AFET YÖNETİMİ II - Deneme Sınavı - 7

Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 196 ülkenin taraf olduğu 1987 tarihli Montreal Protokolü, tarihte ilk defa ozon tabakasını incelten insan kaynaklı maddelerin çok taraflı bir anlaşma temelinde kısıtlanmasını öngörmüştür. Montreal Protokolü, taraflar arasında “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” ilkesini benimseyen ilk çevre antlaşması olup, kalkınmış ve kalkınmakta olan ülkeler için farklı uyum hedeflerine sahiptir.

2020 sonrası iklim değişikliğine ortak yaklaşım ve hareket çerçevesini oluşturan Paris Anlaşması, küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 55’ini oluşturan en az 55 taraf ülkenin anlaşmayı onaylaması koşulunun karşılanması sonucunda, Kasım 2016’da yürürlüğe girmiştir. Paris Anlaşması ile 2020 sonrası süreçlerde asıl olarak iklim değişikliği tehlikesine karşı uluslararası düzeyde sosyal ve ekonomik dayanıklılığın güçlendirilmesi hedeflenmektedir.

1992 yılında Brezilya'nın Rio kentinde toplanan Birleşmiş Miletler Çevre ve Kalkınma Konferansı ile gündeme gelen uluslararası anlaşma belgeleri şöyledir:

2000 yılında toplanan BM Genel Kurulunda kabul edilen Milenyum Kalkınma Hedefleri Bildirgesi ile dünyadaki aşırı yoksul (günlük geliri 1.25 doların altında olan) nüfus yüzdesinin 2015 yılına kadar yarıya indirilmesi ana hedef olarak ilan edilmiştir.

Cumhuriyet sonrası afet politikalarının dönemsel izdüşümü;

1. 1944 yılı öncesi dönem,

2. 1944–1958 yılları arası dönem,

3. 1958-1999 yılları arası dönem,

4. 1999-2009 yılları arası dönem (Uyanış Dönemi),

5. 2009-2012 yılları arası dönem,
6. 2012 yılı sonrası dönem’den oluşur.

Ülkemiz topraklarının %92’si deprem bölgesi içerisinde yer almak- tadır. Nüfusumuzun ise yaklaşık %95’i deprem tehlikesi altında ya- şamaktadır.

İmparatorluk döneminde afetlere ilişkin uygulanan politikalar bağlamında değerlendirile- bilecek ilk imar talimatnamesi niteliğinde olan bir ilmühaber 1839 yılında yayınlanmıştır. Bunu 1848 yılında sadece İstanbul için çıkarılan Ebniye (Bina) Nizamnamesi, sonrasında 1864 yılında tüm imparatorlukta yürürlüğe giren Ebniye ve Turuk Nizamnamesi izlemiştir. 1882 yılında yürürlüğe giren Ebniye Kanunu ile belediye teşkilatı olan yerlerde binalarla birlikte alt yapı ve yolların dü- zenlenmesi de belirli kurallara bağlanmıştır (Teke- li, 1992;1998). 19.yy’da İmparatorluk döneminde yapılan ilk planlar bütüncül kent planı yerine daha çok afetlerden zarar gören ve özellikle yangınlarla yıkılan harap olan bölgelerin imarı ve mübadele ile gelen göçmenlerin iskânı için yeni yerleşim alanla- rının oluşturulması şeklindedir

Atatürk’ün direktifleriyle 1926 yılında ilk deprem kayıt sistemi kurulmuş ve aynı zamanda İstanbul’un meteorolojik tahminleri yapılarak hava durumu konusunda bilgilendirme de yapılan Rasathane-i Amire, 1936 yılından itibaren Kandilli Rasathanesi adını alarak bir plan çerçevesinde modern teknoloji ile donatılmaya ve şekillenmeye başlamıştır

1999 Kocaeli ve Düzce Depremleri de Türkiye için uyanış dönemidir..1999 Depremlerinin hemen sonrasında Başbakanlık altında Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü (TAY) kurulmuştur. 10 yıllık süreçte TAY, gerek ulusal gerekse uluslara- rası alanda afet yönetimi bağlamında birçok önemli çalışma yürütmüş, afet politikalarına yön vermiştir.

Türkiye Afet Müdahale Planı

Türkiye’nin afet politikalarında önemli bir dönüşüm 2014 yılında kriz yönetimi alanında çıkarılan “Afet Müdahale Planı (TAMP)” ile başlamıştır. TAMP’ın amacı; afet ve acil durumlara ilişkin müdahale çalışma- larında görev alacak hizmet grupları ve koordinasyon birimlerine ait rolleri ve sorumlulukları tanımlamak, afet öncesi, sırası ve sonrasındaki müdahale planlamasının temel prensiplerini belirlemek olarak vurgulanmıştır.

TAMP’ın belirlenen hedefleri;

Hayat kurtarmak,

Kesintiye uğrayan hayatı ve faaliyetleri en kısa sürede normale döndürmek,

Müdahale çalışmalarını hızlı ve planlı bir şekilde gerçekleştirmek,

Halk sağlığını korumak ve sürdürmek,

Mülkiyet, çevre ve kültürel mirası korumak,

Ekonomik ve sosyal kayıpları azaltmak,

İkincil afetleri önlemek ya da etkilerini azaltmak ve

Kaynakların etkin kullanımını sağlamaktır

Buna karşın 

Hasar tespitlerinde bilgi paylaşımı ve işbirliği geliştirilmesi

UDSEP’in Hedef ve Stratejileri arasında bulunmaktadır

Bunlardan “Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı-KENTGES (2010-2023)” ile “Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı UDSEP (2012-2023)” özel- likle X. Kalkınma Planı’nda yer verilen afetlere dirençli toplumlar ve yerleşimler oluşturulması hedefinin yansımalarını içermektedir. Her iki eylem planında da;

Tehlike ve Risk Analizlerinin Yapılması;

Tahliye Yollarının Belirlenmesi,

Toplanma Alanlarının Oluşturulması,

Acil Durum Haberleşme Altyapısının Güçlendirilmesi ve

Bina Envanterlerinin Çıkarılması Hede eri yer almaktadır.

Deprem riskini azaltmada ve depremle baş edebilmede hazırlıklı ve dirençli bir toplum yaratılması, Ar-Ge ça- lışma faaliyetlerinin önceliklerinin belirlenmesi ama- cıyla hazırlanan “Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı-2023 (UDSEP-2023)”ün temel felsefesi, “depremlerin neden olabilecekleri fiziksel, ekonomik, sosyal, çev- resel ve politik zarar ve kayıpları önlemek veya etkilerini azaltmak ve depreme dirençli, güvenli, hazırlıklı ve sürdürülebilir yeni yaşam çevreleri oluşturmaktır.”

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 2011-2013 Türkiye İklim Değişikliği Eylem Planı hazırlanarak yürürlüğe girmiştir..

iklim değişikliği politikaları beş önemli alana odaklanmıştır. Bunlar:

Su Kaynakları Yönetimi;

Tarım ve Gıda Güvencesi;

Ekosistem Hizmetleri, Biyolojik Çeşitlilik ve Ormancılık;

Doğal Afet Risk Yönetimi ve

İnsan Sağlığı’dır.

Uluslararası afet yönetimi politikalarında afet risklerinin azaltılması, yoksulluğun
azaltılması, iklim değişikliğine uyum ve sürdürülebilir kalkınma ile ilgili sistem,
süreç, bilgi ve uygulamalar, karşılıklı ilişkileri ve bağımlılıkları gözetilerek birlikte ele
alınmalıdır. Bu yaklaşım afetlere ve ağır afet kayıplarına yol açan temel risk faktörlerinin (underlying risk factors) önlenmesi, azaltılması ve yönetilmesi bakımından belirleyici önem taşımaktadır.

1960’lar: Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda (BMGK) afetlere karşı müdahale önlemleri ile ilgili kararların alınması (örneğin, 1962 ve 1968’de İran depremleri,
1963’te Üsküp-Yugoslavya depremi, Karayip ülkelerinde kasırganın yol açtığı yıkımla
ilgili kararlar)

1997: BMİDÇS çerçevesinde Kyoto Protokolü’nün imzaya açılması (yürürlüğe girişi 2005)

Doğa kaynaklı afetleri belirleme, tahmin, önleme ve zarar azaltma önlemleri geliştirmek üzere, afet türlerine ve yerleşim özelliklerine uygun teknik yardım ve teknoloji transferi, örnek (demonstrasyon) projeler, örgün ve yaygın eğitim programları geliştirmek ve bu programların etkisini değerlendirmek.

Doğa kaynaklı afetler bakımından zarara yol açabilecek riskler ve afete hazırlık, önleme, afet sonrası yardım ve kısa dönemli iyileştirme faaliyetlerinin önemi konusunda halk arasında farkındalığı artırmak ve toplumun afete hazırlığını örgün, yaygın eğitim ve diğer yollarla, özellikle medya haberlerinin rolünü dikkate alarak güçlendirmek üzere önlemler alınması,Yerel yönetimlerin ilan edilen afetlerin ve
afet zararlarının azaltılması hedeflerinin gerçekleştirilmesine katkı sağlamak amacıyla kamu ve özel sektörlerden ihtiyaç duyulan destekleri sağlamak üzere gerekli adımları atmaya teşvik edilmesi,Ulusal düzeyde afet zarar azaltma programlarının, afet önleme amaçlı ekonomi, arazi kullanımı ve sigorta politikalarının geliştirilmesi ve özellikle kalkınmakta olan ülkelerde ulusal kalkınma programlarına tam olarak dahil edilmesi.

Doğa kaynaklı tehlikeler kendiliğinden kaçınılmaz olarak afetlere yol açmazlar; afetler doğa kaynaklı tehlikelerin zarar görebilir durumdaki sosyal sistemler üzerindeki etkisinin sonucunda ortaya çıkar. Bir başka deyişle, doğa kaynaklı afetler zarar görebilirliği önlemeye dönük bilinçli insan faaliyetiyle azaltılabilir.