AFETLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ

Teknolojik kazalar, sanayide etkinlik sırasında, anormal oluşum sonucu beklenmeyen, birden oluşan (özellikle yayılma, emisyon, yangın ve patlama gibi) çalışanlar, halk ve çevre için hemen ya da sonradan büyük tehlike yaratan kuruluş içinde ya da dışında bir veya daha çok tehlikeli maddenin neden olduğu olaylardır. Doğru cevap D'dir çünkü o maddenin doğrusu "sanayide etkinlik sırasında gerçekleşen olaylardır" olmalıdır.

Meydana gelen iş kazalarının araştırılmasının birçok amacı vardır. Bu amaçlar:

Doğru cevap D'dir çünkü madde I'deki bilginin doğrusu "Ticari kayıpların önlenmesi"dir.

Kaza kök analizinin kullanılmasındaki temel yöntemin aşamaları:

Doğru cevap C'dir çünkü maddenin doğrusu "Kazaya katkıda bulunan bütün sorunların ve olayların tanımlanması" dır.

Hata ağacı analizi (Fault Tree Analysis): Tanımlanmış istenmeyen olay veya durumun nedenlerinin mantıksal kombinasyonunun grafiksel ifadesidir. Doğru cevap A'dır.

1976 yılında İtalya’nın Seveso kasabasında gerçekleşen bir kaza sonrasında ölümlü çevre felaketi yaşanmış endüstriyel kazaların oluşmasının engellenmesi ve gerekli önlemlerin alınması adına eski adıyla Avrupa Topluluğu Konseyi (EC) bir dizi çalışma başlatmış ve 1982 yılında Seveso Yönergesi (Direktifi) yayımlanmıştır. 2012 yılında yayımlanan 2012/18/EU SEVESO III Direktifi ise 2015 yılı itibarıyla AB bünyesinde uygulanmaya başlanmıştır. Bu direktifin ana hatları şu şekilde sıralanabilir:

Doğru cevap E'dir.

Ülkemizde SEVESO II Direktifinin uygulanmasına yönelik ilk çalışma, 2010 tarihinde, “Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” olmuştur. Bundan sonra, “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” 2013 yılında yürürlüğe girmiştir. Doğru cevap D'dir.

BEKRA kapsamındaki tüm işletmeciler; büyük kazaları önlemek ve büyük bir kazanın meydana gelmesi durumunda, bunların etkilerini çevre ve insanlara en az zarar verecek şekilde sınırlamak için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür. Ayrıca, alt ve üst seviyeli kuruluşlar için belirli yükümlülükler de vardır. Bu kapsamda ilk yükümlülük tehlikeli madde bildirimidir ve üst seviyeli ve alt seviyeli olarak sınıflandırılan kuruluşlar yükümlülüklerini yerine getirmelidir. Tüm alt ve üst Seviyeli kuruluşlar için ortak yükümlülükler şunlardır:

Doğru cevap C'dir çünkü IV. madde üst seviyeli kuruluşların yükümlülüklerinden biridir.

Risk değerlendirme sürecinde aşağıdaki temel ilkeler dikkate alınmalıdır:

Doğru cevap E'dir.

Genel olarak etkin bir GYS, aşağıda belirtilen unsurları içermelidir:

Doğru cevap B'dir çünkü o ifadenin doğrusu "İş yerinde etkin iletişimin uygulanması" olmalıdır.

İş kazası: iş süresince çalışma koşulları, işin nitelik ve yürütümü ya da kullanılan makine, araç, gereç ve malzeme nedeni ile uğradığı, iş gücünün tamamını ya da bir bölümünü kaybettiği olay olarak tanımlanabilir.

Kaza kök analizinin yapılmasının kurum ve kuruluşlara sağlayacağı faydalar şunlardır:  

*Sorunların sebeplerinin ve engellerinin tanımlanması ve kalıcı çözümlerin bulunabilmesi,

*Kurumsal iyileştirme için güncel ve gelecek gerekliliklerin belirlenmesi

*Kurum ve kuruluşlardaki var olan verilerin kullanılmasıyla sorun çözümü için mantıklı bir yaklaşım geliştirilmesi,

Bir sorunda ya da olayda genelde birden çok kök sebep olduğu Kaza kök analizin de dikkat edilmesi gereken ilkelerden biridir. 

Hata ağacı analizi: Tanımlanmış istenmeyen olay veya durumun nedenlerinin mantıksal kombinasyonunun grafiksel ifadesidir.

1982 yılında Seveso Yönergesi (Direktifi) yayımlanmıştır.

SEVESO II’ye göre alt seviye kuruluşlar, insan ve çevre için üst seviye bir güvenlik seviyesini hedefleyen ve güvenlik yönetim sistemini içeren, Büyük Kazaları Önleme Politikası (BKÖP) adı altında bir belge hazırlamakla yükümlüdür. Üst seviye kuruluşlar ise BKÖP ve GYS’nin nasıl uygulanacağı ile ilgili bilgileri içeren “Güvenlik Raporu” isimli belgeyi hazırlamakla yükümlüdür.

Acil servis hizmetleri: BEKRA ‘Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik’in uygulanmasında Büyük endüstriyel
kazalarda, kuruluşta ve civarında zararın en aza indirilmesindeki kolluk güçleri, itfaiye,  ambulans, sahil güvenlik, sivil savunma ve arama-kurtarma hizmetleri dâhil sağlık ve güvenlik hizmetlerini ifade eder.

Kuruluşların BEKRA Bildirimi: ‘Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik’ ekinde listelenen tehlikeli maddeleri bulunduran kuruluşların, bulundurdukları maddeler ile depolayabilecekleri en yüksek madde miktarlarını, Yönetmelik gereği Bakanlığa beyan etmeleri (BEKRA Bildirimi) gereklidir.

BEKRA Güvenlik Raporunun bileşenleri şunlardır:

* Büyük kazaları tanımlar 

*Büyük kazaların önlenmesi için alınan tedbirleri ortaya koyar

*Kaza sonuçlarını kontrol etmek ve sınırlandırmak için önlemlerin alındığını gösterir 

*İnsan ve çevre üzerindeki etkileri azaltmak için alınan önlemleri açıklar

"Güvenlik Raporu için orantılılık ve ispat yaklaşımını izlemelidir". yargısı ise bir bileşen değil ama Mevzuat uyarınca Güvenlik Raporu’nda olması gereken olması gereken maddelerden biridir.

İspat yaklaşımı aşağıdaki bileşenlerden oluşur:

1. Sistematik analiz;

*Kazaların sıklığı ve etkilerini tanımlamalı

*Tehlike tanımlama ve risk değerlendirme süreci sistematik olmalı

* Kuruluştaki büyük kaza tehlikelerini belirlemeli

*Referans senaryoları sıralamalı ve seçmeli

2. Ayrıntılı kanıtlar: Güvenlik Raporu, seçilen senaryo ve alınan güvenlik tedbirleri arasında tutarlılık olduğunu göstermek için yeterli kanıt sunmalıdır.

Orantılı Yaklaşım: Ayrıntı düzeyi, potansiyel risklerin kapsamı ve ilgili tesis/süreç/sistemlerin karmaşıklığı ile orantılı olmalıdır.

Güvenlik yönetim sisteminin bir iş yerinde kurulma amaçları şu şekilde belirtilebilir (Ayanoğlu, 2014):

*İş yerinde güvenliğin sağlanması için gereken sorumluluklar belirlenecektir

*Güvenli bir işyeri hedefine ulaşmak için gereken ölçütler belirlenecektir

*İş yerinde GYS’nin uygulanması ile ilgili kontrol mekanizması tesis edilecektir.

* GYS ile bir işletmede sürekli iyileşme sağlanacaktır

Genel olarak etkin bir GYS, aşağıda belirtilen unsurları içermelidir

***İş yerinde etkin iletişimin uygulaması

Nükleer ve kimyasal kazalar, sanayi kazaları, maden kazaları, trafik kazaları, baraj patlamaları, yangınlar, salgın hastalıklar, savaşlar, terör olayları, terörizm ile ilgili eylemler gibi birçok afet teknolojik ve insan kaynaklı afetler içerisinde yer almaktadır.