AFET YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 9

27.12.1999 tarih ve 587 sayılı “Kanun Hükmünde Kararname (KHK)” ile Türkiye’de ilk kez deprem zararlarının ekonomik maliyetlerinin karşılanmasında yalnızca kamu kaynaklarının kullanılması politikasından vazgeçilmiş ve ‘belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisindeki’ konut sahiplerinin deprem hasarlarına karşı evlerini sigorta ettirmeleri zorunluluğu getirilmiştir.

19.05.2011 günü, 5,7 büyüklüğünde Kütahya-Simav merkezli bir deprem meydana gelmiştir.

Planlama Süreci (1 yıl);
• İmar planlama konferansı
• Uzman görüşlerinin alınması
• Arazi kullanım kararlarının alınması
• Vergi indirimleri için kararlar
• Alternatif yerleşme alanları yaratılarak güvenli ticaret alanlarının oluşturulması.

Birimlerin Tasarım ve Fiziksel Sorunları
• Eski konut tiplerinin analiz edilmemiş olması
• Tasarım için kısıtlı zaman ayrılması ve tasarımsal sorunlar
• Yapım sistemi seçimi sorunu
• Uygulama ve işçilik sorunları
• Yerel beceri ve yapı ürünü dışlanmasından kaynaklanan kullanım maliyeti sorunları

İdeal bir “İyileştirme Çalışması - Planı” aşağıdaki adımları içermelidir:
• Organize olmak
• Halkın katılımı
• Diğer teşkilatlar ve şubelerle koordineli çalışma
• Afet sonrası ortaya çıkan problemleri tanımlama ve anlama
• Problemleri irdeleme ve fırsatları tartışma
• Amaçları ve hedefleri belirleme
• Alternatif stratejiler geliştirme
• Eylem planı hazırlama
• Eylem planında görüş birliği arama
• Uygulama, gözden geçirme, revize etme

Modern afet yönetimi kavramında; kayıp ve zararların azaltılması, hazırlık, tahmin ve erken uyarı,
afetlerin etkilerini anlamak ve haritalamak gibi afet öncesi korunmaya yönelik çalışmalar “Risk Yönetimi”; etki analizi, müdahale, iyileştirme, yeniden yapılanma gibi afet sonrası çalışmalar ise “Kriz Yönetimi” olarak kabul edilmektedir (Kadıoğlu, 2008;Uzunçıbuk, 2006). Cevap: E şıkkıdır.

Modern afet yönetimi kavramında; kayıp ve zararların azaltılması, hazırlık, tahmin ve erken uyarı,
afetlerin etkilerini anlamak ve haritalamak gibi afet öncesi korunmaya yönelik çalışmalar “Risk Yönetimi”; etki analizi, müdahale, iyileştirme, yeniden yapılanma gibi afet sonrası çalışmalar ise “Kriz Yönetimi” olarak kabul edilmektedir (Kadıoğlu, 2008; Uzunçıbuk, 2006). Cevap: B şıkkıdır.

İyileştirme, afete uğrayan toplumun yaşam koşullarını yeniden oluşturmak ve gelecekte tekrarlanabilecek olası afet risklerini azaltmak amacıyla gerekli düzenlemeleri yapmak için alınan kararlar ve faaliyetlerin tümüdür. Cevap: A şıkkıdır.

Gediz depremi sonrası nakil işlemlerinde yapılanlar şöyle özetlenebilir:
• Depremde ciddi derecelerde hasar görmüş,
yıkılmış köyler ve kasabalarda, afetzedeler
için yeni konutlar yapılmıştır. Bunlar orijinal
konumlarından 1 – 7 km arasında
değişen mesafelerde yeni yer seçimi yapılan
yerlere taşınmıştır.
• Yıkımın kısmi ya da az gruplar halinde
olduğu köy ve kasabalarda, yeni yerleşim
orijinal konumunda, uygun araziler bulundukça
gerçekleştirilmiştir.
• Gediz depreminden sonra, diğer örneklerinin
aksine (Lice 1975 ve Erzurum 1983
depremleri), deprem mağdurlarının hasarlı
konutlarda oturmaları engellenmemiştir.
• Yeni yer seçimlerinde, hazine arazileri ya da
mülkiyeti ucuz alanlar, ana yollara yakınlık ve
inşaat yapabilmek için topoğrafik olarak uygunluğa
dikkat edilmiştir. Sonuç olarak, yeni
yer seçimi yapılan yerlerin çoğu, meralık alanlar
gibi köy tüzel kişiliğine ait alanlar olmuştur.
Diğer alanların çoğu hazine arazisi, geriye
kalanlar ise şahıslara ait tarım alanlarıdır.
• Elektrik, telefon ve yol gibi birçok hizmet
deprem sonrası sağlanmıştır (Tercan, 2001).

Cevap : A şıkkıdır.

İdeal bir “İyileştirme Çalışması - Planı” aşağıdaki
adımları içermelidir:
1. Organize olmak: İyileştirme çalışmalarında merkezi yönetimden yerel yönetime koordine
halindeki kurum ve kuruluşlar, sivil toplum örgütleri ve hatta afetzedeler, kısaca işlerin içindeki tüm katılımcılar organize olmayı başarmalıdırlar.
2. Halkın katılımı: Sürdürülebilirliğin katılımcılık ilkesi, meydana gelecek değişikliklerden etkilenecekleri de sürecin içerisine katarak tamamlanabilir.
3. Diğer teşkilatlar ve şubelerle koordineli çalışma: Sürdürülebilirlik ilkelerini temel alarak ilgili konuların içine, söz konusu iş ve işlemlerle ilgili uzmanları ve uzman kurum ve kuruluşları dâhil eden sistemler başarılı olurlar.
4. Afet sonrası ortaya çıkan problemleri tanımlama ve anlama: Afetzedelerin mağduriyetleri giderilirken mevcut ihtiyaçlarını iyi anlamak ve algılamak önem arz eder.
5. Problemleri irdeleme ve fırsatları tartışma: Saptanan sorunların çözümü alternatifli olarak tartışılmalıdır. İyileştirme çalışanları ve karar vericileri, alacakları kararların olası etkilerinin ekonomik sonuçlarını, doğal kaynakları, genel yaşam standardını vb. nasıl etkileyeceğini düşünmelidir.
6. Amaçları ve hedefleri belirleme: İyileştirme çalışmalarını belirleyen karar vericiler, iyileştirme
planını geliştirirken, kısa ve uzun vadeli meseleleri dikkate almak, amaçlarını ve hedeflerini iyi belirlemek durumundadırlar. Öyle ki, söz konusu yerleşimlerin diğer planları (mevcut imar planları, gelişim planları, rekreasyon planları vb.) ile koordineli çalışmalar üretilirse, bu planlar ile iyileştirme çalışmaları daha kolay başarıya ulaşabilir.
7. Alternatif stratejiler geliştirme: Belirlenen amaçları ve hedefleri gerçekleştirmek için, mevcut seçenekler ve araçlar, hangi işin hangi sırada yapılacağının belirlenmesi amacıyla sürdürülebilirlik ilkeleri gözden geçirilir. İşlerin çeşitli aşamalarda tıkanabileceği öngörülmeye çalışılarak alternatif çözümler üstünde de durulmalıdır.
8. Eylem planı hazırlama: Yapılacak iş ve işlemlerin,kimler tarafından hangi aşamada yapılacağı, bürokratik, idari vb. sıkıntıların nasıl aşılacağı ve zamanları ile ilgili bir eylem planı hazırlanmalıdır.
9. Eylem planında görüş birliği arama: Hazırlanan eylem planı ile ilgili itirazlar, eleştiriler dikkate alınmalı, herkesin görüş birliğine varması hedeflenmelidir.
10. Uygulama, gözden geçirme, revize etme: Hazırlanan planlar her aşamada gözden geçirilmeli
gerektiğinde revize edilmelidir. Cevap: E şıkkıdır.

Otorite: Toplumun ihtiyaçlarını gidermek için uygun araçları, inanılır ve güvenilir olarak kullanma becerisidir. Cevap: D şıkkıdır.

Siyasi irade: Olayları analiz eden, alternatifleri hesaba katan ve uzun vadede sonuçlarını verecek kamu yararını kısa vadeli çıkarlar üstünde tutacak iradedir. Zor kararları verecek, genel bakış açısını yönlendirecek, işi bitirecek, olumsuzluklara göğüs gerebilecek,vizyon sahibi iradedir. Cevap: A şıkkıdır.

Afetten daha fazla zarar görenleri, mesela ailesinden ya da köyünden yakınlarını kaybedenleri,
daha az zarar görenlere göre öncelikli kılmak doğaldır. Cevap: B şıkkıdır.

Bir su baskını sonrası, bir topluluk, belli alanların yerleşime kapatılarak, ıslah edilmesi ve yeşil alana dönüştürülmesi yoluyla ekonomik gelişimi, doğal kaynakların korunmasını ve yaşam standartlarının arttırılmasını bekleyebilir. Ama sıklıkla karşılaşıldığı üzere, su baskınına uğrayan ev sahiplerinin bir kısmı ıslah çalışmalarını desteklerken, arazisinin yerleşime kapatılmasına ve yeşil alana dönüştürülmesine karşı çıkabilirler. Cevap: C şıkkıdır.

Eylem planı hazırlama: Yapılacak iş ve işlemlerin,kimler tarafından hangi aşamada yapılacağı, bürokratik, idari vb. sıkıntıların nasıl aşılacağı ve zamanları ile ilgili bir eylem planı hazırlanmalıdır. Cevap: B şıkkıdır.

Afet sonrası müdahale ve iyileştirme adına yürütülen faaliyetlerin ana hedefi, afete uğramış toplulukların iaşe, ibate, haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon, doğalgaz gibi hayati önem arz eden kritik altyapının çalışır hale getirilmesi ve diğer
iyileştirme çalışmaları vasıtasıyla en kısa zamanda normale dönme çabasıdır. Bu nedenle mahallin ekonomik ve sosyal özelliklerinin göz önünde bulundurularak gereken tüm çalışmaların yapılması, düzenlenmesi ve denetlenmesi gerekmektedir.

Afet sonrası yapılan iyileştirme çalışmaları, müdahale çalışmalarıyla iç içe geçer. İyileştirme çalışmalarını, genel olarak hemen afet sonrası alınan önlemler kapsamında “ön iyileştirme çalışmaları” ve daha sonraki süreçte ortaya çıkan “yeniden yapılanma çalışmaları” olarak iki ana başlığa ayırabiliriz. Ön iyileştirme çalışmaları, öncelikle yerine getirilmesi zorunlu acil yardım, kritik tesis ve alt yapının işler hale getirilmesi, beslenme ile ilgili önlemler, geçici barınma çalışmaları, enkaz kaldırma çalışmaları, defin hizmetleri ve sağlık ve psikososyal hizmetler olarak düşünülebilir. Afet sırasında ya da afet olduktan hemen sonra alınan önlemleri kapsar. Kalıcı yerleşimlerin tamamlanarak hak sahibi afetzedelere teslimine kadar geçen süreç ve normal yaşama geçişle ilgili yapılanlar ise yeniden yapılanma çalışmaları olarak kabul edilir. Ön iyileştirme çalışmalarından tüm afetzedeler faydalanır. Ancak yeniden yapılanma yardımlarından faydalanmanın bazı şartları vardır ve ilerleyen kısımlarda açıklanmaktadır.

Başta iyileştirme çalışmalarıyla ilgili kanun ve yönetmelikler olmak üzere ilgili afet yönetimi ile ilgili tüm mevzuat detaylarına https://www.afad.gov.tr/tr/2234/mevzuat adresinden ulaşabilirsiniz.

Hak sahibi olarak belirlenen afetzedelere yapılacak konutların afet tehlikesi altında bulunmayan alanlara, sağlam bir şekilde yapılması gerekmektedir. Bu amaçla yapılan jeolojik araştırmalar ve yer seçimi, gerekiyorsa imar planlarının ve vaziyet planlarının hazırlanması, kamulaştırma çalışmaları, işlerin ihalesi, hak sahiplerinin borçlandırılması ve konutların yapımının denetlenmesi ve hak sahiplerine dağıtımı işleri bu süreçte ele alınan iş ve işlemlerdir.Afet sonrası hak sahiplerine konut ve işyerleri yapılmadan önce uygun alanlara yer seçimleri yapılır. Yer seçimlerinde iki tür uygulamayla karşılaşılmaktadır. Bu uygulamaların birincisi; ‘afetzedelerin afet olmadan önce yaşadığı yerleşim birimine (hasar gören yapının bulunduğu yere) yapılan yerleştirme’ uygulamalarıdır. Diğer bir uygulama şekli ise; ‘yeni bir yere yapılan yerleştirme (nakil)’ uygulamalarıdır.

İhtiyaçların en etkin ve hızlı şekilde giderilmesi için devletin ve sigorta sektörünün işbirliği ile oluşturulan bu sistemin başlıca hedeflerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Kapsamdaki bütün konutların, ödenebilir seviyedeki primlerle, depreme karşı güvence altına alınması
• Yurtiçinde risk paylaşımının sağlanması

Deprem hasarlarının ülkemize getireceği mali yükümlülüğün, sigorta yoluyla, uluslararası ikili sigorta (reasürans - yeniden sigortalama) ve sermaye piyasalarına dağıtılması
• Devletin, depremlerden -özellikle deprem sonrası afet konutları inşasından kaynaklanan mali yükünün azaltılması
• Devletin mali yüklerinden kaynaklanan vatandaşa yansıyacak muhtemel ek vergilerin önlenmesi
• Sigorta sisteminin, sağlıklı yapıların üretiminde teşvik edici bir araç olarak kullanılması
• Deprem hasarlarının karşılanmasında uzun vadeli kaynak birikiminin temin edilmesi
• Toplumda sigorta ve sosyal dayanışma bilincinin gelişmesine katkıda bulunulması