AFET YÖNETİMİ I

Acil durum; büyük, fakat genellikle yerel imkânlarla baş edilebilen çapta, ivedilik gerektiren tüm durum ve hâller şeklinde tanımlanır. 5902 sayılı kanunda ise, “Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durdu- ran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olaylar ve bu olayların oluşturduğu kriz hâli” olarak tanımlanmıştır.

Afet yönetiminin, kriz ve acil durum yönetiminden en önemli farkı sürekli olmasıdır. Kriz yönetimi ve acil durum yönetimi ise sürekli değildir, belirli bir zamanla sınırlıdır ve acil durum veya kriz yönetimini gerektiren olay ve nedenler ortadan kalktığında sona erer.

Kriz ve acil durum arasındaki ortak yönler ise krizin ve acil durumun olayın ortaya çıkması ile başlaması, pik seviyeye ulaşması, alınacak önlemlerle krize veya acil duruma neden olan sebeplerin ortadan kalkması ile normale dönüşün sağlanması ve sürecin tamamlanmasıdır.

1999 yılında yaşanan Doğu Marmara Depremlerinde karşılaşılan ağır bilanço ile baş etmede yaşanan sorunlar nedeniyle Türkiye Afet Yönetimi Sisteminin yeniden sorgulanmaya başlanmasını ve yeni yasal düzenlemelerin yapılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bir milat olarak kabul edilen 1999 Depremleri sonrasında çok sayıda Kanun, Yönetmelik, Kanun Hükmünde Kararname, tebliğler ve genelgeler çıkartılmıştır. Ancak bu hukuksal ve yönetimsel dokümanların büyük çoğunluğu afet sonrası iyileştirme ve yeniden yapım aşamalarını ilgilendiren konular üzerinde yoğunlaşmıştır.

Acil Durum Yönetimi, acil durumun meydana gelmesinden hemen sonra başlayarak, etkilenen top- lulukların tüm ihtiyaçlarını zamanında, hızlı ve et- kili olarak karşılamayı amaçlayan yönetim sürecidir.

Bu yaklaşım doğrultusunda afet yönetimi (Kalkınma Bakanlığı, 2014);

• Bütünleşik: Afetlerin önleme, zarar azaltma,hazırlık, müdahale ve iyileştirme evrelerinin tümünü içeren,bir anlayışla uygulanmalıdır

Evrensel ölçülerde etkin afet yönetimi uygulaya- bilecek bir kuruluşun

Katılımcı,
Açık ve hesap verebilir, Stratejik vizyon sahibi,

Tutarlı ve kendini sürekli yenileyebilen (dinamik),

Ortak aklı kullanabilen (uzlaşmayla kararalabilen),

Adaletli ve eşitlikçi,
Afet yönetimini planlayıp uygulayabilen, İşbirliği ve koordinasyon sağlamada yeterli,

Kaynak yaratabilen ve kaynaklarını etkinkullanabilen,

Toplumun imkân ve kaynaklarını hareketegeçirebilen,

Olaylara müdahalede zamanında, hızlı veetkili olabilen,

bir kuruluş olması gerekir.

Zarar azaltma çalışmalarına örnek olarak aşağıdaki çalışmalar gösterilebilir:

Riskli binaların tespiti ve riskli olanların yıkılması veya güçlendirilmesi

Müdahale aşamasında yapılan çalışmaların örnek olarak;

Afet haberini alır almaz afetin olası etkilerini tahmin edebilmek için hasar tahmini yapmak

Hazırlık aşaması çalışmalarına örnek olarak;

Her kademede Afet ve Acil Durum Yöneti- mi ile ilgili planların hazırlanması ve bunla- rın tatbik edilmesi,

İl düzeyinde hazırlanmış olan Afet ve AcilDurum Yönetimi planları ile ilgili görüş ve önerilerin hazırlanması ve varsa eksiklikle- rin giderilmesi,

Afet Senaryoları,

Eğitim ve Tatbikatlar,gibi çalışmalar verilebilir.

Kriz; normal düzeni bozan, toplum için olumsuz sonuçlar doğurma olasılığı bulunan fiziksel, sosyal, ekonomik ve politik olayların ortaya çıkması hali şeklinde tanımlanmaktadır.

Acil durum; büyük, fakat genellikle yerel imkânlarla baş edilebilen çapta, ivedilik gerektiren tüm durum ve hâller şeklinde tanımlanır. 5902 sayılı kanunda ise, “Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olaylar ve bu olayların oluşturduğu kriz hâli” olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Kriz; normal düzeni bozan, toplum için olumsuz sonuçlar doğurma olasılığı bulunan fiziksel, sosyal, ekonomik ve politik olayların ortaya çıkması hali şeklinde tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Afet; toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olaydır. Doğru cevap B'dir.

Afet yönetiminin, kriz ve acil durum yönetiminden en önemli farkı sürekli olmasıdır. Kriz yönetimi ve acil durum yönetimi ise sürekli değildir, belirli bir zamanla sınırlıdır ve acil durum veya kriz yönetimini gerektiren olay ve nedenler ortadan kalktığında sona erer. Doğru cevap D'dir.

Afet ve acil durum hallerinde; arama, kurtarma, tıbbi ilk yardım, tedavi, defin, salgın hastalıkları önleme, yiyecek, içecek ve giyecek temini, acil barındırma, ısıtma, aydınlatma, ulaştırma, enkaz kaldırma, altyapıyı asgari seviyede çalışır hale getirme, akaryakıt gibi acil hizmet ve ihtiyaçların karşılanması ve bu konularda yapılacak her türlü iş, işlem, tahsis, kiralama, satın alma, hibe ve kamulaştırma gibi faaliyetler "acil yardım" diye isimlendirilir. Doğru cevap E'dir.

Afet yönetimi basamakları;

Acil durum ve kriz basamakları;

Çağdaş ve etkin bir afet yönetim sisteminin esasları aşağıda verildiği gibi olmalıdır. Afet öncesinde;

Meydana gelebilecek afetlerden toplumun en az zarar ve fiziksel kayba uğraması için gereken tümteknik, idari ve yasal önlemleri afet olmadan önce almalıdır.

Mümkün olan hallerde olayları önlemeli, mümkün olmayan hallerde ise arama, kurtarma, ilk yardım ve iyileştirme çalışmalarının en hızlı, verimli ve etkili bir şekilde yapılabilmesini sağlamak için planlar ve hazırlıklar yapmalıdır.

Afet zararlarının azaltılması çalışmalarını kalkınmanın her aşamasına dâhil etmeli ve böylelikle mevcut riskin artmasını önlemeli ve sürdürülebilir bir kalkınmayı sağlamalıdır.

Toplumun her kesiminin olayların etkilerinden en az zararla kurtulabilmesi için gerekli bilgilerle donatılmasını sağlayacak eğitim programlarını uygulamalı ve yeterli personeli yetiştirmelidir. Doğru cevap C'dir.

Zarar azaltma aşamasında yapılması gereken çalışmaların bir kısmı aşağıdaki gibidir.

Afet yönetimi süreç ve uygulamalarıyla ilgili yasal düzenlemelerin (mevzuatın) gözden geçirilmesi ve ihtiyaç halinde yeniden düzenlenmesi,

Meydana gelebilecek olaylardan toplumun en az zarar ve fiziksel kayıplarla kurtulabilmesi için gereken teknik, idari ve yasal tüm önlemlerin olaylar olmadan önce alınması,

Mümkün olan hallerde olayları önlemek, mümkün olmayan hallerde ise, kurtarma, ilk yardım ve iyileştirme çalışmalarının zamanında, hızlı, verimli ve etkili bir şekilde yapılmasının sağlanması,

Yapı ve deprem/afet yönetmeliklerinin, alan kullanım yönetmeliklerinin gözden geçirilmesi ve gerekiyorsa yeniden düzenlenmesi,

Afet tehlikesi ve riskinin makro ve mikroölçekte yeniden belirlenmesi, geliştirilmesi ve tehlike haritalarının hazırlanması,

Ülke/Bölge için deprem kayıt şebekeleri ve afet erken uyarı ve kontrol sistemlerinin kurulması ve geliştirilmesi,

İhtiyaç duyulan bilimsel ve teknik araştırma-geliştirme faaliyetlerinin planlanması ve uygulanması,

Afet zararlarının azaltılması konusunda ilgili her kesimi kapsayan geniş kapsamlı eğitim faaliyetlerinin yürütülmesi ve toplumda bir zarar azaltma kültürünün oluşturulması şeklinde sıralanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

İyileştirme aşamasında gerçekleştirilmesi gereken çalışmalar:

Afete uğramış toplulukların haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon gibi hayati ihtiyaçlarının düzenli biçimde sağlanması,

Barınma ihtiyaçlarına kalıcı çözümlerin geliştirilmesi, daha gelişmiş ve güvenli daimi iskânın sağlanması,

Kamu hizmetlerinin, eğitim, sosyal ve ekonomik faaliyetler başta olmak üzere günlük yaşamınzaman içerisinde geliştirilerek, normale döndürülmesi ve

Afetten etkilenen topluluklar için, daha gelişmiş ve güvenli daimi iskânın sağlanması ve tüm donanımları ile daha gelişmiş bir yaşam çevresi oluşturulmasıdır. Doğru cevap B'dir.