AFET YÖNETİMİ I

Fiziksel çevre bileşenleri, kentsel alanlarda oluşabilecek afetler karşısında toplumun ve kurumların dirençliliğini arttırıp afet zararlarını azaltabilecek çalışmalarla oluşturulan afet risklerinin analizi çalışmalarının yürütüldüğü bileşenlerden birisidir. Sigorta, mevzuat, yapı denetimi ve veri tabanı oluşturma ise arar azaltma araçlarıdır.

Acil yardım aşamasında gerekli olan yaşamsal faaliyetleri ve bunların sürdürülebilirliğini düzenlemek, İyileştirme aşamasında normal yaşama dönüşü
hızlandırmak ve kolaylaştırmak, Afetlerin sonuçlarını hafifletmek, afet sonrasında yapılabilecek fiziksel planlamalardır. Fakat Afetlerin etkilerini ve etki alanını sınırlamak afet gerçekleşmeden önce yararlanılabilecek faydalardandır.

Kentsel alt yapı durumu,  binaların tarihsel niteliği, Fiziksel bileşenlerden; davranışsal özellikler ve sosyokültürel değişme,  sosyokültürel bileşenlerdendir. Zarar azaltma faaliyetlerine yaygın katılım ise yönetsel ve hukuksal bileşenlerdir.

Yapıların denetiminde takip edilen aşamalar sırasıyla Proje Aşaması - İnşaa Aşaması - Yapının Kullanıma Açılışı - Denetim Aşamasıdır.

Zarar Azaltma Planı İçin Kaynak Oluşturma;Her tür plan ve uygulama yaklaşımları için başta ekonomik ya da finansal olmak üzere çeşitli kaynaklar
oluşturulması gerekmektedir. Bu kaynakların oluşturulması yanında etkin kullanımı da aynı derecede önemlidir. Özellikle geçici ya da günü kurtarma
odaklı yatırımlar için kullanılacak kaynakların boşa harcanacağı unutulmamalıdır. Kimi zarar azaltma yatırımları çok düşük finansal kaynaklar ile de  başarılabilmektedir. Unutulmaması gereken bir konu da, afet sonrası müdahale ve iyileştirme için harcanması gerekecek kaynakların çok daha azı ile zarar
azaltma yatırımları yapılabileceği ve bu yatırımların olası hasarları ve afetlerin maliyetlerini oldukça büyük oranda düşürebileceğidir.

Hem fiziksel hem sosyokültürel hem de yönetsel çevre bileşenlerini başarı ile yürütebilmek açısından sigorta sistemi uygulamalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Yapılarını ve yaşam alanlarını afetler karşısında sigorta faaliyetleri kapsamına alan bireyler ve kurumlar afet sonrası ortaya çıkabilecek maliyetler konusunda
bir finansal kaynak oluşturmuş olurlar. Bu kaynak aynı zamanda riskin paylaşılması ve aktarılması anlamında da önemli bir uygulama olacaktır.

Tehlike, maruziyet ve dirençsizlik afet riskini doğrudan arttıran etmenler arasında yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.

Afeti oluşturan temel etmen doğa (deprem gibi) ya da insan kaynaklı (çatışma gibi) olayın kendisidir. Bununla birlikte afet olayına maruz kalma durumu farklı toplumlar ve farklı fiziksel çevreler üzerinde değişen seviyelerde olabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Zarar azaltma uygulamalarının önem kazandığı yeni stratejinin tartışıldığı uluslararası organizasyon ve çalışmaların ortak noktalarını beş temel başlık altında toplamak mümkün olacaktır;

Güçlü bir kurumsal yapı oluşturularak, afetrisklerinin ve zararlarının azaltılmasının ulusal ve yerel öncelik haline getirilmesinin sağlanması.

Afet risklerinin tanımlanması, değerlen- dirilmesi, izlenmesi ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi yolu ile zarar azaltma çalışmalarının organize edilmesi.

Zarar azaltma anlayışının toplumsal düzeyde yerleşmesi için her düzeyde dirençlilik ve güvenlik kültürünün inşa edilmesi amaçlı eğitim, yenilik ve bilgi üretilmesi ve kullanılması.

Risk faktörlerinin arkasındaki nedenlerinazaltılması yolu ile zarar azaltma çalışmala- rının temel prensibinin gerçekleştirilmesi.

Zarar azaltma uygulamalarının sürdürüle- bilir ve başarılı olması için afetlere her düzeyde etkin cevap verebilen kapasiteyi oluş- turacak afet hazırlıklarının güçlendirilmesi.

Kentsel alanlarda oluşabilecek afetler karşısında toplumun ve kurumların dirençliliğini arttıracak, do- layısıyla afet zararlarını azaltabilecek çalışmaların en başında afet risklerinin analizi gelmektedir. Bu analizçalışması üç bileşen üzerinden yürütülmektedir (Ünlü, 2005). Bu bileşenler;

fiziksel çevre bileşenleri,

sosyokültürel çevre bileşenleri,

yönetsel ve hukuksal bileşenler olarak belirtilebilir.

Ancak bireysel ve eğitsel bileşen bu başlık altında incelenmemektedir. Doğru cevap E'dir.

Fiziksel çevre bileşenlerinin başında “ulaşım ve erişebilirlik” ölçütü gelmektedir. Bu ölçüt aynı zamanda yerleşmenin risk analizinin bileşenlerinden birisidir. Yerleşmenin afetlere karşı risk değerlendirmesinde mevcut yolların kapasitesi (trafik yoğunluğu, yönü, ulaşılabilirliği-yan ve ikincil yollar ile bağlantısı gibi) “acil ulaşım planları”nın oluşturulmasını gerekli kılmaktadır. Böylelikle yerleşim alanlarının acil durumlarda tahliye güzergahları ile alternatif tahliye yolları ve acil yardımların ulaşabileceği güzergahlar belirlenebilir. Doğru cevap D'dir.

Zarar azaltma yöntemi olarak fiziksel planlamanın faydaları ise şu şekilde ifade edilebilir (Kadıoğlu, 2008);

Potansiyel riski azaltmak,

Afetlerin sonuçlarını hafifletmek,

İkincil tehlikelerin oluşumunu engellemek,

Afetlerin etkilerini (ve etki alanını) sınırlamak,

Müdahaleyi kolaylaştırmak,

Acil yardım aşamasında gerekli olan yaşam- sal faaliyetleri ve bunların sürdürülebilirli- ğini düzenlemek,

İyileştirme aşamasında normal yaşama dö- nüşü hızlandırmak ve kolaylaştırmak. Doğru cevap A'dır.

Zarar azaltma yaklaşımlarında gerek afet ön- cesi gerekse afet sonrası uygulanacak planlama ve stratejik çalışmalarda finans kaynaklarının oluşturulması, toplulukların zarar azaltma sürecine dahil olmaları ve afet zararlarını azaltma konusunda bilinçlendirilmeleri gerektiği sigorta aracı ile ilişkilidir. Doğru cevap B'dir.

Veri toplama aşaması yapıların denetim süreçleri aşamalarından birisi değildir. Doğru cevap C'dir.

Tehlikelerin belirlenme- sine yönelik CBS veri tabanı başlıca dört ana gruba ayrılabilir.

1. Jeolojik Veri Tabanı: Jeolojik haritalama, neo- tektonik veriler, deprem kaynaklarının belir- lenmesi (diri faylar) ve paleosismoloji, şiddet belirlemeye yönelik deprem senaryoları

2. Sismolojik veri tabanı: Ulusal Sismik Ağ

3. Jeodezik veri tabanı: Ulusal GPS Ağı

4. Fırtına ve Hidro-meteorolojik Veri Bankası 

Ancak etnografik veri tabanı bu aşamada kullanılmamaktadır. Doğru cevap D'dir.

Zarar Azaltma Planı İçin Kaynak Oluşturulması: Her tür plan ve uygulama yaklaşımları için başta ekonomik ya da finansal olmak üzere çeşitli kaynaklar oluşturulması gerekmektedir. Bu kaynakların oluşturulması yanında etkin kullanımı da aynı derecede önemlidir. Doğru cevap E'dir.

Bir olayın afet olarak tanımlanabilmesi için etkilenen toplumun sadece kendi kaynakları ile baş edebilme kapasitesinin aşılması, insanlar ve çevre üzerinde önemli kayıplara neden olması, yaşamsal fonksiyonların ciddi bir şekilde bozulması ile karşı karşıya kalınmalıdır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Afet riskini oluşturan veya arttıran etmenler; tehlike, maruziyet ve dirençzilik olarak sıralanmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Afetlere karşı dirençsizliği ortaya çıkaran veya arttıran faktörler; fakirlik ve eşitsizlik, marjinalleşme, cinsiyet, sosyal statü, engellilik ve yaş gibi faktörlere bağlı dışlanma ve ayrımcılık, psikolojik faktörler vb. olarak sıralanmaktadır. Zenginlik bu faktörler arasında yer almamaktadır. Dolayısıyla doğru cevap A seçeneğidir.

Yerleşme alanlarında uygulanması gerekli başlıca zarar azaltma yaklaşımları arasında binaların güçlendirilmesi ve afet sigortası yaptırılması yer alırken illegal yapılaşmanın artırılması yer almamaktadır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.