AFETLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ

Yeraltında meydana gelebilecek degaj, su baskını, patlama, yangın ve benzeri nitelikteki olaylarda insan ve malzemeyi kurtarmak amacıyla yapılan faaliyetlere "Tahlisiye" denir.

Tahlisiciye: Yeraltı madenlerinde, ocak atmosferinin yoğun olarak zehirli ve boğucu gazlar ihtiva ettiği, yüksek sıcaklık ve tehlikeli durumların bulunduğu ortamlara, insan ve malzemeyi kurtarmak için görevlendirilmiş ve özel olarak eğitilmiş kişilerdir. Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yayımlanan ‘Tahlisiyecilik Eğitim Modülü Programı’ kılavuzunda ise, yeraltı maden işletmelerinde ocak yangını, göçük gibi beklenmeyen durumlarda gerekli emniyet önlemlerini alıp cihaz donanımı kuşanarak insan ve malzemeyi kurtarabilen birey olarak tanımlanmaktadır.

Grizu: Metan gazının hava ile muayyen belli bir oranda karışımından oluşan patlayıcı ve yanıcı gazdır.

Oksijen ferdi kurtarıcı cihazı kurtarıcının, oksijen solunum cihazındaki oksijenin bitmesi veya bir arızanın oluşması durumunda ek oksijen sağlayan cihazdır.

Degaj yeraltı maden ocaklarındaki ani gaz bo­şalması hâlidir. Genellikle grizulu kömür ocakla­rında sıklıkla karşılaşılabilen bir olaydır. Doğru cevap B’dir.

Tarihte yaşanan en çok ölümlü kömür madeni kazası olarak kayıtlara geçen kaza 26 Nisan 1942 tarihinde Çin Halk Cumhuriyeti’nin Liaoning eyaleti Benzi kenti yakınındaki Honkeiko kömür madeninde meydana gelmiştir. Metan ve kömür tozu patlamalarında bin beş yüz civarında madenci hayatını kaybetmiştir. Doğru cevap C'dir.

Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alına­cak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine ilişkin tüzüğünde; 10 kişiden az olmayacak şekilde ocaklarda çalışan işçilerin en az %3’nün kurtarıcı olarak eğitilmesi gerektiği, kurtarıcıların en az ilköğretim okulu me­zunu ve iki yıl deneyimli olmaları gerektiği ve kur­tarıcıların yılda bir kez sağlık muayenelerinin yapıl­ması gerekliliği  vurgulanır. Doğru cevap D’dir.

Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alına­cak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine ilişkin tüzüğünde; 10 kişiden az olmayacak şekilde ocaklarda çalışan işçilerin en az %3’nün kurtarıcı olarak eğitilmesi gerektiği, kurtarıcıların en az ilköğretim okulu me­zunu ve iki yıl deneyimli olmaları gerektiği ve kur­tarıcıların yılda bir kez sağlık muayenelerinin yapıl­ması gerekliliği ve kurtarıcıların eğitimlerinin en az altı ayda bir tazelenmesi gerektiği vurgulanır.  Buna göre toplam çalışan sayısının 500 olduğu bir maden ocağında 12 kurtarıcının eğitilmiş olması ilgili tüzüğe aykırı bir durumdur. Doğru cevap A’dır.

Tahlisiye ekipleri en az üç en fazla altı kişiden oluşmaktadır. Doğru cevap D’dir.

İş yerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliği’ne göre görevlendirilen destek elemanı sayısının 10’dan az olduğu ocaklarda en az 10 çalışanın konu ile ilgili eğitim alması sağlanır. Çalışan sayısının 10’dan az olduğu durumlarda bu eğitimi her çalışa­nın alması sağlanır. Buna göre bir ocakta görevlendirilen destek elemanı sayısının 9 olması durumunda, en az 10 çalışanın konu ile ilgili eğitim alması gerekmektedir. Doğru cevap C’dir.

Türkiye Taşkömürleri Kurumu (TTK) kendisinin oluşturduğu beden gücü yönetmeliğine göre tahlisiyeci olacaklarda yaş, görme düzeyi, işitme düzeyi, hareket sistemi, genel cerrahi, dahiliye, nöro-psikiyatrik sistem gibi belirli durumlara ilişkin belirli şartlar aranmaktadır. Bu şartlardan bazıları; vücut kitle indeksinin (BMI) = 18-32 arasında olması, bilateral değerin 8/10’dan aşağı olmamasıdır. Ancak 40 veya daha küçük yaşta olma koşulu ilk kez ilk kez üretim nezaretçisi tahlisiyeci olacaklar için belirlenmiş bir koşuldur. Doğru cevap E’dir.

ABD’de 1907 yılında meydana gelen ve 362 madencinin yaşamını yitirdiği Monongah maden kazası sonrasında İçişleri Bakanlığına bağlı olarak 1910 yılında Madencilik Kurumu oluşturul­muştur.

Türkiye Taşkömürleri Kurumu (TTK) tarafından iki eğitim gerçekleştirilmektedir. Birincisi hiç eğitim almamış tahlisiyeci adaylarına, verilen eğitimdir. Toplam 40 saati içermektedir ve bir hafta sürmektedir. İkincisi ise daha önce eğitim almış personele yılda en az bir kez verilen geliştirme, ilerleme eğitimi bir günlük toplam 8 saatlik bir eğitimdir. Doğru cevap B’dir

Söz konusu maden iş yerlerinde İSG bakımından dikkat edilmesi gereken hususlar;
• Maden gazları/Grizu patlamaları,
• Kömür tozu patlamaları,
• Havalandırma,
• Yangın,
• Tahkimat ve maden göçükleri,
• Toz ve tozun neden olduğu hastalıklar,
• Su baskını,
• Patlayıcı madde kullanımı,

• Elektrik,
• Gürültü,
• Titreşim,
• Aydınlatma,
• Mekanizasyon ve makine kullanımı,
• Malzeme ve insan nakliyesi,
• Termal konfor,
şeklinde sıralanabilir.

26 Nisan 1942 tarihinde Çin Halk Cumhuriyeti’nin Liaoning eyaleti Benzi kenti yakınındaki Honkeiko kömür madeninde meydana gelen metan ve kömür tozu patlamalarında bin beş yüz civarında madenci hayatını kaybetmiştir. Bu dehşetli afet, tarihte yaşanan en çok ölümlü kömür madeni kazası olarak kayıtlara geçmiştir.

Maden Kurtarma Ekiplerinin kurulmasına ilişkin ilk mevzuat, yaklaşık kırk yıl yürürlükte olup mülga olan, Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine ilişkin tüzüktür. Söz konusu tüzük özellikle yeraltı kömür madenciliğini düzenleyen birçok madde içermektedir. Bu tüzüğün Beşinci Bölüm İkinci Kısım Kurtarma ve İş Güvenliği başlığı altında 322’ci maddenin ilk paragrafında “Maden ocaklarında, bir kurtarma istasyonu kurulması zorunludur. Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre olan alan içinde bulunan maden işletmeleri, merkezî bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler.” denilmektedir. Aynı bölümde yer alan diğer ilgili maddelerde, 10 kişiden az olmayacak şekilde ocaklarda çalışan işçilerin en az %3’nün kurtarıcı olarak eğitilmesi gerektiği, kurtarıcıların en az ilköğretim okulu mezunu ve iki yıl deneyimli olmaları gerektiği ve kurtarıcıların yılda bir kez sağlık muayenelerinin yapılması gerekliliği vurgulanır. Kurtarma istasyonunun kurtarma işlerinde yetişmiş ve ocak içerisinde de bu gibi işlerde en az üç yıl uygulama görmüş bir nezaretçinin yönetim ve denetiminde bulunması istenirken kurtarıcıların eğitimlerinin en az altı ayda bir tazelenmesi gerektiği vurgulanır. Ayrıca yine ilgili maddelerde bir kurtarma istasyonu yönergesi hazırlanması, kurtarma planı oluşturulması istenir. Kurtarma istasyonlarında bulundurulacak araç ve gereçlerin cins ve miktarının ise bakanlıkca belirleneceği belirtilir.

Ülkemizde tam teşekküllü tahlisiye istasyonu ilk olarak 1938 yılında, Alman Drager firmasının işbirliği ile Zonguldak’ta faaliyete girmiştir.

Tahlisiye Planı; tahlisiye planı çalışmasına katılan kurtarıcıların görev alanları ve sorumlulukları
önceden hazırlanan “Tahlisiye Planı” içinde belirtilmiştir.
• Kurtarma işinde çalışacak kişilere haber verilmesi,
• Geçici idarecinin alacağı tedbirler,
• Kurtarma faaliyetlerine katılan diğer şahısların görevleri,
• Tahlisiye ile ilgili talimatlar,

bu plana eklenir. Plan en az 6 ayda bir incelenir ve gerekiyorsa yeniden düzenlenir.

Yaş: İlk kez Üretim Nezaretçisi Tahlisiyeci olacaklar, 40 veya daha küçük yaşta olmalıdır.

Degaj: Yeraltı maden ocaklarındaki ani gaz boşalması hâlidir. Genellikle grizulu kömür ocaklarında sıklıkla karşılaşılabilen bir olaydır.