AFETLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ

Uluslararası afet ve acil durumlar veritabanı (EM-DAT – Emergency Event Database) bilgilerine göre 1900 ile 2014 yılları arasında
dünya üzerinde 7.825 adet teknolojik afet veya büyük kaza kaydedilmiş ve birçok can ve mal kaybı meydana gelmiştir. Türkiye’de ise aynı zaman diliminde 133 adet teknolojik afet raporlanmıştır.

Uluslararası afet ve acil durumlar veritabanı (EM-DAT – Emergency Event Database) bilgilerine göre 1900 ile 2014 yılları arasında
dünya üzerinde 7.825 adet teknolojik afet veya büyük kaza kaydedilmiş ve birçok can ve mal kaybı meydana gelmiştir. Türkiye’de ise aynı zaman diliminde 133 adet teknolojik afet raporlanmış, 5912 kişi hayatını kaybetmiş ve 278 milyon dolar ekonomik kayıp olmuştur.

Teknolojik afetler, genel olarak ekonomik açıdan daha yıpratıcı olmaktadır. Nükleer ve kimyasal kazalar, sanayi kazaları, maden kazaları, trafik kazaları, baraj patlamaları, yangınlar, salgın hastalıklar, savaşlar, terör olayları, terörizm ile ilgili eylemler gibi birçok afet teknolojik ve insan kaynaklı afetler içerisinde yer almaktadır.

Ülkemizde 1999 depremi İzmit rafinesine büyük hasar vermiştir. Türkiye ekonomisindeki kayıp sadece Tüpraş yangınından tahminen 80 milyon dolar olarak belirlenmiştir.

Üretimde ham madde olarak kimyasal ve biyolojik maddelerin kullanılması, enerji üretiminde her geçen gün nükleer reaktörlerin sayısının artması, barajlar bir yandan hayatımızı kolaylaştırırken diğer yandan olası bir kaza sonucu yaşamımızın risk altına girmesine neden olmaktadır.

Teknolojik afetler; insan faaliyetleri ya da doğal afetlerin tetiklemesi sonucunda oluşan endüstriyel, maden, ulaşım ve taşımacılık, nükleer ve radyolojik, deniz kirliliğine neden olan kazalar, büyük yangınlar, biyolojik olaylar, kritik altyapılar ve siber tehditler ile çevresel tehlikeler gibi can kaybına, hastalıklara, sosyal, ekonomik ve çevresel bozulmalara neden olan afet ya da acil durumlar olarak tanımlanmaktadır.

Teknolojik kazalar, sanayide etkinlik sırasında, anormal oluşum sonucu beklenmeyen, birden oluşan (özellikle yayılma, emisyon, yangın ve patlama gibi) çalışanlar, halk ve çevre için hemen ya da sonradan büyük tehlike yaratan kuruluş içinde ya da dışında bir veya daha çok tehlikeli maddenin neden olduğu olaylardır.

Teknolojik kazalar, sanayide etkinlik sırasında, anormal oluşum sonucu beklenmeyen, birden oluşan (özellikle yayılma, emisyon, yangın ve patlama gibi) çalışanlar, halk ve çevre için hemen ya da sonradan büyük tehlike yaratan kuruluş içinde ya da dışında bir veya daha çok tehlikeli maddenin neden olduğu olaylardır.

İş kazası çalışanın iş süresince çalışma koşulları, işin nitelik ve yürütümü ya da kullanılan makine, araç, gereç ve malzeme nedeni ile uğradığı, iş gücünün tamamını ya da bir bölümünü kaybettiği olay
olarak tanımlanabilir. Ayrıca, 5510 sayılı SSGSSK 13. maddesinde iş kazası:

Meydana gelen iş kazalarının araştırılmasının birçok amacı vardır. Bu amaçlar:

Kaza incelemesi esnasında, işveren kazaya neden olan faktörleri belirlemelidir ve hatta gereken minimum incelemenin ötesine geçmeli ve bir kaza kök analizi yapmalıdır. Kaza kök analizinin yapılması, işverenin kazanın genel ya da görünen sebepleri yerine altında yatan ya da sistematik sebepleri keşfetmesine izin verir. Çünkü sadece görünen sebebi düzeltmek, sorunun kendini ortadan kaldırmak yerine sadece sorunun belirtisini ortadan kaldırmaktır.

Sorunları veya olayları analiz etmek için kaza kök analizi kullanmanın temel amaçları:
• Ne oldu?
• Nasıl oldu?
• Neden oldu?
• Tekrarlanmasını önlemek için geliştirilecek önlemlerin tanımlanması olarak sıralanabilir.

Kaza kök analizinin yapılmasının kurum ve kuruluşlara sağlayacağı faydalar şunlardır:

Kaza kök analizinin kullanılmasındaki temel yöntemin aşamaları:
• Sorunun tanımlanması,
• Bilgi, veri ve delillerin toplanması,
• Kazaya katkıda bulunan bütün sorunların ve olayların tanımlanması,
• Kök sebeplerin belirlenmesi,
• Kaza ve olayların tekrarlanmasını önleyici veya ortadan kaldırıcı önerilerin tanımlanması,
• Tanımlanan çözümlerin uygulanması şeklinde sıralanabilir.

Bariyer analizi (Barrier Analysis): Bir tehlikeden olumsuz etkilenen bir hedefe giden yolların izlenmesini içeren inceleme veya
tasarım yöntemidir. Aynı zamanda, istenmeyen etkileri önleyebilecek eksik ya da hatalı karşı önlemlerin tanımlanmasını da içermektedir.

‘‘Tehlikeli madde içeren, çok sayıda insanın sağlığını tehdit eden, doğal çevrenin kalıcı olarak veya uzun dönemli kirlenmesine neden olan ve yüksek derecede maddi hasar veren, geniş çaplı acil durum müdahalesi gerektiren yangın (yanıcı maddelerin bir alev ya da ısı aracılığıyla tutuşmasından kaynaklanan), patlama (ani gaz salınımı ile meydana gelen yanıcı madde (hava) karışımından kaynaklanan), toksik yayılım (toksik maddelerin havaya, suya veya toprağa yayılması) olayları “Büyük Endüstriyel
Kaza’’ olarak adlandırılmaktadır.”

2012 yılında yayımlanan 2012/18/EU SEVESO III Direktifi ise 2015 yılı itibarıyla AB bünyesinde uygulanmaya başlanmıştır. Bu Yönerge’de yeni bir yaklaşım getirilmekte ve kimyasal tesislerden kaynaklanan riskleri halkın bilme hakkı olduğu ileri sürülmektedir ve temel ilkeler ise şunlardır;

BEKRA mevzuatına göre:

Depolama: Tehlikeli maddenin, güvenli bir yerde, gerekli şartlar sağlanmış olarak kontrol altında tutulması veya stokta bulundurulmasını ifade etmektedir.