AİLE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 23

Sağlıklı bir aile ortamında çocuk kendine özgü gelişim özellikleri, bireysel farklılıkları, gereksinimleri, becerileri, eğilimleri olan bakım, korunma ve desteğe ihtiyaç duyan bir varlıktır. Çocuğun öncelikle çocukluğunu yaşayabileceği ve aynı zamanda gelecekteki rollerine hazırlanabileceği, bir insan olarak kendini inşa edebileceği bir anlayışa ihtiyacı vardır. Çocuklar için her zaman bu ortamı ve anlayışı oluşturmak mümkün olamamaktadır. Kimi zaman çocuk ekonomik bir kaynak, işgücü, gelecek güvencesi, cinsiyeti ile var olan, çalışan, kardeşlerine bakan, ev işleri yapan, itaatkâr ya da tam tersi karar veren biri olarak ailede varlığını sürdürebilmektedir. Sonuç olarak çocuğun ailedeki rolleri ailenin yapısına, demografik özelliklerine, tutum, inanç ve değerlerine göre değişmektedir.

Çocuğun aileye katılmasıyla birlikte ilk kez ebeveyn olunan dönemde, ailenin yeni üyeyi kabule hazır olması gerekir. Aile içinde ve dışındaki ortamın, koşulların yeniden gözden geçirilmesi, eşlerin sorumlulukları, ailede işbölümü, büyük ebeveynlerle ilişkilerin yeniden düzenlenmesi, ebeveynlik becerileri geliştirme, çocuğun bakım ve büyütülmesinde rollerin belirlenmesi, çalışma koşullarının düzenlenmesi gibi tüm etmenler ailede bir gerginlik kaynağı olabilir. Eşlerden her ikisi de çalışıyorsa çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi konusunda izlenecek yol, roller, büyük ebeveynlerden ne düzeyde bir destek alınacağı, eğer alınmayacaksa çocuk bakıcısı bulma, maddi kaynakların kullanımı gibi konularda ortak kararlar alabilmek bu süreci sağlıklı atlatabilmek açısından önemlidir. Her ne kadar çekirdek aile yapısı gücün kullanımı, işbölümü, sorumluluklar konusunda eşitlikçi bir anlayışa uygun olsa da, bunu sağlamak her zaman mümkün olmayabilir. Evde erkeğin gücü kullanma konusunda baskın bir role sahip olup, çocuğun yetiştirilmesi, ev işleri ve diğer konularda sorumluluk almaması pek çok sorun yaratabilir. Ailede her dönemde yaşanan değişimler aile üyelerinin gereksinimlerini, sorumluluklarını ve uyum düzeyini etkilemektedir. Aile üyelerinin yeni durumlara uyum sağlayamaması ve ilişkilerde kopukluk, yalnızlaşma ailenin zaman içinde dağılmasına neden olabilir.

Çekirdek ailede yaşanan sorunlar karsısında bir çocuk gelişimci, öncelikle çocuğun gelişimini, gereksinimlerini, güvenliğini, ruh sağlığını, haklarını ve ilişkilerdeki etik kuralları dikkate alarak çocuğun önceliğini ve üstün yararını gözetmelidir. Çocuk aile ile bir bütündür ve eşler arasındaki çatışmalar, duygusal yapı, etkileşim biçimi, ebeveyn tutumları, ailenin koşulları çocuğu doğrudan etkiler. Bu yüzden, ailenin kendi durumunu anlamasına, çocuğun gelişimi ve eğitimi konusunda bilgi ve deneyim sahibi olmasına, iletişim, problem çözme, ebeveynlik becerilerini geliştirmeye yönelik planlamalar ve uygulamalar yapmak çok yararlı olacaktır. Çalışsın ya da çalışmasın tüm ebeveynler için çocukla etkili ve verimli zaman geçirme, birlikte oyun ve diğer etkinliklere katılma, ev ortamını en etkili biçimde kullanma, olumlu iletişim ve tutum geliştirme, doğal yaşamdan yararlanma ve koruma gibi konularda bilgi, materyal ve uygulama örnekleri sunmak sağlıklı, destekleyici ve güçlendirici bir yoldur. Kendi alanının dışına çıkan, bilgi ve deneyim sahibi olunmayan konularda ise aileyi en uygun destek kaynağına yönlendirmek, ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarla iletişime geçme konusunda yardım sağlamak önemlidir.

Ailenin oluşumundan itibaren aile yapısı, üyelerin özellikleri ve çevre koşulları nedeniyle aileler sürekli bir değişim içindedir. Aileyi oluşturan kişilerin bir araya gelmesiyle birlikte çatışmalar, uyum sorunları, işsizlik, yoksulluk, şiddet, alkol ve madde bağımlığı, aileden birinin kaybı gibi pek çok sorunla karşı karşıya gelebilirler. Aile üyeleri arasında etkili iletişim, sağlıklı ilişkiler ve bağlılık oluşmuşsa bu sorunların üstesinden gelip sağlam bir şekilde yola devam etmek mümkündür. Ancak, ailede olumsuz iletişim, sorunları görmezden gelme, problem çözme becerilerinin yetersizliği, baskı, güç dağılımında dengesizlikler gibi durumlar varsa sorunları çözmek oldukça zordur. Sorunların çözümsüz kalması ailenin parçalanmasına, dağılmasına neden olabilir. Aşağıda ailelerde en sık karşılaşılan sorunlara yer verilmiştir.

Özel eğitim araştırma ve uygulama merkezi bulunan üniversiteler şunlardır:
• Anadolu Üniversitesi Dil ve Konuşma Bozuklukları
Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi (DİLKOM)
• Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsü
• Anadolu Üniversitesi İşitme Engelli Çocuklar Eğitim,
Araştırma ve Uygulama Merkezi
• Ankara Üniversitesi Özel Eğitim Araştırma ve Uygulama
Merkezi
• İnönü Üniversitesi Engelli Çocuklar Araştırma ve
Uygulama Merkezi
• Hacettepe Üniversitesi Engelliler Araştırma ve Uygulama
Merkezi
• Dicle Üniversitesi Engelliler Araştırma ve Uygulama
Merkezi
• İstanbul Üniversitesi Engelliler Uygulama ve Araştırma
Merkezi
• Süleyman Demirel Üniversitesi Engelliler Araştırma
ve Uygulama Merkezi

Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yaşantısal aile terapisinin en önemli kavramı kendilik değeridir. Bu değer temel olarak kişinin başkalarının kendisine bakışından bağımsız olarak kendisini nasıl gördüğü, kendisine verdiği değerin ne olduğudur.

Benliliğin farklılaşması kişinin kendisini ailesinden duygusal ve bilişsel olarak bağımsız bir biçimde ifade edebilmesi, bağımsız bir biçimde var olabilmesi şeklinde tanımlamaktadır.

Yapısal Aile Terapisi: Bu model, aile yapısını aile üyelerinin birbirleri ile nasıl etkileşim kuracaklarını düzenleyen, görünmeyen veya saklı bir dizi işlevsel talep olarak tanımlamaktadır (1974, Akt. Goldenberg & Goldenberg, 2000).

Satir için iletişim oldukça önemlidir. Satir insanların birbirleri ile iletişim için kullandığı birbirinden farklı ama evrensel beş iletişim kalıbından bahseder. Bunlar; karşısındakini sürekli suçlayan ve eleştiren suçlayıcı iletişim kalıbı, durmadan af dileyen ve yalvaran yalvarıcı iletişim kalıbı, karşısındaki kişiden tamamen kopuk ve ilgisiz iletişim kalıbı,  süper mantıklı iletişim kalıbı ve samimi bir biçimde duygularını ortaya koyabilen, öz güveni yüksek, otantik bir dengeli iletişim kalıbıdır.

Bilişsel davranışçı aile terapisinde en önemli kavram öğrenme kavramıdır.

Kuramlar arasındaki bakış açısı farklılıkları her ne kadar tekniklere yansısa da aile danışmanlığının temel aşamaları (telefonla ilk irtibat kurmaktan sonlandırmaya kadar geçen süreçler dikkate alındığında) her kuramda benzer özellikler göstermektedir. Bu süreçler başlangıç aşaması, müdahale aşaması (orta aşama) ve sonlandırma aşamasıdır.

Özel gereksinimli çocuk, ‘‘çeşitli nedenlerle bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey’’ olarak tanımlanmaktadır

Özel gereksinimli çocukların farklılıkları şu şekilde gruplandırılabilir (Kirk, Gallagher, Coleman &
Anastasiow 2012):
• Zihinsel Farklılıklar: Zihinsel olarak ileri düzeyde olan çocukları (üstün zekâlı) ve çok yavaş öğrenen çocukları kapsamaktadır.
• İletişim Farklılıkları: Dil ve konuşma bozukluğu olan çocukları ve otizm gibi iletişimde bozulma ya da gecikme olan yetersizlikleri kapsamaktadır.
• Öğrenme Yetersizliği: Sınıflarda öğrenme ve dikkat problemi olan çocukları kapsamaktadır.
• Duyusal Farklılıklar: İşitme ve görme bozukluğu olan çocukları kapsamaktadır.
• Davranışsal Farklılıklar: Duygusal ya da sosyal olarak meydan okuyucu çocukları kapsar.
• Çoklu veya Ağır Yetersizlikler: Birden fazla yetersizliği olan çocukları kapsar (Örneğin, Serebral Palsi, zihinsel ve gelişimsel yetersizliği olan ya da hem işitme hem de görme yetersizliği olan çocuklar).
• Fiziksel Farklılıklar: Hareket, sağlık ve fiziksel canlılığa engel olan duyusal bozukluğu olmayan çocukları kapsar.

Öğrenme güçlüğü ABD Ulusal Öğrenme Bozukluğu Kurulu tarafından yapılan tanıma göre; konuşma, dinleme, okuma, yazma, matematik
ve akıl yürütme yeteneklerinin kazanılmasında ve kullanılmasında önemli derecede güçlüklerle kendini gösteren heterojen bir grup bozukluktur.

Sesletim (artikülasyon) Bozukluğu: Sesletim bozukluğu, konuşma seslerinin normalden farklı bir şekilde çıkarılması durumu olarak tanımlanmaktadır.

Amerikan Zihinsel ve Gelişimsel Yetersizlikler Birliği (AAIDD)’nin 2010 yılında yapmış olduğu tanıma göre zihinsel yetersizlik , “zihinsel işlevlerde ve uyumsal davranışlarda gözlenen önemli düzeyde sınırlılıkların karakterize ettiği; bilişsel, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren bir yetersizlik türüdür. Bu yetersizlik 18 yaşından önce ortaya çıkmaktadır”

Danışmanlık sürecinde canlandırma tekniği kullanımı dört aşamadan oluşmaktadır (Fışıloğlu, 2001). Bunlar; ailenin seçilmesi, ailedeki rollerin seçimi, kişilerin rollerine odaklanması ve canlandırmanın gerçekleştirilmesidir.

Yeniden Çerçeveleme: Var olan gerçekliği (olayı) değiştirmeden, dilin kullanımı yolu ile aile üyelerinin bakış açılarını, algılarını değiştirme anlamına gelmektedir.

Genogram bireyin aile ağacının veya haritasının çeşitli evrensel şekillerle resmedilmesidir.

Bilişsel davranışçı aile terapisinde kullanılan temel tekniklere bakıldığında psikoeğitim, edimsel koşullama, kontratlar yapma, klasik koşullama, şekillendirme ve sönme gibi tekniklerden bahsedilebilir.