AFETLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ

Soğutarak söndürme, havayı kesme, yanıcı maddeyi ortadan kaldırma ve zincirleme reaksiyonu engelleme şeklinde dört söndürme yönteminden biri veya birkaçı yangında uygulanabilmektedir.

Bunun için, bir itfaiyeci en az aşağıda verilen şartlara sahip olması gerekir (İnce, 2016);
1) İtfaiyeci öncelikle fiziksel ve sağlık açısından bu mesleğe elverişli şartlara sahip olarak seçilmelidir.
2) İtfaiyecilere iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri verilmelidir.
3) İtfaiyeci mesleğe başlamadan önce mesleki yeterliliği sağlayacak İtfaiyeci Temel Eğitimini başarıyla tamamlamalıdır. Örnek olarak İtfaiyeci Solunum Cihazı (SCBA) kullanabilme yeterliliği eğitimini başarıyla tamamlamalı ve bu eğitim en az üç yılda bir tekrarlanmalıdır.
4) İtfaiyeci kullanacağı araç ve ekipman için yeterli eğitimi başarıyla tamamlamalıdır. Bu konudaki mesleki yeterlilik eğitimlerini başarıyla geçmeleri gerekir.

5) İtfaiyecilerin tüm faaliyetleri için risk değerlendirmeleri yapılarak, çalışanların güvenliği ve sağlığı azami ölçülerde temin edilmelidir. Olaya müdahâle faaliyetleri için yapılacak risk değerlendirmesi sürekli güncellenen dinamik risk değerlendirmesi şeklinde olmalıdır.
6) İtfaiyecilere gerekli kişisel koruyucu donanımlar temin edilmeli, itfaiyeciler de bunları hassasiyetle kullanmalıdır. Örnek olarak tehlikeli madde olaylarına müdahâle edeceklerin buna uygun kişisel koruyucu donanımları temin edilmeli ve kullandırılmalıdır.

7) KBRN ve benzeri tehlikeli maddelerden etkilenen itfaiyeciyi olay yerinde temizleyecek, arındıracak imkân oluşturulmalıdır. Örneğin, mobil dekontaminasyon aracı kullanılabilir 
8) Ayrıca yapılacak değişik özellikteki tehlikeli iş ve kullanılacak özel tehlikeli donanım ve araç için gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri verilmelidir.

Kontrol dışına çıkan yanmalar sonucu oluşan yangınların durdurulması işlemine söndürme denir

Yangında; kimin nerede, nasıl görevlendirildiği, yangının başlangıcı ve kaynağı, büyüklüğü itfaiyecilik mesleğinin başlıca risk kaynaklarıdır

Belediye ve Özel İdare Çalışanları Birliği Sendikası’nın (Bem-Bir-Sen) itfaiye çalışanlarına yönelik yaptığı araştırmaya göre riski yüksek meslek grupları arasında yer alan itfaiyecilik mesleğinde ölümlerin yangından değil, daha çok kalp krizi ve kanserden meydana geldiği ifade edilmiştir.

Yangın yerindeki tehlikeler yanıcı madde özelliğine ve yangın çıkan ortamın şartlarına bağlı olarak değişebilmektedir (Türker, 2009). Ancak genel olarak tehlikeler;
• Yangının Büyüme Hızı,
• Yüksek Sıcaklık Tehlikesi,
• Gazların Oluşturduğu Tehlikeler,
• Patlama Tehlikesi,
• Çökme Tehlikesi,
• Elektrik Tehlikesi,
• Kimyasal Tehlike şeklinde sıralanabilmektedir.

İtfaiyecilikte sıklıkla karşılaşılan mesleki hastalıklar aşağıda verilmiştir (İnce, 2015).

Kardiyovasküler Sistem

Solunum Sistemi Hastalıkları

Bel Fıtığı/Bel Ağrısı

İşitme ve Koku Kayıpları

İtfaiye çalışanlarının İş Sağlığı ve Güvenliği açısından asgari olarak;
• İtfaiyecinin Fiziksel ve Psikolojik Riskleri,
• İtfaiyeci Eğitimlerinde Güvenlik,
• İtfaiye İstasyonunda Güvenlik,
• Ekipman Kullanımı ve Bakımında Güvenlik,
• Kişisel Koruyucu Donanımlar,
• Olaya Gidiş Yolunda ve Müdahâlede Güvenlik,
• Olay Yerinde İtfaiyeci Güvenliği,

• Olay Yerinde Özel Tehlikeler,
• Tehlikeli Madde Olaylarına Müdahâlede Güvenlik, konularında mutlaka eğitimli olmaları gerekmektedir.

Eğitimin konuları genel hatlarıyla genel yangın bilgisi, mevzuat bilgisi, araç malzeme bilgisi, yangın öncesinde, yangın sırasında ve yangın sonrasında yapılacak işlemler, yöntemler ve davranışlar ve diğer konular olarak seçilmelidir (Türker, 2009)

New York itfaiye teşkilatının başlıca görev ve yetkileri;
• Yangınla mücadele,
• Hastane öncesi acil durum tıbbi bakımı,
• Arama ve kurtarma,
• Yapısal tahliye,
• Kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer ve yüksek patlayıcı/tehlikeli maddeler can emniyeti,
• Kitlesel kirlenmeyi önleme çalışmaları,
• Kundakçılık ile ilgili soruşturmalar (sebep ve kaynak),
• Yangınları önlemeye yönelik kontroller şeklinde sıralanmıştır

soğutarak söndürme, havayı kesme,
yanıcı maddeyi ortadan kaldırma ve zincirleme reaksiyonu engelleme şeklinde dört söndürme yönteminden
biri veya birkaçı yangında uygulanabilmektedir.

Yangın söndürme için yanmayı oluşturan ve yangın üçgeni olarak bilinen oksijen, yanıcı madde ve ısı
unsurlarından en az bir tanesi saf dışı edilerek gerçekleştirilir.

ABD geçmiş yıllarda yapılan bir araştırmada, itfaiyeci ölümlerinin hemen hemen yarısının kalp krizi kaynaklı olduğu ortaya çıkmıştır. İtfaiyeciler arasında kalp krizine bağlı ölüm oranının, sıklıkla meydana gelen yanık ve dumana maruz kalmaya bağlı ölüm oranlarından daha yüksek çıkması düşündürücü bir sonuç değil midir?

2010 yılında Ulusal Mesleki Güvenlik ve Sağlık
Enstitüsünün (NIOSH) itfaiyeci ile kanser arasındaki potansiyel bağlantıyı daha iyi anlamak için yaptığı
çalışmada ilk bulguların belli kanser tiplerinin beklenme oranlarının, üç büyük Amerikan şehrindeki toplam
itfaiyeci nüfusunda, genel ABD nüfusuna oranla daha yüksek olduğu ileri sürüldü. Bulgular itfaiyecilerin genel
nüfusa oranla sindirim, ağız, solunum ve üriner sistem kanser riskinin daha yüksek olduğunu ortaya koydu.

İtfaiyeci, meşguliyeti ne olursa olsun
ihbardan bir dakika sonra hareket eden aracın içinde olması gerekir, Dünya standartlarına göre en geç
beş dakika sonra yangın yerine varması ve hortum
sermesi gerekmektedir. İtfaiye araçlarının birinci derecede geçiş üstünlüğüne sahip olmasının en
önemli nedeni yangının büyüme hızıdır

İnsan vücudu ve solunum sistemi 65°C
sıcaklığa sınırlı bir süre, 120°C sıcaklığa 15 dakika,
143°C sıcaklığa beş dakika, 177°C sıcaklığa ise bir
dakika dayanabilir.

Su ile reaksiyona girerek yanıcı gaz üreten maddeler; Sodyum, Potasyum, Kalsiyum metalleri, bu
metallerin peroksitleri ve karpit gibi maddeler su ile temas ettiklerinde Hidrojen gazı açığa çıkar. Yanma
patlama şeklinde olur. Bu nedenle yangında bu maddelere kesinlikle su sıkılmamalıdır. Bu maddeler tamamen havasız ortamda saklanmalıdır.

İzmir İtfaiye Müdürlüğünün 2010 yılında yaptığı bir araştırmaya göre; itfaiyecilerin görev başındayken ölümüne sebep olan tehlike ve riskler sırasıyla aşağıda şu şekilde belirtilmiştir:
1. Enkaz çökmesi,
2. CO gazı zehirlenmeleri (solunum cihazını
doğru kullanmamak),
3. Meslek hastalıkları (uzun vadede kalp hastalıkları ve akciğer kanseri),
4. Cilt yanıkları (Genellikle uzaktan
müdahâlelerde değil de anlık aleve maruz
kalma durumlarında veya buhar yanıklarında meydana gelmektedir.),
5. Vücut sıcaklık artışının itfaiyeci tarafından
zamanında fark edilmemesi sonucu vücutta
su kaybı, kan basıncının artması, elektrolit
kaybı, bulanık görme, algıda zayıflık, şok ve
benzeri.

KBRN ve benzeri tehlikeli maddelerden etkilenen itfaiyeciyi olay yerinde temizleyecek, arındıracak imkân oluşturulmalıdır. Örneğin, mobil dekontaminasyon aracı kullanılabilir.

İş Sağlığı ve İşçi Güvenliği Tüzüğünün Beşinci Kısmı: “İşyerlerinde İş kazalarını Önlemek Üzere Alınacak Güvenlik Tedbirleri ve Bulundurulması Gereken Araçlar”
şeklindedir. İlk sırada ise, “İşyerlerinde Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri” yer almıştır. Görüldüğü gibi bu tüzükte yangın tehlikesi en önemli
unsur olarak ele alınmıştır.