AFET TIBBI VE YÖNETİM İLKELERİ

Yapısal olmayan elemanların olağan kullanımı dışında istenmeyen hareketine, bu şekilde zarar görmesine, çevresindeki insan ve diğer varlıklara zarar vermesine yol açabilecek başlıca nedenler şöyle özetlenebilir:

Enformasyon bu maddeler arasında yer almaz. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

HAP'ın (Hastane Afet ve Acil Durum Planı) temel hedefleri şöyle sıralanabilir:

Afete hazırlık çerçevesinde: a) Afetlerde kullanılacak açık ve anlaşılır komuta ve kontrol mekanizmalarını, standart işleyiş ve uygulama kurallarını oluşturmak, b) Tüm paydaş kişi ve kurumların afet ve acil durum görev ve sorumluluklarını tanımlamak, c) Afet durumlarında hastanelerin ilk 72 saat kendilerine yetebilmeleri için gerekli düzenlemeleri gerçekleştirmek, d) Eğitim ve tatbikatlar ile afete hazırlık düzeyini sürekli artırmak.

Afet halinde: a) Hızlı, uygun ve etkili müdahale gerçekleştirmek, b) Kritik hizmetleri kesintisiz sürdürmek, olağan (rutin) hizmetleri aksatmamak, c) Kaynakları en iyi ve etkin şekilde kullanmak, d) Gerektiğinde kapasitenin artırılmasını sağlamak.

Genel sağlık müdahalesine ve halk sağlığını korumaya yönelik temel çalışmalara katkıda bulunmaktır.

Doğru cevap C'dir çünkü "Hızlı, uygun ve etkili müdahale gerçekleştirmek" maddesi HAP'ın afet halinde yapılacak hedefleri arasında bulunmaktadır.

Hastane Afet ve Acil DurumPlanları (HAP) Uygulama Yönetmeliği (Resmi Gazete 20.3.2015/29301) ile Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşları, üniversiteler, Türk Silahlı Kuvvetlerine, özel hukuk tüzel kişilerine ve gerçek kişilere ait yataklı tedavi hizmeti sunan tüm hastaneler Bakanlıkça belirlenen Kılavuz çerçevesinde HAP hazırlamakla görevlendirilmiştir. 

Doğru cevap E'dir.

Hastanede tatbikat yapılmadan önce HAP kapsamında önerilen eğitimler gerçekleştirilir. Gerekirse tatbikat konusuna özel, tatbikat öncesi eğitim yapılır. Öncelikle masa başı tatbikatı yapılır. Saha tatbikatına, tatbikat konusuna uygun olarak diğer kurumlar da iştirak edebilirler. İl düzeyinde yapılacak olan genel kapsamlı tatbikatlara da dahil olunarak saha tatbikatı gerçekleştirilebilir. Tatbikat tarihleri yıllık eğitim ve tatbikat programında yer alır. Hastanede kadrolu ya da sözleşmeli çalışanlar davet edildikleri tatbikata katılmak zorundadır. Tatbikat sonrasında, HAP’ın işlevselliği, personelve ekipman performansı, karşılaşılan aksaklıklar ve iyileştirme önlemleri değerlendirilir. Her tatbikat rapor ile kayıt altına alınır.

Doğru cevap D'dir çünkü "Hastanede kadrolu ya da sözleşmeli çalışanlar davet edildikleri tatbikata katılmak zorundadır.

Olay Seviyesinin belirlenmesi, müdahalenin zamanında ve etkili yapılabilmesi, ihtiyaç duyulan destek durumunun ve yardım taleplerinin doğru değerlendirilmesi bakımından çok önemlidir. Doğru cevap E'dir.

Hastane Olay Yönetim Ekibi (OYE) afet ve acil durum yönetimi ile ilgili organizasyon şemasında gösterilen beş temel fonksiyonu yerine getirir: Yönetim, Operasyon, Planlama, Lojistik, Finans. Doğru cevap A'dır.

Triyaj tıbbi müdahalenin ilk ve en önemli basamağıdır, yaralının ulaştığı her tıbbi basamakta yeniden yapılan, sürekli ve dinamik bir sıralama, sınıflandırma uygulamasıdır. Afet ve acil durumda ise triyajı “yaralıların yaralanma derecelerine göre sınıflandırılması ve tedavi önceliklerinin belirlenmesi” şeklinde tanımlamak mümkündür. Doğru cevap B'dir.

HAP Hazırlama Kılavuzu’nda, ülkemizde hastane triyaj sisteminde kullanılan kategoriler (renk kodlaması) şu şekilde belirtilmektedir:

Doğru cevap A'dır.

Afet yönetimindeki yeri ve önemi dikkate alınarak hastanelerde afet güvenliği bakımından üç temel hedef esas alınmaktadır. Bu hedefler, öncelik sırasıyla;
1. Hayatın korunması: Hasta, hasta yakını ve hastane çalışanlarının can güvenliğini korumak,

2. Yatırımın korunması: Hastaneye ait yatırımın (tesis ve donanımın) zarar görmesini önlemek,

3. Fonksiyonun (işlevin) ve işleyişin korunması: Hastanenin faaliyetlerini her durumda kesintisiz sürdürebilmesini sağlamaktır.

Bu hedefler, farklı çalışmalarda “insanın, mal varlığının, işin/faaliyetin korunması” olarak da ifade edilebilmektedir.

Afetlerde hastane kayıplarına örnek olarak, 1972 Managua (Nikaragua) Depreminde kentteki bütün hastanelerin kullanılamaz hale gelmesi, 1985 Mexico-City (Meksika) Depreminde iki büyük hastanenin çökmesiyle yaklaşık bin kişinin ölmesi, hastane yatak kapasitesinin yüzde 40’ının kaybedilmesi; Latin Amerika ve Karayipler bölgesinde ağır yıkımlar yaratan Peru 1970 ve 2007, El Salvador 2001, Haiti, Şili, Meksika 2010 depremleri ile kasırga, sel, heyelanlar sırasında yaşanan ağır kayıplar sayılabilir. Aynı şekilde, 2001-2013 yıllarında özellikle güney ve güneydoğu Asya’da meydana gelen deprem, tsunami ve tayfunlar Hindistan, Endonezya, Pakistan, Myanmar, Filipinler ve Çin’de ağır can kayıpları ve ekonomik kayıpların yanı sıra merkezi ve yerel sağlık sistemlerinde ağır tahribata yol açmış, milyonlarca insana sağlık hizmeti veren binlerce hastane ve diğer sağlık birimleri kullanılamaz hale gelmiştir.

BM Afet Risk Azaltma Ofisi (UNISDR) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2008-2009’da dünya çapında “Afetlere Karşı Güvenli Hastaneler” (Hospitals Safe from Disasters) kampanyasını başlatmıştır.

Afetlere karşı güvenli hastane bileşenleri yapısal bileşen, yapısal olmayan bileşen, fonksiyon bileşenidir.

Hastanenin bulunduğu yerleşimin afet tehlike ve risk değerlendirmelerinde, geçmişteki şehir ya da sınır ötesi afetlerin olumsuz etkileri (ülke içindeki geçmiş depremlerin Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz’de yol açtığı taşkın ve tsunamiler, 1986 Çernobil’deki nükleer santral (reaktör) kazasının ve 2010’da İzlanda’da aktif volkan hareketinin Türkiye’ye olumsuz etkileri, vb.) ile sürdürülmekte olan araştırmalar da (iklim değişikliği, maden kazaları gibi büyük iş kazaları, büyük endüstriyel kazalar ile ilgili incelemeler vb.) dikkate alınmalıdır.

Hastanenin yapısal dayanıklılık incelemelerinin (analiz, fizibilite, proje çalışmaları ve diğer) düzenli olarak yaptırılması, uygulama aşamalarının (güçlendirme, onarım, renovasyon, yeniden yapım ve diğer) ve sonuçlarının düzenli olarak kaydedilmesi zorunludur. Bu inceleme ve raporlamanın hastanenin varsa ek tüm binaları için de yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda hastanenin Yapısal Dayanıklılık Testi sonucunun Hastane Afet ve Acil Durum Planı’na (HAP) eklenmesi gerekmektedir.

Kritik sistemlerde (elektrik, haberleşme, su tedariki, yangın söndürme, kanalizasyon, yakıt depolama, medikal gazlar, ısıtma, havalandırma, iklimlendirme sistemleri vb.) meydana gelebilecek arızalar ve yangınlar.

T.C. Sağlık Bakanlığı  tarafından yayınlanan Hastane Afet ve Acil Durum Planı (HAP) Hazırlama Kılavuzu’nda , HAP’ın amaç ve kapsamı afet yönetimi süreçlerinin bütünlüğü gözetilerek tanımlanmaktadır. 1. Amaç: HAP hastanelerin afet ve acil durum risklerini önlemeyi ve azaltmayı, afet ve acil durumlara karşı hazırlıklı olmasını amaçlamaktadı. Bu amaç doğrultusunda HAP’ın temel hedeflerinden biri tüm aşama ve süreçlerde, hastanelerin afet tehlikeleri karşısında zarar görebilirliğini dolayısıyla afet risklerini azaltmak; personelin, hasta ve hasta yakınlarının can güvenliğini korumak, yatırım ve donanımın zarar görmesini önlemektir.

Ülkemizde mevcut uygulamada, Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) olay türü, ölçeği, etkisine göre ve gereken destek bakımından dört olay/müdahale seviyesi tanımlamaktadır:
1. Yerel imkanların yeterli olduğu durumlar
2. Bölgesel (destek iller) takviye gereken durumlar
3. Ulusal destek gereken durumlar
4. Uluslararası destek gereken durumlar

Hastanenin afet ve acil duruma müdahalesinde, Acil Müdahale Planının etkinleştirilmesi ve Olay Yönetim Ekibinin harekete geçmesiyle birlikte gerçekleştirilecek öncelikli uygulamalara şu örnekler verilebilir:
• Hastane Tıbbi Kapasitesinin Artırılması
• Triyaj
• Tahliye
• Bilgi Yönetimi
• Psikososyal Destek
• Ölü ve Kayıplarla İlgili İşlemler