AFET YÖNETİMİ I

Zarar Azaltma yaklaşımlarının önündeki temel engeli toplumsal dirençsizlik olarak tanımlamak mümkün görünmektedir. Dirençsizlik, bir toplumun sahip olduğu fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerin durumundan ortaya çıkmakta ve tehlikelerin etkileri karşısında toplumun kırılganlığını arttıran süreç olarak görülmektedir.

Zarar Azaltma önlem ve yaklaşımları mühendislik teknikleri, politika, yasal- yönetsel direktifler, mesleki uygulamalar, sosyal adalet ve afete dirençli inşaa süreçlerinden güçlendirilmiş çevresel politikalara ve toplumsal farkındalığa kadar uzanan çok geniş kapsamlı önlemleri içermektedir.

Afetlerin ikincil etkileri, radyoaktif veya kimyasal sızıntıların ve yangınların uzun vadede çevre, ekoloji ve insan yaşamı üzerinde etkileri (kanser vb. çeşitli hastalıkların artışı, bazı canlı türlerinin yok olması gibi), üretim ve işgücü kaybına bağlı olarak ekonomik kayıpların ortaya çıkması, ortaya çıkan büyük konut ihtiyacının kısa vadede karşılanamamasına bağlı olarak sağlıksız kentsel alanların illegal yaşam alanlarının ortaya çıkışı, sosyal ve politik huzursuzluklar, artan çeşitli suç olayları, çatışmalar, kitlesel göç olayları vb. olarak örneklenebilir.

Zarar azaltmanın konuları şu şekilde belirtilebilir:

Toplumların karşı karşıya kaldıkları ve baş edemedikleri bir takım doğa veya insan kaynaklı olaylar afet olarak tanımlanan ve sonuçları yıkıcı olan durumlar ortaya çıkarmaktadır. Toplumlar baş edebilme mekanizmaları oluşturamaz ve geliştirip uygulayamazlar ise benzer sonuçların tekrarı Doğa ya da İnsan Kaynaklı Olay İnsan Yaşamı Üzerinde Etkili AFET İnsanın Günlük Yaşamında Önemli Kesintilere Neden Olur Afetin Etkileri Farklı Tip ve Boyutlarda Zarara Neden Olur Afet Olarak Tanımlanmaz İnsan Yaşamı Üzerinde Etkisi Yok Şekil 2.1 Doğa ya da insan kaynaklı bir olayın afet olarak tanımlanabilmesi. 30 Zarar Azaltma Aşaması ile karşılaşmaktan kurtulamayacaklardır. Bu durum hem kendi yaşamları hem de kendilerinden sonra gelecek nesiller için büyük belirsizlikler yaratacaktır. Afetlerin korkulan tarafı da öncesinde ve sonrasında belirsizlikler oluşturmasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Çağdaş afet yönetimi yaklaşımı afet öncesi alınması gereken önlemleri (zarar azaltma) ve hazırlıkları “Risk Yönetimi” çerçevesinde değerlendirmektedir. Afet risklerinin yönetimi ancak doğru planlanmış ve uygulanabilmiş zarar azaltma yaklaşımları ile gerçekleştirilebilir. Bu anlamda, başarılı bir afet risk yönetimi için zarar azaltma çalışmalarının da aynı derecede başarılı olabilmesi gerekmektedir. Cevap A seçeneğidir

Dirençsizlik, bir toplumun sahip olduğu fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerin durumundan ortaya çıkmakta ve tehlikelerin etkileri karşısında toplumun kırılganlığını arttıran süreç olarak görülmektedir (ADRC, 2005). UN-ISDR (2009) da benzer bir tanım kullanmakta ve toplumsal dirençsizliğin fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel özelliklere bağlı çok çeşitli faktörlere dayalı olduğunu belirtmektedir. Cevap E seçeneğidir.

Dirençsizliği ortadan kaldıracak çalışmalar ise afet öncesinde yapılması gerekli zarar azaltma çalışmalarının tümünü içerir. Buna göre “Zarar Azaltma”nın tanımı şu şekilde yapılabilir; tehlikelerin ve bunlara bağlı afetlerin olumsuz etkilerini önleyecek, azaltacak veya sınırlandıracak her türlü yapısal ve yapısal olmayan önlemleri içeren faaliyetler bütünüdür (UNISDR, 2009; Schmidt-Thomé, 2007; Heath, 2000; Döyen, 2012). Zarar Azaltma önlem ve yaklaşımları mühendislik teknikleri, politika, yasal yönetsel direktifler, mesleki uygulamalar, sosyal adalet ve afete dirençli inşa süreçlerinden güçlendirilmiş çevresel politikalara ve toplumsal farkındalığa kadar uzanan çok geniş kapsamlı önlemleri içermektedir (UNISDR, 2009; Disaster Terminology). Cevap B seçeneğidir.

Yara Sarma Yaklaşımı Bu kavram daha çok afet olayı meydana geldikten sonra afetten etkilenen bölgeye yapılan müdahale ve yardımları anlatmak amacı ile kullanılmaktadır. Olay olmuş, hasar meydana gelmiş ve acil yardım ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Hasarın onarılması ve acil yardıma ihtiyaç duyan topluluklara sağlık, barınma, giysi ve diğer ihtiyaçları için yardım çalışmaları başlamıştır. Artık, ilgili kamu kaynakları ve görevliler tarafından afetten etkilenen toplulukların yaraları sarılmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ülkemizde de afetlerin olumsuz etkileri istatistiksel veriler ile ortaya konmaktadır.Türkiye’de 1900- 2016 yılları arasında meydana gelen doğa kaynaklı afet istatistiğine göre, belirtilen yıllar arasında yaklaşık yedi milyon ( 6.924.329 Kişi) depremden etkilenmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Afetlerin artan etkileri hem uluslararası kurumları hem de ülkeleri, afetin sonuçları ile mücadele etme yaklaşımından afet öncesine odaklanarak afet risklerini azaltma anlayışına yönlendirmektedir. Özellikle 1980’li yıllardan itibaren başlayan ve 1990’lı yıllarda kurumsal, yasal ve yönetsel anlamda da uygulanmaya başlanan “Afet Risk Yönetimi” anlayışı önem kazanmıştır.

Afet öncesi çalışmalar için yön gösterici ve destekleyici olması açısından bir bölgede yaşanması muhtemel bir afet için (deprem, sel, fırtına, sanayi tesisi kazası vb.) senaryolar oluşturulur. Tıpkı bir film senaryosu yazılması gibi bir süreç belirlenir. Örneğin hazırlanacak bir deprem senaryosu ile belirli bir bölgede deprem anında olabilecekler, ortaya çıkabilecek yıkım, can ve mal kaybı tahminleri yapılarak hangi bölgelere nasıl müdahale edilmesi gerektiğine yönelik tatbikatlar ve hazırlık çalışmaları gerçekleştirilir. Bu senaryoları hazırlamak için afetin niteliğine (örneğin deprem) bağlı olarak bir takım ön çalışmalar düzenlenerek afetten etkilenmesi muhtemel bölgelerde zayıf veya dirençsiz yapılar belirlenir, zemin durumu ve afetin etkisini arttırabilecek diğer etkenler araştırılır, bunlarla ilgili fotoğraflar, haritalar ve diğer bilgiler toparlanarak hazırlanır. Bölgede olması beklenen en büyük şiddette ki bir afete göre senaryo hazırlanır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bir ülkede belirlenmiş herhangi bir tehlike (özellikle doğa kaynaklı tehlikeler; deprem, sel, çığ düşmesi, toprak kayması vb.) için farklı ölçeklerde haritalar hazırlanması beklenmektedir. Bu haritaların büyük ölçekli (makro ölçekte) olanları ülke, bölge ve kent haritalarıdır. Küçük ölçekli (mikro ölçekli) olanları ise mahalle ve parsel ya da yapı adası ölçeğinde olanlardır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Zarar azaltma temel yaklaşımına göre deprem, kasırga, tsunami afet tehlikesini engellemenin mümkün olmadığı felaketlerden, salgın, savaş ve göç afet tehlikesini engellemenin mümkün olduğu felaketlerdendir.