AFETLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 5

Ülkemizde SEVESO II Direktifinin uygulanmasına yönelik ilk çalışma, 2010 tarihinde, “Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” olmuştur. Bundan sonra, “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” 2013 yılında yürürlüğe girmiştir. Doğru cevap D'dir.

BEKRA kapsamındaki tüm işletmeciler; büyük kazaları önlemek ve büyük bir kazanın meydana gelmesi durumunda, bunların etkilerini çevre ve insanlara en az zarar verecek şekilde sınırlamak için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür. Ayrıca, alt ve üst seviyeli kuruluşlar için belirli yükümlülükler de vardır. Bu kapsamda ilk yükümlülük tehlikeli madde bildirimidir ve üst seviyeli ve alt seviyeli olarak sınıflandırılan kuruluşlar yükümlülüklerini yerine getirmelidir. Tüm alt ve üst Seviyeli kuruluşlar için ortak yükümlülükler şunlardır:

Doğru cevap C'dir çünkü IV. madde üst seviyeli kuruluşların yükümlülüklerinden biridir.

Risk değerlendirme sürecinde aşağıdaki temel ilkeler dikkate alınmalıdır:

Doğru cevap E'dir.

Genel olarak etkin bir GYS, aşağıda belirtilen unsurları içermelidir:

Doğru cevap B'dir çünkü o ifadenin doğrusu "İş yerinde etkin iletişimin uygulanması" olmalıdır.

İş kazası: iş süresince çalışma koşulları, işin nitelik ve yürütümü ya da kullanılan makine, araç, gereç ve malzeme nedeni ile uğradığı, iş gücünün tamamını ya da bir bölümünü kaybettiği olay olarak tanımlanabilir.

Kaza kök analizinin yapılmasının kurum ve kuruluşlara sağlayacağı faydalar şunlardır:  

*Sorunların sebeplerinin ve engellerinin tanımlanması ve kalıcı çözümlerin bulunabilmesi,

*Kurumsal iyileştirme için güncel ve gelecek gerekliliklerin belirlenmesi

*Kurum ve kuruluşlardaki var olan verilerin kullanılmasıyla sorun çözümü için mantıklı bir yaklaşım geliştirilmesi,

Bir sorunda ya da olayda genelde birden çok kök sebep olduğu Kaza kök analizin de dikkat edilmesi gereken ilkelerden biridir. 

Hata ağacı analizi: Tanımlanmış istenmeyen olay veya durumun nedenlerinin mantıksal kombinasyonunun grafiksel ifadesidir.

1982 yılında Seveso Yönergesi (Direktifi) yayımlanmıştır.

SEVESO II’ye göre alt seviye kuruluşlar, insan ve çevre için üst seviye bir güvenlik seviyesini hedefleyen ve güvenlik yönetim sistemini içeren, Büyük Kazaları Önleme Politikası (BKÖP) adı altında bir belge hazırlamakla yükümlüdür. Üst seviye kuruluşlar ise BKÖP ve GYS’nin nasıl uygulanacağı ile ilgili bilgileri içeren “Güvenlik Raporu” isimli belgeyi hazırlamakla yükümlüdür.

Acil servis hizmetleri: BEKRA ‘Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik’in uygulanmasında Büyük endüstriyel
kazalarda, kuruluşta ve civarında zararın en aza indirilmesindeki kolluk güçleri, itfaiye,  ambulans, sahil güvenlik, sivil savunma ve arama-kurtarma hizmetleri dâhil sağlık ve güvenlik hizmetlerini ifade eder.

Kuruluşların BEKRA Bildirimi: ‘Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik’ ekinde listelenen tehlikeli maddeleri bulunduran kuruluşların, bulundurdukları maddeler ile depolayabilecekleri en yüksek madde miktarlarını, Yönetmelik gereği Bakanlığa beyan etmeleri (BEKRA Bildirimi) gereklidir.

BEKRA Güvenlik Raporunun bileşenleri şunlardır:

* Büyük kazaları tanımlar 

*Büyük kazaların önlenmesi için alınan tedbirleri ortaya koyar

*Kaza sonuçlarını kontrol etmek ve sınırlandırmak için önlemlerin alındığını gösterir 

*İnsan ve çevre üzerindeki etkileri azaltmak için alınan önlemleri açıklar

"Güvenlik Raporu için orantılılık ve ispat yaklaşımını izlemelidir". yargısı ise bir bileşen değil ama Mevzuat uyarınca Güvenlik Raporu’nda olması gereken olması gereken maddelerden biridir.

İspat yaklaşımı aşağıdaki bileşenlerden oluşur:

1. Sistematik analiz;

*Kazaların sıklığı ve etkilerini tanımlamalı

*Tehlike tanımlama ve risk değerlendirme süreci sistematik olmalı

* Kuruluştaki büyük kaza tehlikelerini belirlemeli

*Referans senaryoları sıralamalı ve seçmeli

2. Ayrıntılı kanıtlar: Güvenlik Raporu, seçilen senaryo ve alınan güvenlik tedbirleri arasında tutarlılık olduğunu göstermek için yeterli kanıt sunmalıdır.

Orantılı Yaklaşım: Ayrıntı düzeyi, potansiyel risklerin kapsamı ve ilgili tesis/süreç/sistemlerin karmaşıklığı ile orantılı olmalıdır.

Güvenlik yönetim sisteminin bir iş yerinde kurulma amaçları şu şekilde belirtilebilir (Ayanoğlu, 2014):

*İş yerinde güvenliğin sağlanması için gereken sorumluluklar belirlenecektir

*Güvenli bir işyeri hedefine ulaşmak için gereken ölçütler belirlenecektir

*İş yerinde GYS’nin uygulanması ile ilgili kontrol mekanizması tesis edilecektir.

* GYS ile bir işletmede sürekli iyileşme sağlanacaktır

Genel olarak etkin bir GYS, aşağıda belirtilen unsurları içermelidir

***İş yerinde etkin iletişimin uygulaması

Nükleer ve kimyasal kazalar, sanayi kazaları, maden kazaları, trafik kazaları, baraj patlamaları, yangınlar, salgın hastalıklar, savaşlar, terör olayları, terörizm ile ilgili eylemler gibi birçok afet teknolojik ve insan kaynaklı afetler içerisinde yer almaktadır.

5510 sayılı SSGSSK 13. maddesinde iş kazası:

a. Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada,

b. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı ken- di adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle iş yeri dışında,

c. Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak iş yeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d. Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olay olarak tanımlanmaktadır.

Meydana gelen iş kazalarının araştırılmasının birçok amacı vardır. Bu amaçlar:

Nedenlerin bulunup ortadan kaldırılmasıile benzer kazaların tekrarının önlenmesi,

İnsan hayatına ve sağlığına verilen önemingösterilmesi,

Diğer çalışanların moralinin yükseltilmesi,

Yönetim sistemindeki aksaklıkların ortayakoyulması,

Ticari kayıpların önlenmesi,

155 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği ve Ça- lışma Ortamına ilişkin ILO Sözleşmesi’ne uyulması,

İSG yönetim sisteminde yer alan perfor- mans izleme ve iyileştirme gereklerinin ye- rine getirilmesi,

• Yapılan risk analizinin yenilenmesi ve varsaeksiklerin giderilmesi,

• Kaza ve hastalık eğilimlerinin ortaya çıka- rılması,

• Tazminat davası ve sigorta şirketleri iddiala- rına karşılık verilmesi,

• Ceza davasında ortaya çıkabilecek iddialarakarşılık verilmesi

olarak sıralanabilir.

Geleneksel araştırma; “zemine dökülen yağı” kaza sebebi olarak “dökülen yağı temizlemek ve işçiyi de daha dikkatli olması için uyarmak da” önlem olarak ortaya konulabilir. Kaza kök analizi ise zemindeki yağın sadece iş yerindeki temel bir sorunun belirtisi olduğunu açığa çıkarabilir.

Bu kazanın sistemik sebeplerini belirlemek için kaza kök analizi yapan bir işveren aşağıdaki soruları sormalıdır:

İlk önce neden yağ zemindedir?

Tesiste ya da çevrede değişiklikler var mıdır?

Yağın kaynağı nedir?

Yağ döküldüğünde hangi işler yapılmaktaydı?

Yağ neden zeminde kaldı?

Yağ neden temizlenmedi?

Yağ ne kadar süre orada kaldı?

Dökülme rapor edildi mi?

Balık kılçığı diyagramı veya Ishikawa diyagramı (Fish-Bone Diagram or Ishikawa Diagram): Kalite yönetim sistemlerinden türetilmiş bir yöntemdir. Etkileri ve bu etkilere yol açan veya katkıda bulunan sebepleri incelemek için sistematik bir yol sağlayan bir analiz aracıdır. Sebep ve sonuç diyagramı olarak da adlandırılmaktadır.

Seveso direktifinin temel ilkeleri şunlardır;

Büyük tehlikeli kuruluşlarda rutin iş güvenliği önlemlerinden ayrı olarak ayrı bir tehlike kontrol sistemi oluşturulması gereği,

Yetkili makamlarında tesisin varlığını gözönüne alarak bir tehlike kontrol sistemi oluşturması,

Kuruluş yönetimi bu tür bir kaza oluşumunu önlemek için entegre bir iş güvenliği yönetim planı geliştirmesi ve uygulaması gereğini,

İşletme yönetimi oluşabilecek kaza sonuçlarını hafifletecek planlar geliştirmesi ve uygulanması gereği,

İşletme yönetimi, işçiler ve temsilcileri veyetkili makamlar arasında bilgi alışverişine dayalı tam bir iş birliği ve dayanışma gereği,

Bu kapsamda değerlendirilecek iş yerleri için özel denetim metotlarını  benimsenmesi gereği,

Her şeyden önce bu hususta uygun ve işlerliği olan bir mevzuat hazırlanmalı, ilgili tarafların uygulamaya yeterlilik bakımından iyice eğitilmesidir.