AFET YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 6

Afetlerin artan etkileri hem uluslararası kurumları hem de ülkeleri, afetin sonuçları ile mücadele etme yaklaşımından afet öncesine odaklanarak afet risklerini azaltma anlayışına yönlendirmektedir. Özellikle 1980’li yıllardan itibaren başlayan ve 1990’lı yıllarda kurumsal, yasal ve yönetsel anlamda da uygulanmaya başlanan “Afet Risk Yönetimi” anlayışı önem kazanmıştır.

Afet öncesi çalışmalar için yön gösterici ve destekleyici olması açısından bir bölgede yaşanması muhtemel bir afet için (deprem, sel, fırtına, sanayi tesisi kazası vb.) senaryolar oluşturulur. Tıpkı bir film senaryosu yazılması gibi bir süreç belirlenir. Örneğin hazırlanacak bir deprem senaryosu ile belirli bir bölgede deprem anında olabilecekler, ortaya çıkabilecek yıkım, can ve mal kaybı tahminleri yapılarak hangi bölgelere nasıl müdahale edilmesi gerektiğine yönelik tatbikatlar ve hazırlık çalışmaları gerçekleştirilir. Bu senaryoları hazırlamak için afetin niteliğine (örneğin deprem) bağlı olarak bir takım ön çalışmalar düzenlenerek afetten etkilenmesi muhtemel bölgelerde zayıf veya dirençsiz yapılar belirlenir, zemin durumu ve afetin etkisini arttırabilecek diğer etkenler araştırılır, bunlarla ilgili fotoğraflar, haritalar ve diğer bilgiler toparlanarak hazırlanır. Bölgede olması beklenen en büyük şiddette ki bir afete göre senaryo hazırlanır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bir ülkede belirlenmiş herhangi bir tehlike (özellikle doğa kaynaklı tehlikeler; deprem, sel, çığ düşmesi, toprak kayması vb.) için farklı ölçeklerde haritalar hazırlanması beklenmektedir. Bu haritaların büyük ölçekli (makro ölçekte) olanları ülke, bölge ve kent haritalarıdır. Küçük ölçekli (mikro ölçekli) olanları ise mahalle ve parsel ya da yapı adası ölçeğinde olanlardır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Zarar azaltma temel yaklaşımına göre deprem, kasırga, tsunami afet tehlikesini engellemenin mümkün olmadığı felaketlerden, salgın, savaş ve göç afet tehlikesini engellemenin mümkün olduğu felaketlerdendir.

Birleşmiş Milletler kararı ile 2015-2030 yılları doğal afetlerin zararlarını azaltma onyılı olarak kabul edilmiştir.

Güçlü bir kurumsal yapı oluşturularak, afet risklerinin ve zararlarının azaltılmasının ulusal ve yerel öncelik haline getirilmesinin sağlanması. Afet risklerinin tanımlanması, değerlendirilmesi, izlenmesi ve erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi yolu ile zarar azaltma çalışmalarının organize edilmesi.  Zarar azaltma anlayışının toplumsal düzeyde yerleşmesi için her düzeyde dirençlilik ve güvenlik kültürünün inşa edilmesi amaçlı eğitim, yenilik ve bilgi üretilmesi ve kullanılması ve
risk faktörlerinin arkasındaki nedenlerin azaltılması yolu ile zarar azaltma çalışmalarının temel prensibinin gerçekleştirilmesi zarar azaltma çalışmalarının genel yaklaşımlarındandır.

Ulaşım ve erişilebilirlik, yerleşim alanının iklimsel özellikleri, bir bölge ve burada yer alan yerleşim yerlerinin bitki örtüsü ve yerleşmedeki binaların fiziksel durumu afet risklerinin analizi çalışmalarında fiziksel bileşenler arasında yer almaktadır.

Yönetsel yapılanma, kanunlar ve yönetmelikler, olay komuta sistemi ve sorumluluklar, zarar azaltma faaliyetlerine yaygın katılım ve zarar azaltma faaliyetleri için yaygın eğitim afet risklerinin analizinde yer alan yönetsel ve hukuksal bileşenler arasında yer almaktadır.

Zarar azaltma sürecinde belirlenmesi gereken acil durum faaliyetleri; ana tahliye güzergâhlarının belirlenmesi, ikincil tahliye güzergâhlarının belirlenmesi,  alternatif tahliye alanlarının belirlenmesi ve gece yoğun kullanımda olan alanlara ulaşım olasılıklarının değerlendirilmesidir.

Kat ilave edilmesi, taşıyıcı sisteme ait elemanların yıktırılması ya da hasara uğratılması (kolon, kiriş, döşeme vb.), yapıya büyük miktarlarda ek ağırlık konulması (makina ve parçaları gibi) ve bu ağırlıkların yaratacağı çeşitli etkiler (titreşim-vibrasyon vb.), yapısal olmayan ilave yapı elemanlarının konulması gibi etmenler afetler karşısında güvenlik sorunları ortaya çıkarabilecek kullanımdan ve kullanıcıdan kaynaklı yapıya yönelik müdahalelerdir.

Tehlikelerin belirlenmesine yönelik Coğrafi Bilgi Sitemi (CBS) veri tabanları;  jeolojik veri tabanı, sismolojik veri tabanı, jeodezik veri tabanı, fırtına ve hidro-meteorolojik veri bankasıdır.

Uluslararası strateji ve yaklaşımlar en son 2015 yılında Japonya’da düzenlenen Sendai Konferansı ile son şeklini almış ve geçmiş dönemlerde yapılan çalışmaların etraflıca bir değerlendirmesi yapılmıştır. Bu çalışmalarda da ortaya çıkan temel yaklaşımlar ile zarar azaltma faaliyetlerinin, kurumsal yapısı, koordinasyonu, toplum tabanlı uygulama ve yaygınlaştırılması, risklerin temel nedenlerinin değerlendirilmesi ve sürdürülebilirlik prensipleri üzerinde anlaşılmıştır. Buna göre ülke, bölge ve yerleşme ölçeklerinde yapılması gereken çalışmalar da ayrıntılı olarak bu uluslararası çalışmalarda tanımlanmıştır.

Zarar azaltmanın bir çok aracı olmakla birlikte genel olarak kabul edilen bazı araçlar sigorta, mevzuat, yapıların denetimi ve veri tabanı oluşturulması şeklinde sıralanabilir. Yapılarını ve yaşam alanlarını afetler karşısında sigorta faaliyetleri kapsamına alan bireyler ve kurumlar afet sonrası ortaya çıkabilecek maliyetler konusunda bir finansal kaynak oluşturmuş olurlar.

Zarar azaltma çalışmalarında uygulama süreci öncesi, sırası ve sonrasında gerekli olan bir takım kriterlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu kriterler, kapasite oluşturma, katılımcıları belirleme, misyon ve vizyon oluşturma, değerlendirme ölçütleri oluşturma, koordinasyon, kaynak, paylaşım ve arşiv olarak belirtilebilir. Bu kriterler aynı zamanda zarar azaltma politika, strateji ve planlarının başarısını da doğrudan etkilemektedir.

Toplumun afet tehlikesi ve riski konusunda bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve baş
edebilme kapasitesinin geliştirilmesi

Yönetsel yapılanma

İkincil tehlikelerin oluşumunu engellemek

Kontrolsüz arazi kullanım planlaması fiziksel dirençsizliğin etmenlerinden biridir.

1994 yılında Yokohoma konferansı düzenlenmiş ve zarar azaltma yaklaşımının yeni strateji ve ilkeleri belirlenmiştir. Bu stratejiyi yaşama geçirmek amacı ile 2000 yılında ISDR (International Strategy for Disaster Reduction) adında bir organizasyon BM’in altında yeni bir birim olarak kurulmuştur.

Afetlerin etkilerini sınırlamak