Türkiye’nin Afet Yönetim Sistemi

Çok geniş bir bölgeyi etkileyen, yaklaşık 33.000 kişinin yaşamını yitirmesine, 100.000 kişinin yaralanmasına, 120.000 konutun yıkılması veya ağır hasar görmesine neden olan ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en büyük ve en yıkıcı depremi/afeti olarak bilinen deprem Erzincan Depremi'dir. 

“Yersarsıntısından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun” Türkiye’de deprem tehlikesi ve riskinin belirlenmesi ve deprem risklerinin azaltılması konusunda, ulusal (merkezi) ve yerel düzeylerde nasıl örgütlenileceğini, yerleşme ve yapılaşmaların nasıl denetleneceğini belirleyen ilk yasal düzenlemedir.

29.05.2009 tarihinde 5902 sayılı “Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun” ile Başbakanlığa bağlı “Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)” kurulmuştur.

İzmit Körfezi (Doğu Marmara) ve Düzce-Kaynaşlı depremlerini takip eden süreçte gönüllülerin gerçekleştirdikleri çalışmalar sayesinde başta arama kurtarma ve afet sonrası diğer hizmetlerin sağlanmasında bu yapılanmaların önemi anlaşılmış ve bu
potansiyelin değerlendirilmesi gündeme gelmiştir.

1924 yılından itibaren afet yönetim sisteminin müdahale ve iyileştirme aşamalarında, barınma, ısınma, giyecek, yiyecek ve içecek ihtiyaçlarının karşılanmasında önemli görevlerini üstlenen kuruluş Türk Kızılay Derneğidir. 

İllerde ve ilçelerde bağlı ya da ilgili kurum ve kuruluşlarda afet ve acil durum yönetim merkezleri kurmaya Bakanlar yetkilidir. 

Afet ve acil durum yönetim merkezlerinin haberleşme, erken uyarı ve bilgi sistemleri
ile her türlü araç, gereç, teknik donanım ve personel ihtiyaçları kurumların en üst yöneticileri ile valiler ve kaymakamlar tarafından karşılanır.

İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), afet ve acil durum sonrası, İl Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezlerinden (İAADYM) aldığı ilk ve tamamlayıcı bilgiler doğrultusunda olayın seviyesi ve ilan edilen olay seviyesine göre koordinasyon ve organizasyonun düzeyi Türkiye Afet Müdahale Planı’na (TAMP) göre belirlenir. 

Afet anında Olay seviyesi “S2” olarak belirlendiğinde sadece ilgililere duyurulur.

Afet anında Olay seviyesi “S4” olarak belirlendiğinde tüm ulusal kapasite müdahaleye katılır ve gerektiğinde uluslararası yardım çağrısında bulunulur. 

Afet anında yerel (il) düzeyde Seviye 1 ve Seviye 2 için müdahale çalışmalarında kurulan servislerde vali yardımcıları servis koordinatörü olarak görev yapar.

Yerel (il) düzeyde Seviye 3 ve Seviye 4’te müdahale çalışmaları vali tarafından yürütülür.

5902 sayılı Kanunla Afet ve acil durumlarla ilgili faaliyetlerin bir bütünlük içinde yapılması ve bu alanda görev yapan kuruluşların koordine edilmesi amacıyla Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu, Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu ve Deprem Danışma Kurulları oluşturulmuştur.

9 Temmuz 2018 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 703 numaralı Kanun Hükmünde Kararname ile kaldırılmış Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu, Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu ve Deprem Danışma Kurulu yerine Afet ve Acil Durum Danışma Kurulu kurulmuştur.

9 Temmuz 2018 tarih ve 703 numaralı Kanun Hükmünde Kararname ile kaldırılmış olan Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu; Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nca (AFAD) afet ve acil durumlarla ilgili olarak hazırlanan plan, program ve raporları onaylamakla görevliydi.

Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu yılda en az dört kez toplanmıştır.

9 Temmuz 2018 tarih ve 703 numaralı Kanun Hükmünde Kararname ile kaldırılmış olan Deprem Danışma Kurulu’nun uygulamaya yönelik görev ve fonksiyonları bulunmamasının sebebi kurulun danışma kurulu niteliğinde olmasıdır. 

Afet Risklerinin Azaltılması Platformu yılda en az bir defa toplanır. 

Yerinden yönetim hedeflerine bağlı olarak Türkiye’de yerel yönetimlerle (mahalli idarelerle) ilgili yapılan son yasal düzenlemeler 5302 sayılı “İl Özel İdaresi Kanunu”, 5393 sayılı “Belediye Kanunu” ve 5216 sayılı “Büyükşehir Belediye Kanunu”dur. 

Afete Müdahale Sırasında Yerel düzey organizasyon şemasında yer alan dört temel servis vali yardımcıları tarafından koordine edilir.