AİLE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 25

Ailelerin Tepkilerini Etkileyen Bazı Faktörler:

Çocuğun cinsiyeti, özel gereksinim türü ve derecesi

Aileninbüyüklüğü,kültürel yapısı

Aileninsosyo-ekonomik düzeyi,

Dinî inanışları

Anne babanın kişilik özellikleri

Eşlerin birbirine ne ölçüde yakın ve destek oldukları

Anne babanın evlilik uyumu

Ailenin sorunla başa çıkma kapasitesi

Yakın çevrenin ve toplumun özellikleri,

Doktorların davranışları.

Günümüzde özel gereksinimli çocuk, anne babalarıyla kurulacak iletişim ve işbirliğinde izlenecek yolu en iyi ifade eden yaklaşım aile merkezliliktir. Aile-merkezli yaklaşımda aile, gereksinimlerini kendisi belirler ve karşılama yollarını kendisi oluşturur.

Ailenin gereksinimleri doğrultusunda ailenin var olan kaynaklarını harekete geçirerek aileyi ve dolayısıyla özel gereksinimli çocuğu desteklemek” olarak tanımlanmaktadır.

Özel gereksinimli bireyin gelişimi veya ona uygulanan programın gerektirdiği disiplin alanlarında eğitsel gereksinimlerini karşılamak üzere uygun eğitim ortamlarından ve destek hizmetlerinden (en üst düzeyde) yararlanmasını öngören yazılı planlar 'Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP)' dır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Milli Eğitin Bakanlığına bağlı kurumlardan başta Rehberlik Araştırma Merkezleri olmak üzere özel eğitim erken çocukluk eğitim birimleri, okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim düzeyinde eğitim veren kurumlar, yaygın eğitim kurumları ve ihtiyaca göre gerektiği durumlarda yetersizlik alanlarına göre açılabilecek çeşitli kurumlar tarafından özel gereksinimli bireylere yönelik hizmetler verilmektedir.

Kurum bakım hizmetleri, bu hizmetler kapsamında yer almamakta olup; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının hizmetlerindendir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Odak grup: Belli bir konuyu görüşmek ve tartışmak için bütün tarafların anında fikir belirtmelerine olanak tanıyan, belli bir paydada buluşan bireyleri bir araya getiren toplantı şeklidir.

ilk çocukluk (3-6 Yaş) dönemi ise, çocuğun öz bakım becerilerini kazandığı, cinsiyet rollerinin farkına vardığı dönemdir.

Bireyin sosyal açıdan yaşına uygun davranışları gösterebilmesi ise sosyal olgunluk olarak tanımlanır.

Özerkliğe karşı Utanç ve Kuşku (1-3 Yaş): Çocuk, tümüyle başkalarına bağımlı olmaktan çıkıp, istediklerini tek başına yapma davranışı gösterir. Kendi kendine yiyeceklerini yemek, giyinmek, soyunmak, yürümek, koşmak, giysisini seçmek ve bu konularda teşvik edilmek ister. Anne-babanın aşırı kontrolü ve baskısı, çocuğun kendi yeteneklerinden şüphelenmesine ve yaptığı davranışlardan utanç duymasına neden olabilir.

Serbest/ilgisiz tutumu olan ailelerde çocuğun yaşayarak öğrenmesi esastır ve çocuğu merkeze alan bir tutumdur. Genellikle çok yoğun iş temposu olan ailelerde ya da çocuk sayısının fazla olduğu
kalabalık ailelerde daha sık bu tutuma rastlanmaktadır. Bu ailelerde çocuğun davranışlarına rehber olunmaz, hatalı ya da doğru davranışları çocuğun yaparak yaşayarak öğrenmesi beklenir ve desteklenir. Aslında bu tutuma sahip ailelerin temel isteği özgür ve kendine yetebilen bir çocuk yetiştirmektir. Ama aile denetimi olmadığı için çocuk başına buyruk davranır ve bunun sonucunda da davranışlarına sınır çekilmeyen çocuk kurallara uymamaya başlar. Bu tutumun sonucunda çocuk ihmal edilir ve aileler tarafından gereksinimlerine kayıtsız kalınır. Aşağıdaki örnek annenin serbest ilgisiz tutumuna işaret etmektedir. 6 yaşındaki çocuğun annesi işten eve çok yorgun gelir. Çocuk geç saatlere kadar annesini özler ve bekler. Annesi eve girer girmez çocuğun eline tableti tutuşturur ve bir oyun açarak oynamasını sağlar. Böylece anne dinlenmeye fırsat bulur, çocuk ise yaklaşık 1 saat sessizce tablette oyun oynar ve ardından uyuyakalır. Çocuğun tablette oynadığı oyun yaşına uygun olmayan öğeler içerir ve anne bu durumun farkında değildir.

Dengesiz ve kararsız tutumla yetişen çocuk, doğru ve yanlış arasında ikilemler yaşar ve bu duygusal olarak tahrip edici bir deneyimdir. Çocuk ne zaman ve nerede, nasıl davranacağını ayırt edemez ve ne yaparsa ceza almaktan kurtulacağını öğrenir. Zamanla iyi ve kötüyü ayırt edemez duruma düşen çocuk, çalma, yalan söyleme, saldırganlık ve öfke gibi pek çok davranış bozukluğu yaşayabilir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocuklarda yürümeye başlar başlamaz bir amaca yönelik olmayan aşırı bir hareketlilik söz konusudur. Verilen yönergeleri takip etmekte zorlanırlar ve bir etkinliği
yaparken kolaylıkla başka bir uyarana dikkatlerini verebilirler. Dikkatleri kolaylıkla dağıldığı için yaptıkları işleri sona erdirmeyi başaramazlar ve konuşmaları takip etmekte zorlanabilirler.

Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocukların belirgin bazı özellikleri vardır. Seslere karşı ve çevreyle ilgili en ufak değişikliklerin karşısında çok duyarlıdırlar. Kişiler arası iletişim ve sosyal becerilerin eksikliği bu çocuklarda görülen en önemli özelliklerdendir. Hareket eden, dönen ya da parlak olan bazı nesnelere çok uzun bakabilirler. Dokunulmaya, kucağa alınmaya tepki gösteren otistik çocuklar, fiziksel teması reddeder, çevreleriyle ilişki
kurmaktan kaçınırlar. Diğer çocukların oyununa katılmazlar, karşısındaki kişinin yüzüne ve gözüne bakmama, karşılıklı iletişim kurmak istemediğinde bağırma, vurma, çığlık atma ve telâffuz güçlüğü gibi özellikler görülebilir.

Çocukların idrar kontrolünü kazandıkları 4 yaşından sonra alt ıslatmanın hala devam etmesi altını ıslatma (enürezis) olarak tanımlanır.

Dengesiz ve kararsız ebeveyn tutumunda; çocuğun bir davranışı anne babanın o anki psikolojik durumuna göre kimi zaman hoş karşılanırken kimi zaman cezalandırılabilir. Ailenin davranışı ve tepkileri günden güne farklılaşır. Bu tutum tutarsız tutum olarak da adlandırılmaktadır. Bir gün görmezden gelinen davranışa, ertesi gün ağır bir ceza verilebilir. Bu ailede tutarsızlık vardır ve annenin yaptığını baba ya da diğer aile üyeleri (örneğin büyük anneler) bozabilir ya da babanın vermiş olduğu cezayı anne kaldırmaya çalışabilir. Anne babanın çocuğun istenmeyen davranışa gösterdiği tepki bazen çok sert iken bazen hoşgörü gösterebilirler. Anne baba çocuğun disiplininde ortak hareket etmediklerinde, birbirine çok aykırı ceza ve eğitim davranışları gösterebilirler ve bu durum da çocuğun doğru davranışı kazanması konusunda kafasının karışmasına neden olabilir. Aşağıdaki örnek
dengesiz ve kararsız anne baba tutumuna güzel bir örnektir. Anne işten geldiğinde 5 yaşındaki kızı çikolata yemek ister. Anne akşam yemeğini yedikten sonra küçük bir parça yiyebileceğini söyler. Ardından baba işten gelir ve çocuk babasına da aynı isteğini yineler. Baba kızını öper ve cebinden çıkardığı büyük bir çikolata paketini çocuğa verir.

Sosyal Öğrenme Kuramı’nın öncüleri; üç Amerikalı psikolog olan Neal Elgar Miller, John Dollard ve Albert Bandura’dır.

Aile danışmanlığı ile ilgili olarak alan yazında birçok farklı tanım bulmak mümkündür. Kuzgun (1991) aile danışmanlığını “aile bireyleri arasın­daki sağlıklı ortamın desteklenebilmesi için aile bireylerine sunulan psikolojik yardım” olarak ta­nımlamaktadır.

1940’lı yıllarla başlayan ikinci dönemde özellikle Amerika ve Avrupa’da aile danışmanlığı açısından önemli gelişmeler olmuştur. Bu süreç içinde beş önemli gelişmenin, aile danışmanlığının ilerlemesinde dikkat çekici rolü olduğu görülebilir (Goldenberg &Goldenberg, 2000). Bunlardan biri: Siste­min bir parçasındaki değişimin tüm sistemi etki­leyeceği varsayımı ile hareket eden sistem teorileridir.

2002 yılına kadar aile danışmanlığı hizmetleri kısmen hastanelerde verilmekte, kısmen de özel sek­tör aracılığı ile yürütülmekteydi. 2002 yılında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) tarafından çıkartılan bir yönerge ile aile danışma hizmetlerinin, aile danışma merkezleri aracılığı ile sistemli bir biçimde verilmesinin ilk adımları atıl­mıştır. Bu yönerge ile birlikte özellikle büyük illerde aile danışma merkezleri açılmaya başlamış ve psiko­log, sosyal hizmet uzmanı (sosyal çalışmacı) ve ço­cuk gelişimciler açılan bu merkezlerde görev almaya başlamışlardır.

Yaşantısal aile terapisi 1960’lı yılların hümanistik psikoloji akımı ve varoluşçuluğun etkisi ile ortaya çıkan aile terapisi yaklaşımlarından biridir. Bu yaklaşımın en önemli özelliği bundan önce bahsedilen yaklaşımlar gibi aile geçmişi ile çok fazla ilgilenmemesi bunun tam tersi “şimdi ve burada” yaklaşımını benimsemesidir.

Satir için iletişim oldukça önemlidir. Satir insanların birbirleri ile iletişim için kullandığı birbirinden farklı ama evrensel beş iletişim kalıbından bahseder. Bunlar; karşısındakini sürekli suçlayan ve eleştiren suçlayıcı iletişim kalıbı, durmadan af dileyen ve yalvaran yalvarıcı iletişim kalıbı, karşısındaki kişiden tamamen kopuk ve ilgisiz iletişim kalıbı, yaşananları neredeyse hiç duygu göstermeden derinlemesine matematiksel analizlere tabi tutan süper mantıklı iletişim kalıbı ve samimi bir biçimde duygularını ortaya koyabilen, öz güveni yüksek, otantik bir dengeli iletişim kalıbıdır.