AFET YÖNETİMİ II

Cumhuriyet sonrası afet politikalarının dönemsel izdüşümü;

1. 1944 yılı öncesi dönem,

2. 1944–1958 yılları arası dönem,

3. 1958-1999 yılları arası dönem,

4. 1999-2009 yılları arası dönem (Uyanış Dönemi),

5. 2009-2012 yılları arası dönem,
6. 2012 yılı sonrası dönem’den oluşur.

Ülkemiz topraklarının %92’si deprem bölgesi içerisinde yer almak- tadır. Nüfusumuzun ise yaklaşık %95’i deprem tehlikesi altında ya- şamaktadır.

İmparatorluk döneminde afetlere ilişkin uygulanan politikalar bağlamında değerlendirile- bilecek ilk imar talimatnamesi niteliğinde olan bir ilmühaber 1839 yılında yayınlanmıştır. Bunu 1848 yılında sadece İstanbul için çıkarılan Ebniye (Bina) Nizamnamesi, sonrasında 1864 yılında tüm imparatorlukta yürürlüğe giren Ebniye ve Turuk Nizamnamesi izlemiştir. 1882 yılında yürürlüğe giren Ebniye Kanunu ile belediye teşkilatı olan yerlerde binalarla birlikte alt yapı ve yolların dü- zenlenmesi de belirli kurallara bağlanmıştır (Teke- li, 1992;1998). 19.yy’da İmparatorluk döneminde yapılan ilk planlar bütüncül kent planı yerine daha çok afetlerden zarar gören ve özellikle yangınlarla yıkılan harap olan bölgelerin imarı ve mübadele ile gelen göçmenlerin iskânı için yeni yerleşim alanla- rının oluşturulması şeklindedir

Atatürk’ün direktifleriyle 1926 yılında ilk deprem kayıt sistemi kurulmuş ve aynı zamanda İstanbul’un meteorolojik tahminleri yapılarak hava durumu konusunda bilgilendirme de yapılan Rasathane-i Amire, 1936 yılından itibaren Kandilli Rasathanesi adını alarak bir plan çerçevesinde modern teknoloji ile donatılmaya ve şekillenmeye başlamıştır

1999 Kocaeli ve Düzce Depremleri de Türkiye için uyanış dönemidir..1999 Depremlerinin hemen sonrasında Başbakanlık altında Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü (TAY) kurulmuştur. 10 yıllık süreçte TAY, gerek ulusal gerekse uluslara- rası alanda afet yönetimi bağlamında birçok önemli çalışma yürütmüş, afet politikalarına yön vermiştir.

Türkiye Afet Müdahale Planı

Türkiye’nin afet politikalarında önemli bir dönüşüm 2014 yılında kriz yönetimi alanında çıkarılan “Afet Müdahale Planı (TAMP)” ile başlamıştır. TAMP’ın amacı; afet ve acil durumlara ilişkin müdahale çalışma- larında görev alacak hizmet grupları ve koordinasyon birimlerine ait rolleri ve sorumlulukları tanımlamak, afet öncesi, sırası ve sonrasındaki müdahale planlamasının temel prensiplerini belirlemek olarak vurgulanmıştır.

TAMP’ın belirlenen hedefleri;

Hayat kurtarmak,

Kesintiye uğrayan hayatı ve faaliyetleri en kısa sürede normale döndürmek,

Müdahale çalışmalarını hızlı ve planlı bir şekilde gerçekleştirmek,

Halk sağlığını korumak ve sürdürmek,

Mülkiyet, çevre ve kültürel mirası korumak,

Ekonomik ve sosyal kayıpları azaltmak,

İkincil afetleri önlemek ya da etkilerini azaltmak ve

Kaynakların etkin kullanımını sağlamaktır

Buna karşın 

Hasar tespitlerinde bilgi paylaşımı ve işbirliği geliştirilmesi

UDSEP’in Hedef ve Stratejileri arasında bulunmaktadır

Bunlardan “Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı-KENTGES (2010-2023)” ile “Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı UDSEP (2012-2023)” özel- likle X. Kalkınma Planı’nda yer verilen afetlere dirençli toplumlar ve yerleşimler oluşturulması hedefinin yansımalarını içermektedir. Her iki eylem planında da;

Tehlike ve Risk Analizlerinin Yapılması;

Tahliye Yollarının Belirlenmesi,

Toplanma Alanlarının Oluşturulması,

Acil Durum Haberleşme Altyapısının Güçlendirilmesi ve

Bina Envanterlerinin Çıkarılması Hede eri yer almaktadır.

Deprem riskini azaltmada ve depremle baş edebilmede hazırlıklı ve dirençli bir toplum yaratılması, Ar-Ge ça- lışma faaliyetlerinin önceliklerinin belirlenmesi ama- cıyla hazırlanan “Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı-2023 (UDSEP-2023)”ün temel felsefesi, “depremlerin neden olabilecekleri fiziksel, ekonomik, sosyal, çev- resel ve politik zarar ve kayıpları önlemek veya etkilerini azaltmak ve depreme dirençli, güvenli, hazırlıklı ve sürdürülebilir yeni yaşam çevreleri oluşturmaktır.”

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 2011-2013 Türkiye İklim Değişikliği Eylem Planı hazırlanarak yürürlüğe girmiştir..

iklim değişikliği politikaları beş önemli alana odaklanmıştır. Bunlar:

Su Kaynakları Yönetimi;

Tarım ve Gıda Güvencesi;

Ekosistem Hizmetleri, Biyolojik Çeşitlilik ve Ormancılık;

Doğal Afet Risk Yönetimi ve

İnsan Sağlığı’dır.

Mali açıdan sürdürülebilirliği de içeren bir afet yönetim sistemi aşağıdaki bileşenleri entegre etmelidir:
1. Stratejiler
2. Politikalar
3. Kurumlar
4. Aktörler

Avrupa vatandaşlarının %75’e yakını kentsel alanlarda yaşamaktadır. Bu oranın
2020’ye kadar % 80’e çıkması beklenmektedir. VI ve VII Avrupa Çevre Eylem
Planlarında ve Kentsel Çevre Tematik Strateji Belgesinde kentlerin başta iklim
değişikliği olmak üzere afetlere dirençli hale gelmesi, kentsel nüfusun yaşam
kalitesinin artırılması, çevre sorunlarının iyileştirilmesi için stratejiler geliştirilmiştir. Bunlar, kentsel çevrenin sağlıklı hale getirilmesi, kentsel çevrenin kentsel
açık ve yeşil alan planlamaları, peyzaj planlama ve tasarımları ile iyileştirilmesi,
çevresel kirliliklerin engellenmesi ve yaşanabilir, sürdürülebilir, güvenli yerleşimlerin oluşturulması üzerinedir.

Ülkemiz topraklarının %92’si deprem bölgesi içerisinde yer almaktadır. Nüfusumuzun ise yaklaşık %95’i deprem tehlikesi altında yaşamaktadır. Türkiye nüfusunun %23’ü doğrudan bir afete maruz
kalmıştır.

İzlenen afet politikalarının genel karakteristikleri şunlardır:
• İmar, konut ve sanayileşme politikaları ile
uyumlu bir afet politikası geliştirilmemiştir.
Afet risklerinin azaltılmasına yönelik uygulamalar yetersizdir.
• Afet risklerinin ve zararlarının azaltılmasına
yönelik sektörel ve alansal çalışmalar yeterli değildir.
• Bütüncül afet yönetimini içeren afet zararlarını azaltma, afete hazırlık, kurtarma
ve yeniden inşa faaliyetlerine dönük etkin
strateji ve politikalar üretilmemiştir.

Atatürk’ün direktifleriyle 1926 yılında ilk deprem
kayıt sistemi kurulmuş ve aynı zamanda İstanbul’un
meteorolojik tahminleri yapılarak hava durumu
konusunda bilgilendirme de yapılan Rasathane-i
Amire, 1936 yılından itibaren Kandilli Rasathanesi
adını alarak bir plan çerçevesinde modern teknoloji
ile donatılmaya ve şekillenmeye başlamıştır.

1944-1958 yılları arası izlenen afet politikaları 1944 yılında çıkarılan 4623 sayılı “Yer sarsıntısından
Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun” ile yönlendirilmiştir. Ülkemizde gerçek anlamda doğal afet zararlarının azaltılmasına yönelik çalışmalar, 4623 sayılı Kanun’la
başlamıştır.

Günümüzde de halen geçerliliğini koruyan 7269 sayılı “Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun” 1959 yılında kabul edilmiş ve günümüze kadar eksiklikleri gidermek için birçok defa değişiklik yapılmıştır.

1996 yılında İstanbul’da gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat II) Deklarasyonunda; insan yerleşimleri içinde yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, artık kriz ölçüsüne ulaşan durumlarla mücadele edilmesi; özellikle sanayileşmiş ülkelerde:
• Doğal kaynakların üzerindeki baskılara;
• Göç olgusuna;
• Sürdürülemez nüfus değişmelerine;
• Evsizliğe;
• Artan fakirliğe;
• İşsizliğe;
• Sosyal dışlanmaya;
• Aile dağılmalarına;
• Yetersiz kaynaklara;
• Temel altyapı ve hizmetlerin eksikliğine;
• Planlama eksikliğine;
• Artan güvensizlik ve şiddete;
• Çevresel bozulmaya ve
• Afetlerden giderek daha fazla etkilenen yerleşim alanlarına dikkat çekilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

1999-2009 yılları arası dönem afet politikaları
bağlamında 1995 yılında yaşanan Kobe Depremi
nasıl Japonya için bir uyanış dönemi olarak adlandırılıyorsa 1999 Kocaeli ve Düzce Depremleri de
Türkiye için uyanış dönemidir. 17 Ağustos 1999
tarihinde saat 03.02’de, Kuzey Anadolu Fay Hattının Adapazarı, Kocaeli, Gölcük segmenti üzerinde,
Richter ölçeğine göre Mw=7.4 magnitüdünde ve
yaklaşık 45-50 saniye süren bir deprem meydana
gelmiştir.

Kocaeli ve Düzce Depremleri sonrası hazırlık
çalışmaları yapılan VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı
2001-2006 dönemi için kabul edilmiştir. Kalkınma
planları içerisinde en detaylı imar, kentleşme ve afet
politikalarının ele alındığı plandır.