AFET YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 18

Afetin etki ve şiddetini arttıran bir çok etken olmakla birlikte, temel olarak afetten etkilenen toplumun herhangi bir tehlikeye maruz kalma (etkilenme) düzeyinin yüksek ve dirençsiz bir yapıya sahip olması en etkin sebepler olarak gözlenmektedir. Dolayısıyla afet olaylarının insan yaşamı ve çevre üzerindeki can ve mal kaybı ile çevresel bozulma riskleri doğrudan tehlikenin kendisi, toplumun maruziyet (etkilenebilirlik) düzeyi ve dirençsizlik düzeylerine bağlıdır.

Zarar azaltma uygulamalarının önem kazandığı yeni stratejinin tartışıldığı uluslararası organizasyon ve çalışmaların ortak noktalarını beş temel başlık altında toplamak mümkün olacaktır;

Kentsel alanlarda oluşabilecek afetler karşısında toplumun ve kurumların dirençliliğini arttıracak, dolayısıyla afet zararlarını azaltabilecek çalışmaların en başında afet risklerinin analizi gelmektedir. Bu analiz çalışması üç bileşen üzerinden yürütülmektedir. Bu bileşenler;

Acil durum; büyük, fakat genellikle yerel imkânlarla baş edilebilen çapta, ivedilik gerektiren tüm durum ve hâller şeklinde tanımlanır. 5902 sayılı kanunda ise, “Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durdu- ran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olaylar ve bu olayların oluşturduğu kriz hâli” olarak tanımlanmıştır.

Afet yönetiminin, kriz ve acil durum yönetiminden en önemli farkı sürekli olmasıdır. Kriz yönetimi ve acil durum yönetimi ise sürekli değildir, belirli bir zamanla sınırlıdır ve acil durum veya kriz yönetimini gerektiren olay ve nedenler ortadan kalktığında sona erer.

Kriz ve acil durum arasındaki ortak yönler ise krizin ve acil durumun olayın ortaya çıkması ile başlaması, pik seviyeye ulaşması, alınacak önlemlerle krize veya acil duruma neden olan sebeplerin ortadan kalkması ile normale dönüşün sağlanması ve sürecin tamamlanmasıdır.

1999 yılında yaşanan Doğu Marmara Depremlerinde karşılaşılan ağır bilanço ile baş etmede yaşanan sorunlar nedeniyle Türkiye Afet Yönetimi Sisteminin yeniden sorgulanmaya başlanmasını ve yeni yasal düzenlemelerin yapılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bir milat olarak kabul edilen 1999 Depremleri sonrasında çok sayıda Kanun, Yönetmelik, Kanun Hükmünde Kararname, tebliğler ve genelgeler çıkartılmıştır. Ancak bu hukuksal ve yönetimsel dokümanların büyük çoğunluğu afet sonrası iyileştirme ve yeniden yapım aşamalarını ilgilendiren konular üzerinde yoğunlaşmıştır.

Acil Durum Yönetimi, acil durumun meydana gelmesinden hemen sonra başlayarak, etkilenen top- lulukların tüm ihtiyaçlarını zamanında, hızlı ve et- kili olarak karşılamayı amaçlayan yönetim sürecidir.

Bu yaklaşım doğrultusunda afet yönetimi (Kalkınma Bakanlığı, 2014);

• Bütünleşik: Afetlerin önleme, zarar azaltma,hazırlık, müdahale ve iyileştirme evrelerinin tümünü içeren,bir anlayışla uygulanmalıdır

Evrensel ölçülerde etkin afet yönetimi uygulaya- bilecek bir kuruluşun

Katılımcı,
Açık ve hesap verebilir, Stratejik vizyon sahibi,

Tutarlı ve kendini sürekli yenileyebilen (dinamik),

Ortak aklı kullanabilen (uzlaşmayla kararalabilen),

Adaletli ve eşitlikçi,
Afet yönetimini planlayıp uygulayabilen, İşbirliği ve koordinasyon sağlamada yeterli,

Kaynak yaratabilen ve kaynaklarını etkinkullanabilen,

Toplumun imkân ve kaynaklarını hareketegeçirebilen,

Olaylara müdahalede zamanında, hızlı veetkili olabilen,

bir kuruluş olması gerekir.

Müdahale aşamasında yapılan çalışmaların örnek olarak;

Afet haberini alır almaz afetin olası etkilerini tahmin edebilmek için hasar tahmini yapmak

Hazırlık aşaması çalışmalarına örnek olarak;

Her kademede Afet ve Acil Durum Yöneti- mi ile ilgili planların hazırlanması ve bunla- rın tatbik edilmesi,

İl düzeyinde hazırlanmış olan Afet ve AcilDurum Yönetimi planları ile ilgili görüş ve önerilerin hazırlanması ve varsa eksiklikle- rin giderilmesi,

Afet Senaryoları,

Eğitim ve Tatbikatlar,gibi çalışmalar verilebilir.

Kriz; normal düzeni bozan, toplum için olumsuz sonuçlar doğurma olasılığı bulunan fiziksel, sosyal, ekonomik ve politik olayların ortaya çıkması hali şeklinde tanımlanmaktadır.

Yapı bütünü içerisinde değerlendirilebilecek olan sabit, hareketli mobilya ve araçların doğa ya da insan kaynaklı olaylarda yapı kullanıcılarına zarar vermesinin önüne geçecek faaliyetlerdir. Örneğin evlerde yer alan dolap, kütüphane vb. mobilyaların devrilmesi ya da içlerindeki malzemelerin düşmesini engelleyecek  faaliyetler, fabrika ve benzeri üretim tesislerinde bulunan ve üretim için kullanılan
makina ve teçhizatın güvenliğinin sağlanması, baca, kalkan duvar, parapet, tuğla-kiremit, bina cephe kaplaması gibi yapısal olmayan bina elemanlarının yıkılması, kopması ve düşmesine karşı alınacak tedbirler bu faaliyetler arasında sayılabilir.

Oluşturulacak veya güçlendirilmesi gereken yerlerde gerekli müdahalelerin yapılmasına ihtiyaç duyulan yönetsel ve hukuksal bileşenler gerek fiziksel bileşenleri gerekse sosyokültürel bileşenleri destekleyen en önemli bileşen grubudur. Bu bileşenleri genel olarak şu şekilde sıralamak mümkündür:

Acil durum; büyük, fakat genellikle yerel imkânlarla baş edilebilen çapta, ivedilik gerektiren tüm durum ve hâller şeklinde tanımlanır. 5902 sayılı kanunda ise, “Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olaylar ve bu olayların oluşturduğu kriz hâli” olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Kriz; normal düzeni bozan, toplum için olumsuz sonuçlar doğurma olasılığı bulunan fiziksel, sosyal, ekonomik ve politik olayların ortaya çıkması hali şeklinde tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Zarar azaltma yöntemi olarak fiziksel planlamanın faydaları ise şu şekilde ifade edilebilir;

Afet; toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olaydır. Doğru cevap B'dir.

Afet yönetiminin, kriz ve acil durum yönetiminden en önemli farkı sürekli olmasıdır. Kriz yönetimi ve acil durum yönetimi ise sürekli değildir, belirli bir zamanla sınırlıdır ve acil durum veya kriz yönetimini gerektiren olay ve nedenler ortadan kalktığında sona erer. Doğru cevap D'dir.

Afet ve acil durum hallerinde; arama, kurtarma, tıbbi ilk yardım, tedavi, defin, salgın hastalıkları önleme, yiyecek, içecek ve giyecek temini, acil barındırma, ısıtma, aydınlatma, ulaştırma, enkaz kaldırma, altyapıyı asgari seviyede çalışır hale getirme, akaryakıt gibi acil hizmet ve ihtiyaçların karşılanması ve bu konularda yapılacak her türlü iş, işlem, tahsis, kiralama, satın alma, hibe ve kamulaştırma gibi faaliyetler "acil yardım" diye isimlendirilir. Doğru cevap E'dir.