AFET TIBBI VE YÖNETİM İLKELERİ

Acil çağrı merkezlerinin; • Acil yardım talebine yanıt verme, • Acil yardımın yapılıp-yapılmayacağına karar verme, • Acil yardımın nasıl organize edileceğine karar verme, • Acil yardım operasyonunu en başından, sonuna kadar yönetme gibi önemli görevleri bulunmaktadır.

Fransa ordusu 1590’da, yaralı askerlerin taşınması için özel birlikler kurmuş, Napolyon 1792’de ordu içerisinde ilk defa tıbbi birliklere görev vermiştir. Kırım Savaşı’nda (1854 – 1855) yaralı askerleri katır sırtında taşımak için tarihin ilk ambulanslarından sayılabilecek kakuleler (cacolet) kullanılmıştır (Resim 3.2). İlk sivil ambulans örgütü ise 1878 yılında İngiltere’de kurulmuş, sonrasında tüm dünyada hizmet alanıyla ilgili benzer örgütler oluşturulmaya başlanmıştır.

Temel Yaşam Desteği: Kalbi duran birine olay yerinde bulunalar tarafından, olay yerinin imkanları ile yapılması gereken; suni solunum, kalp masajı ve otomatik eksternal defibrilatör tedavisini kapsayan uygulamaların bütünüdür.

Türkiye’de acil sağlık alanında acil çağrı hizmeti ile ilgili ilk modern uygulama, 1994 yılında 6 ilde (İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa, Trabzon) hastanelerden bağımsız acil çağrı merkezlerinin oluşturulması ile olmuştur. Oluşturulan bu yeni sistemle birlikte, kullanılacak olan acil çağrı numarası da “112” olarak belirlenmiştir. Bu sistemin, 1997 yılından itibaren tüm ülkeye yayılması için çalışılmış ve günümüzde 112 acil çağrı hizmetleri, 81 ilde de örgütlenmiştir.

Türkiye’de ambulans istasyonları, görev yapan personele, bağlı oldukları idari birime ve çalışma saatlerine göre farklı kategorilerde sınıflandırılmaktadır.

Afetler kısa sürede etkin triyaj uygulamasının yapılabilmesi için geliştirilmiş, sistematik triyaj protokolleri bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri START (Simple Triage and Rapid Treatment), SALT(Sort, Assess, Lifesaving Interventions-Treatment/Transport) ve SAVE(Secondary Assessment of Victim Endpoint) triyaj uygulama yöntemleridir.

3.Seviye (S3) olaylarda, olayın oluşturduğu hasarın üstesinden gelinebilmesi için 1. ve 2. Grup Destek İllerin ve ulusal kapasitenin takviyesine ihtiyaç duyulur.

Triyaj uygulamalarında yaralılar dört farklı kategoriye ayrılır. Yaralıların sınıflandırılmasında kolaylık olması için renk kodları kullanılır. Bu sınıflandırma; siyah, kırmızı, sarı ve yeşil olarak tanımlanır. Triyaj uygulamasında yaralıların sınıflandırılması, aynı zamanda yaralıya ihtiyacı olan acil sağlık hizmeti için önceliğini belirleyecektir.

Özel donanımlı ambulanslar; Türkiye’de, Sağlık Bakanlığı’nın 26369 Sayılı “Ambulanslar ile Acil Sağlık Araçları ve Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği”ne göre “yoğun bakım ambulansı”, “yeni doğan hastaların nakli amacıyla kullanılacak ambulanslar”, “kar paletli ambulanslar”, “motosiklet ambulanslar” ve “obezite ambulansları” olarak sınıflandırılmaktadır. 26369 Sayılı Yönetmelikte, kara ve deniz ambulansları için özel bir sınıflandırmaya gidilmemiştir.

Franco-German modeli hastane koşullarının olay yerine götürülmesi üzerine kurgulanırken, Anglo-Amerikan modeli, olay yerinde mümkün olduğunca az zaman kaybedilmesi üzerine kurgulanmıştır.

Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde bireyin ilkyardımcı olarak birtakım sorumlulukları bulunmaktadır. Bunlardan biri Olay yerine profesyonel ekip ulaştığında onların yönlendirmelerine uyarak onlara yardımcı olmak ilkyardımcının sorumluluğundadır.

Suni solunum, kalp masajı ve otomatik eksternal defibrilatör tedavisini kapsayan uygulamaların bütününe temel yaşam desteği adı verilir.

Seviye 3 bir afet durumunda müdahale anlamında 1. Ve 2. Grup destek illerin yanı sıra Ulusal kapasiteye ihtiyaç bulunmaktadır.

Kaynaklar öncelikle yaşama şansı daha yüksek olan hastalar için kullanılmalıdır.

Bu grup sarı renk ile ifade edilmektedir.

Bu grup yeşil renk ile ifade edilmektedir.

Bu grup siyah renk ile ifade edilmektedir.

3 aşamalı triyaj kapsamındaki üçüncü triyaj tıbbi bakım alanında bulunan yaralıların hastanelere nakli sırasında önceliklerin belirlenmesi için yapılan nakil triyaj olarak tanımlanmaktadır.

Seviye 1 olaylarda olayın oluşturduğu hasar yerel imkânlarla çözümlenebilir ve müdahale, İAADYM nin oluşturacağı kapasite ile çözümlenebilir.

Acil Sağlık Hizmetleri; herhangi acil bir hastalık ya da kaza sonrası ortaya çıkan ve zaman kaybetmeksizin müdahale gerektiren durumlarda, hasta ya da yaralının yaşamının ve yaşam kalitesinin korunması için yapılması gereken tıbbi bakım ve müdahaleleri kapsar. Acil Durum; bir işi yapmak ya da tedbir almak için kullanılabilecek sürenin kısıtlı olması, işin yapılmaması ya da önlemin alınmaması durumunda da birey ya da toplum için hayati risklerin ortaya çıkabileceği durumlar. Afet; “insanlar için fiziksel, ekonomik, sosyal, kültürel, doğal ve çevresel kayıplar oluşturan, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen, etkilenen topluluğun yerel imkân ve kaynaklarını kullanarak baş edemeyeceği, doğal, insan veya teknoloji kaynaklı olaylardır. Acil Yardım Hizmetleri; “acil durumun oluşturabileceği zararın engellenmesi ya da en aza indirilmesi için gerekli, organizasyonuyapılan ve sunulan hizmetlerdir. Acil yardım hizmetine ihtiyacı olan kişilerin, hizmet taleplerini yapabildikleri, acil yardım hizmetlerinin organize edildiği ve yönetildiği merkezlerdir.