Kentsel Arama Kurtarma Çalışmalarında İş Sağlığı ve Güvenliği

Herhangi bir kentsel arama kurtarma çalışmasında karşılaşılabilecek tehlikelerden bazıları şunlardır:
1. Hasar görmüş altyapılar
2. Olay yerine ulaşım
3. İkincil çökmeler
4. Yangınlar
5. Gaz patlamaları
6. Su baskınları
7. Toksik ve kimyasal maddelere, gaz ve toza
maruz kalmak
8. Düşen-uçan nesneler
9. Düşme tehlikeleri ve delici kesici cisimler
10. Elektrikle ilgili tehlikeler
11. Tehlikeli iş makineleri
12. Gürültü
13. Kirlenmiş su ve hava
14. Dekontaminasyon
15. Sağlıksız beslenme
16. Zorlu hava şartları
17. Fiziksel ve psikolojik olarak göreve hazır olmama
18. Güvenlik

• Hiçbir zaman alet ve edevatın taşınacağı açık kasa gibi yerlerde personel taşınmamalıdır.
• Personel için güvenli oturma imkânları sağlanmalıdır.
• Araç kullanılırken aynı zamanda haritaya bakma gibi işler yapılmamalıdır.
• Alet ve ekipmanlar kapalı kutularında taşınmalıdır.
• Araçların bakımları düzenli olarak yapılmalıdır.
• Mümkünse konvoy hâlinde gidilmelidir.
• Araçlar uygun bir şekilde işaretlenmelidir.

Çalışma yapılacak ortamda gaz bulunup bulunmadığı, bulunuyorsa hangi oranda olduğu tespit edilmelidir. Tahliye çalışmaları yapıldıktan sonra gaz ölçümü belirli aralıklarla tekrarlanarak tehlikeli bir durumun ortaya
çıkmasına izin verilmemelidir.

Bir afet sonrası hava ve su kaynaklarının kirlenmiş olma ihtimali çok yüksektir. En doğrusu temiz olup olmadığı kesinleşinceye kadar çevredeki su kaynaklarının kullanılmamasıdır. Ekipler olay mahalline giderken yanlarında yeteri kadar temiz su götürmeli veya ekipmanları arasında su arıtma cihazları da bulundurmalıdırlar.

Arama kurtarma çalışmaları kapsamında ölü ve yaralılarla ve vücut sıvılarıyla temas edilmektedir. Bu temaslar esnasında eldiven, maske ve göz koruyucuların kullanımı ihmal edilmemelidir. Kullanılmış eldivenler özenle çıkarılmalıdır. Atıklar tıbbi atık kaplarına atılmalıdır. Mümkünse eller her temastan sonra yıkanmalıdır. Bütün alet ve edevat en kısa zamanda temizlenmelidir.

Bina çökmelerinde ekiplerin değerlendirme yaparken dikkat etmesi ve araştırması gereken hususlardan en önemlileri şunlardır:
1. Binanın Çökme Nedeni
2. Olay Yerindeki Tehlikeler
3. Binanın Yapısı
4. Binada Bulunanların ve Mahsur Kalanların Sayısı
5. Çökmenin Ne Zaman Olduğu
6. Hava Şartları
7. Binanın Çökme Şekli

Bina çökme sebeplerinin başlıcaları şunlardır:
Depremler
Yangınlar
Binaların aşırı yüklenmesi
Projelendirme hataları
Yapım tekniklerine uygun inşa edilmeme
Binalardaki yaşlanmalar
Bilinçsiz tadilatlar
Toprak kaymaları
Gaz ve basınçlı kap patlamaları
Sabotaj ve terör

Binanın yapısı konusunda araştırılması gereken hususlar şunlardır:
• Binanın kullanım amacı (konut, hastane, yurt, okul, fabrika, iş yeri ve benzeri)
• Binanın taşıyıcı sistemi (betonarme, ahşap, yığma, çelik)
• Binanın boş ya da kullanılan bir bina olup olmadığı
• Binanın kat sayısı ve katlardaki daire/bağımsız bölüm sayısı
• Binada daha önce yangın veya benzer bir olay yaşanıp yaşanmadığı
• Binada restorasyon, tadilat ve sonradan eklemeler yapılıp yapılmadığı
• Binada kullanılan yapı malzemesinin standartlara uygun olup olmadığı

Arama kurtarma ekiplerinin çökme zamanına bağlı olarak yapacağı değerlendirmelerde;
• Binada mahsur kalanların sayısı,
• Binada mahsur kalanların yerleri,
• Can kayıpları ve yaralananların sayısı,

• Çökme sonucu oluşabilecek tehlikeler,
• Kurtarma çalışmalarındaki strateji ve öncelikler belirlenebilir.

Binalarda en sık görülebilecek çökme şekilleri şunlardır:
• Yamyassı (yığılmalı) çökme
• Destekli yana çökme
• Desteksiz yana çökme
• V şeklinde çökme
• A şeklinde çökme

Olay komuta yeri;
• Olay yerinin yakınında güvenli ve hakim bir noktada olmalıdır.
• Çalışmalarda kullanılacak araç ve ekipmanlara yakın bir noktada olmalıdır.
• Ulaşım yolları açık olmalıdır.
• Olay komuta yerinin çevresi emniyet şeridi ile çevrilerek görevliler haricindekilerin girmesine engel olunmalıdır.

Arama kurtarma çalışmalarına katılacak ekipler şunlardır:
• AFAD ekipleri
• İtfaiye ekipleri
• Sağlık ekipleri
• Kolluk kuvvetleri (polis ve askerî birlikler)
• Yurt dışından gelen arama kurtarma ekipleri
• Diğer kamu kuruluşlarının arama kurtarma ekipleri
• Gönüllü kuruluşların arama kurtarma ekipleri
• Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör çalışanları
• Gerekli görüldüğü durumlarda vatandaşlar

Çalışma yapılan alanda güvenlik öncelikleri sırasıyla şöyledir:
• Kurtarmacı personelin güvenliği,
• Afetzedelerin güvenliği,
• Diğer vatandaşların güvenliği,
• Ekipman ve araç güvenliği.

Arama kurtarma faaliyetlerinde, ekip güvenliğini sağlamak amacıyla;

• Eşli çalışılmalıdır.
• Ekipten habersiz hareket edilmemelidir.
• Tehlikeler belirlenmelidir.
• Tehlikeli bölgelerde toplanılmamalıdır.
• Destekleme-tahkimat işleri ihmal edilmemelidir.

Afetzede güvenliğini sağlamak amacıyla;

• Afetzede, çevresindeki tehlikelerden korunmalıdır.
• Çıkış yolu açılıp güvenli hâle getirilmelidir.

Destek ve sabitleme ile enkazda ilerleme çalışmaları; bina çökmeleri başta olmak üzere toprak kaymaları, kuyularda çalışma, trafik kazaları ve yangınlardaki çökme risklerine karşı yapılmaktadır.

Dayanak ve destek çalışmalarında kullanılan malzemeler ve araçlardan başlıcaları şunlardır:
• Değişik kalınlık ve boyutlarda keresteler
• Mekanik destek ayakları
• Vidalı destek ayakları
• Hava yastıkları
• Krikolar
• İş makineleri
• Takozlar
• Halatlar

Dayanak ve destek türleri, çöken binalarda hasarlı yapısal elemanların özellikleri ve hasar şekillerine göre başlıca şöyledir:
• Dikey destek
• Yatay destek
• Pencere ve kapı destekleri
• İç destek
• Dış destek

Enkazda düşey yönde ilerleme çalışmaları, alt bölümlerdeki afetzedeye ulaşmak amacıyla yapılır. 

Dehlizde çalışırken dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
• Çalışmalar sırasında toz toprak yutulmaması için toz maskesi takılmalıdır.
• Baş ve suratın korunması için baret takılmalıdır.
• Toz ve topraktan gözlerin korunması için gözlük kullanılmalıdır.
• Dehlizde çalışırken sıcak havalarda havanın veya tozun tahliyesinde fan kullanılabilir.
• Dehliz içinde çalışanlara bir kılavuz ipi bağlanarak dışarıdan kontrol edilmelidir. Herhangi bir çökme durumunda kazaya uğrayacak personelin yerinin bulunabilmesi bu şekilde daha kolay olacaktır.
• Çalışırken enkaz eldiveni kullanılmalıdır.
• İlerleme aşamalarında doğal dayanak vazifesi gören eşyalar yerlerinden alınmamalıdır. Alınacaksa
yerlerine mutlaka dayanak yapılmalıdır.
• İlerleme çalışmalarının her aşamasında gaz ölçümleri yapılmalıdır.
• Kat aralarında ve yatay yöndeki ilerlemelerde mutlaka dinleme yapılarak afetzedenin bulunduğu nokta tam olarak tespit edilmeye çalışılmalıdır.