Yaş): Ergenliği de kapsayan bu dönemde, birey kimlik arayışı içindedir. Dış görünüm önem kazanır. Ergenin görünümüne gösterdiği ilgi, benliğin oluşmasına yardımcı olur. Bu dönemde, “Ben kimim?” sorusu çok önemli hale gelir. Ergenin, onu yargılamadan kabul eden, sevgi ve güven veren insanların bulunduğu bir çevrede bulunması, sağlıklı bir kimlik geliştirmesi bakımından çok önemlidir. Dolayısıyla madde 4 bu duruma örnektir.

Fakat E seçeneği bu maddelerin kavramsal örneklemesi değildir çünkü bu dönem Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1 Yaş) arasındadır ve bu dönemde anne ya da onun yerine geçen yetişkinle kurulan ilişkinin niteliği temel güven duygusunun ve toplumsallaşmanın özünü oluşturur. Annenin bebeğin gereksinimlerine duyarlı olması bebekte güven duygusu oluştururken, bu gereksinimlerin karşılanmama düzeyi güvensizlik oranını belirler. Bununla ilgili bir madde verilmemiştir.

Tutku, bireyi gerçekleri görmekten uzaklaştıran, şiddeti ve sürekliliği çok fazla olan bir duygu durumudur ki bu da psikanalitik kuramdaki id'e karşılık gelir zira id de bireyin rasyonellikten uzak arzu ve haz isteğini hemen şimdi, ne olursa olsun karşılamak istediğidir. Duygusal zeka ise dürtüleri kontrol ederek tatminini erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme, sıkıntıların düşünmeyi engellenmesine izin vermeme olarak tanımlanır. Psikanalitik kuramda ego, hiçbir kuralı önemsemeyen ve isteğinin anında yerine getirilmesini arzulayan İd'i dizginleyen bilinçtir. Dolayısıyla ego ile duygusal zeka örtüşüyor denebilir. Cevap da bu yüzden İd ve Ego'dur, D'dir.

Harry Harlow, teorisinde annenin bebek-ik döneminde, açlık, susuzluk gibi temel gereksinimleri karşılayan kişi olması nedeniyle, anne ve çocuk arasında bir bağlanma oluştuğunu ileri sürer. Bu da John Bowlby’nin araştırmalarının temel noktasını oluşturur. Ancak Harlow, yaptığı deneylerle dokunmanın önemini vurgulamıştır. Harlow 1960’lı yıllarda “Yapay Anne Deneyi” isimli ve annelerinden ayrılmış yavru maymunların denek olduğu bir deney gerçekleştirmiştir. Bu deneye dayanarak Harlow dokunsal güven arayışının keşfetmekten daha güçlü olduğunu, dokunsal güven bulunmadığında, maymunların psikolojik gerginlik yaşadığını belirtmiştir. Harlow’un teorisi bağlanmada sadece beslenmeyi değil, dokunsal güveni de vurguladığı için oldukça önemlidir. Dolayısıyla cevap A'dır.

Otoriter tutum daha çok eğitim düzeyi düşük ve alt sosyo ekonomik düzeydeki ailelerde gözlenmektedir. Bu ailelerde ebeveynler çoğunlukla sert bir ailede yetişmiş, otoriter ebeveyn tutumuna maruz kalmış ve bu özellikleri ile kendi aile üyelerini model alırlar. Bu ailelerde; çocuğun istek ve ihtiyaç- ları dikkate alınmadan, anne baba tarafından be- lirlenen kural ve emirler katı bir şekilde uygulanır. Anne babalar çocuklarının adeta bir yetişkin gibi kurallara sıkı sıkıya uymasını ister ve beklerler. Cezanın ön planda olduğu bu tutumda anne babalar katı, baskıcı ve hoşgörüsüz bir tutum sergilerken, duygusal destek oldukça azdır. Madde 1 bu duruma örnektir.

Serbest/ilgisiz tutumu olan ailelerde çocuğun yaşayarak öğrenmesi esastır ve çocuğu merkeze alan bir tutumdur. Genellikle çok yoğun iş temposu olan ailelerde ya da çocuk sayısının fazla olduğu kalabalık ailelerde daha sık bu tutuma rastlanmaktadır. Bu ailelerde çocuğun davranışlarına rehber olunmaz, hatalı ya da doğru davranışları çocuğun yaparak yaşayarak öğrenmesi beklenir ve desteklenir. Aslında bu tutuma sahip ailelerin temel isteği özgür ve kendine yetebilen bir çocuk yetiştirmektir. Ama aile denetimi olmadığı için çocuk başına buyruk davranır ve bunun sonucunda da davra- nışlarına sınır çekilmeyen çocuk kurallara uymamaya başlar. Bu tutumun sonucunda çocuk ihmal edilir ve aileler tarafından gereksinimlerine kayıtsız kalınır. Madde 2 bu duruma örnektir.

Aşırı hoşgörülü tutumda, çocuğa sınırsız hak ve özgürlükler tanınır. Bu tutumda çocuğun yanlış davranışları da hoşgörü ile karşılanır ya da görmezden gelinir. Aileler çocuğun kasıtlı olarak yaptığı yanlış davranışları bile hoşgörü ile karşılarken, çocuğun istediği her şeyi yapmak için büyük çaba sarf ederler. Bu tutum geç veya zor çocuk sahibi olan anne babalarda veya tek çocuğu olan ailelerde daha sık görülebilir. Madde 3 bu duruma örnektir.

Aşırı koruyucu tutumda  ebeveyn kontrol ve denetimi çocuğun hayata atılmasını ciddi şekilde zorlaştırır. Öyle ki adeta çocuklarını cam bir fanusta büyütürler Aşırı koruyup kollayan anne babalar çocuklarını kucaklarından indirmez, her şeyi onun adına düşünüp yaparlar. Çocuklarına zarar gelmesin diye pek çok ortama girmezler, hasta olmasın, yorulmasın, üşümesin diye pek çok deneyimi çocuğun yaşamasına ve kendi kendine yeni beceriler kazanmasına izin vermezler. Madde 4 buna örnektir.

Dengesiz ve kararsız ebeveyn tutumu örnekler arasında yer almamaktadır, dolayısıyla cevap E'dir.

Öğrenme güçlüğü ABD Ulusal Öğrenme Bozukluğu Kurulu tarafından yapılan tanıma göre; konuşma, dinleme, okuma, yazma, matematik ve akıl yürütme yeteneklerinin kazanılmasında ve kullanılmasında önemli derecede güçlüklerle kendini gösteren heterojen bir grup bozukluktur.Öğrenme güçlüğü sınıflandırması yapılabilmesi için, öğrenme sorunun temelde diğer bir görsel, işitsel veya motor sorundan; zihinsel gerilikten; duygusal sorundan kaynaklanmaması veya çevresel, kültürel ve ekonomik bir dezavantaja bağlı olmaması gerekmektedir.Öğrenme güçlüğü kesinlikle zihinsel yetersizlik değildir. Tanı için bireyin zekâ düzeyinin normal sınırlarda (ya da üzerinde) olması beklenmektedir.

Dil ve konuşma bozukluğu yaşayan bireylere sağlanabilecek müdahale yöntemlerini; doğal dil yaklaşımı ve kolaylaştırıcı dil stratejileri olarak iki gruba ayırabiliriz. Konuşma bozuklukları, sesletim (artikülasyon) bozukluğu, akıcılık bozukluğu ve ses bozukluğu şeklinde üç grupta toplanmaktadır. Bu bozukluklar tek başına, bir arada ve diğer bozukluklarla (işitme yetersizliği, zihinsel yetersizlik, serebral palsi gibi) bir arada da görülebilmektedir.En sık görülen akıcılık bozukluğu kekemeliktir.Disleksi ise öğrenme güçlüğünde olup, okuma ve heceleme becerilerinde ciddi bozukluğu içerir.

Ailede rollerin düzenlenmesi: Aile içinde rollerin dağılımında kültür, geçmiş yaşantılar, ailenin büyüklüğü, deneyimleri, yaşam tarzı, etnik köken gibi etmenler belirleyicidir. Ailenin işlevselliğini korumak için roller konusunda açık davranmak ve hem fikir olmak önemlidir. Aile ilişkilerinde üyelerin ve toplumun gereksinimlerine cevap veren düzenlemeler yapılmalıdır. Rol düzenleme stratejileri her ailede farklı olabilir. Aile içinde roller esnek ve açık olmalıdır.

Evre 3: Küçük çocuklu aileler

Duygusal geçiş süreci: Sisteme yeni üyelerin kabulü

V.Evre

Ailenin sosyal özelikleri; aile yapısı, sosyoekonomik durumu, eğitim düzeyi, yaşanılan ortam ve özellikleri, eşlerin çalışma durumu ve koşulları, aile çevresindeki maddi ve manevi destek kaynakları gibi pek çok unsuru kapsamaktadır. Çocuğun gereksinim ve rolleri farklı bir başlık olarak ele alınabilir.

Gençlik döneminde çocuğa sahip olan ailelerde, çocuğun meslek seçimi, romantik ilişkilere yönelmesi, evden ayrılması gibi konular aile ilişkilerinde rolleri, sorumlulukları değiştiren ve yeniden yapılanmayı gerektiren alanlardır. Ebeveynlerin de kendi iş, aile ve toplumdaki rollerini gözden geçirmesi, yeni olanakların belirlenmesi değişikliklere uyumu kolaylaştıracaktır.

Otizm, genellikle yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkan, gelişimsel bir bozukluktur. Bireyin sosyal etkileşimini ve iletişimini olumsuz yönde etkileyen bir problemdir. Otizm spektrum bozukluğunun görülme sıklığı 1985 yılında 1/2500, 1995 yılında 1/500, 2009 yılında ise 1/110 olarak belirlenmiştir.Ayrıca, erkeklerdeki yaygınlığı kızlardan dört kat fazladır. Erken çocukluktan başlayıp yaşam boyu süregelen otistik bozukluğun belirgin fiziksel özellikleri bulunmamaktadır. Ruhsal Bozukluklara İlişkin Tanı ve İstatistik El Kitabı’na göre otizmle ilgili belirtiler 30 aydan önce görülmektedir.

3. Evre Pazarlık: Kişi bir tür anlaşma yapmaya çalışarak biraz daha zaman için pazarlık eder gibi gerçeği erteleme çabası içine girebilir.
Pazarlık aile bireyleri, arkadaşlar, yardım veren uzmanlarla açıkça yapılabileceği gibi manevi boyutta gizli bir anlaşma biçiminde de olabilir.

6-9 yaşlar arasında, çocuklar ölümün yeme, içme, konuşma, acı hissetme gibi biyolojik fonksiyonların durması ve bir bitiş olduğunu anlamaya başlarlar. 6 yaş ölüm kavramını anlamada önemli bir geçiş yaşıdır. 7 yaştan itibaren ölümün sürekliliğini, engellenemez ve evrensel bir olgu olduğunu kavramaya başlarlar.