AFET YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 7

Özellikle 1990 yılı sonrasında başta Birleşmiş Milletler olmak üzere farklı uluslararası kurum ve kuruluşlar afet yönetiminde yeniden yapılanma anlayışı geliştirmektedirler. Bu bağlamda, dönüşen politikanın temel hedefi ağırlığın ve ilginin afet sonrası çalışmalardan afet öncesi çalışmalara, başka bir ifade ile risk yönetimi çalışmalarına çekilmesi, böylelikle, afet olmadan önce alınacak önlemler ile afetlerin yol açtığı riskleri azaltmak ve afet sonrası çalışmalarda karşılaşılan bilançonun miktarını orta ve uzun vadede küçülterek afetlere dirençli topluluklar yaratmaktır.

Afetlerin Doğrudan (Birincil) Etkileri Herhangi bir afetin etkilediği bölgede yapılar, altyapılar, insan hayatı ve çevre üzerinde doğrudan gözlemlenebilen ve hesaplanabilen kayıpların tümüdür. Birincil etkiler içerisinde, yapıların yıkılması veya hasar görmesi, altyapı sistemlerinin (enerji hatları, doğalgaz-petrol boru hatları, yollar, köprüler vb.) hasar görmesi, topoğrafyanın değişmesi, ekolojik yapının hasar görmesi, can kayıpları ve yaralanmalar sayılabilir.

İkincil etkiler, radyoaktif veya kimyasal sızıntıların ve yangınların uzun vadede çevre, ekoloji ve insan yaşamı üzerinde etkileri (kanser vb. çeşitli hastalıkların artışı, bazı canlı türlerinin yok olması gibi), üretim ve işgücü kaybına bağlı olarak ekonomik kayıpların ortaya çıkması, ortaya çıkan büyük konut ihtiyacının kısa vadede karşılanamamasına bağlı olarak sağlıksız kentsel alanların-illegal yaşam alanlarının ortaya çıkışı, sosyal ve politik huzursuzluklar, artan çeşitli suç olayları, çatışmalar, kitlesel göç olayları vb. olarak örneklenebilir.

Makro ölçekte olan haritalar ülke, bölge ve kent haritalarıdır. Bu haritalar ülkede deprem üreten aktif fay hatlarına göre belirlenen ve bölgelere göre deprem tehlikesi ile ilgili genel bir bilgi aktaran haritalardır. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta bu haritaların büyük ölçekli olması ve yerleşim birimlerinde ve özellikle yapıların bulunduğu alanlarda (semt, mahalle ve yapı parseli gibi) gerekli olan detaylı bilgileri içermemesidir.

Kimi tesis ve yapılar afetlerin etkileri ile hasar görmeleri durumunda başka afetlere ya da ikincil afetlere neden olabilme tehlikesi taşımaları sebebi ile de kritik tesis olarak adlandırılabilmektedir. Bu tip yapılara örnek olarak, nükleer tesisler, kimyasal ve zehirli gaz üreten tesisler, yanıcı ve patlayıcı malzeme üreten tesisler vd. sayılabilir.

Afet öncesi çalışmalar Risk Yönetimi altında toplanmakta ve Zarar Azaltma bu çalışmalar içerisinde en önemli role sahip olmaktadır.

Afeti, başta fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar olmak üzere farklı sektörlerde ve alanlarda kayıplara yol açan, insanoğlunun günlük yaşamında ve bu yaşamı sürdürdüğü çevrede zarara neden olan, sosyal hayatı kesintiye uğratan ve ani olarak gelişen olaylar olarak tanımlamak mümkündür.

“Zarar Azaltma” kavramı tanımlanırken genel olarak afetin oluşturduğu tehlikenin önlenmesi veya bu tehlikenin oluşturduğu risklerin azaltılması ve ortaya büyük kayıpların çıkmasının önüne geçilmesi için yapılması gereken çalışmaların bütününe verilen isim olarak tanımlamak doğru olacaktır.

Doğa ya da insan kaynaklı bir çok olayın afete dönüşmesinde özellikle hızla artan nüfus yoğunlukları, bu nüfusların riskli alanlarda kümelenmesi, kentsel alanların kontrolsüz olarak büyümesi ve hızla nüfusu artan kentsel alanların sahip olduğu alt ve üst yapı kapasitelerinin sağlıklı bir büyüme için yeterli olmaması önemli etkenlerdir.

kriz yönetimi, afet sonrası gerçekleşir.

Zarar Azaltma yaklaşımlarının önündeki temel engeli toplumsal dirençsizlik olarak tanımlamak mümkün görünmektedir. Dirençsizlik, bir toplumun sahip olduğu fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerin durumundan ortaya çıkmakta ve tehlikelerin etkileri karşısında toplumun kırılganlığını arttıran süreç olarak görülmektedir.

Zarar Azaltma önlem ve yaklaşımları mühendislik teknikleri, politika, yasal- yönetsel direktifler, mesleki uygulamalar, sosyal adalet ve afete dirençli inşaa süreçlerinden güçlendirilmiş çevresel politikalara ve toplumsal farkındalığa kadar uzanan çok geniş kapsamlı önlemleri içermektedir.

Afetlerin ikincil etkileri, radyoaktif veya kimyasal sızıntıların ve yangınların uzun vadede çevre, ekoloji ve insan yaşamı üzerinde etkileri (kanser vb. çeşitli hastalıkların artışı, bazı canlı türlerinin yok olması gibi), üretim ve işgücü kaybına bağlı olarak ekonomik kayıpların ortaya çıkması, ortaya çıkan büyük konut ihtiyacının kısa vadede karşılanamamasına bağlı olarak sağlıksız kentsel alanların illegal yaşam alanlarının ortaya çıkışı, sosyal ve politik huzursuzluklar, artan çeşitli suç olayları, çatışmalar, kitlesel göç olayları vb. olarak örneklenebilir.

Zarar azaltmanın konuları şu şekilde belirtilebilir:

Toplumların karşı karşıya kaldıkları ve baş edemedikleri bir takım doğa veya insan kaynaklı olaylar afet olarak tanımlanan ve sonuçları yıkıcı olan durumlar ortaya çıkarmaktadır. Toplumlar baş edebilme mekanizmaları oluşturamaz ve geliştirip uygulayamazlar ise benzer sonuçların tekrarı Doğa ya da İnsan Kaynaklı Olay İnsan Yaşamı Üzerinde Etkili AFET İnsanın Günlük Yaşamında Önemli Kesintilere Neden Olur Afetin Etkileri Farklı Tip ve Boyutlarda Zarara Neden Olur Afet Olarak Tanımlanmaz İnsan Yaşamı Üzerinde Etkisi Yok Şekil 2.1 Doğa ya da insan kaynaklı bir olayın afet olarak tanımlanabilmesi. 30 Zarar Azaltma Aşaması ile karşılaşmaktan kurtulamayacaklardır. Bu durum hem kendi yaşamları hem de kendilerinden sonra gelecek nesiller için büyük belirsizlikler yaratacaktır. Afetlerin korkulan tarafı da öncesinde ve sonrasında belirsizlikler oluşturmasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Çağdaş afet yönetimi yaklaşımı afet öncesi alınması gereken önlemleri (zarar azaltma) ve hazırlıkları “Risk Yönetimi” çerçevesinde değerlendirmektedir. Afet risklerinin yönetimi ancak doğru planlanmış ve uygulanabilmiş zarar azaltma yaklaşımları ile gerçekleştirilebilir. Bu anlamda, başarılı bir afet risk yönetimi için zarar azaltma çalışmalarının da aynı derecede başarılı olabilmesi gerekmektedir. Cevap A seçeneğidir

Dirençsizlik, bir toplumun sahip olduğu fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerin durumundan ortaya çıkmakta ve tehlikelerin etkileri karşısında toplumun kırılganlığını arttıran süreç olarak görülmektedir (ADRC, 2005). UN-ISDR (2009) da benzer bir tanım kullanmakta ve toplumsal dirençsizliğin fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel özelliklere bağlı çok çeşitli faktörlere dayalı olduğunu belirtmektedir. Cevap E seçeneğidir.

Dirençsizliği ortadan kaldıracak çalışmalar ise afet öncesinde yapılması gerekli zarar azaltma çalışmalarının tümünü içerir. Buna göre “Zarar Azaltma”nın tanımı şu şekilde yapılabilir; tehlikelerin ve bunlara bağlı afetlerin olumsuz etkilerini önleyecek, azaltacak veya sınırlandıracak her türlü yapısal ve yapısal olmayan önlemleri içeren faaliyetler bütünüdür (UNISDR, 2009; Schmidt-Thomé, 2007; Heath, 2000; Döyen, 2012). Zarar Azaltma önlem ve yaklaşımları mühendislik teknikleri, politika, yasal yönetsel direktifler, mesleki uygulamalar, sosyal adalet ve afete dirençli inşa süreçlerinden güçlendirilmiş çevresel politikalara ve toplumsal farkındalığa kadar uzanan çok geniş kapsamlı önlemleri içermektedir (UNISDR, 2009; Disaster Terminology). Cevap B seçeneğidir.

Yara Sarma Yaklaşımı Bu kavram daha çok afet olayı meydana geldikten sonra afetten etkilenen bölgeye yapılan müdahale ve yardımları anlatmak amacı ile kullanılmaktadır. Olay olmuş, hasar meydana gelmiş ve acil yardım ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Hasarın onarılması ve acil yardıma ihtiyaç duyan topluluklara sağlık, barınma, giysi ve diğer ihtiyaçları için yardım çalışmaları başlamıştır. Artık, ilgili kamu kaynakları ve görevliler tarafından afetten etkilenen toplulukların yaraları sarılmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ülkemizde de afetlerin olumsuz etkileri istatistiksel veriler ile ortaya konmaktadır.Türkiye’de 1900- 2016 yılları arasında meydana gelen doğa kaynaklı afet istatistiğine göre, belirtilen yıllar arasında yaklaşık yedi milyon ( 6.924.329 Kişi) depremden etkilenmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.