AFET TIBBI VE YÖNETİM İLKELERİ

Planlama süreci çevrimseldir ve her aşamada dikkatli iletişim ve danışmanlık gerektirir. Planların sürekli izlenmesi ve gözden geçirilmesi, bunların düzenli olarak test edilmesi ve gerektiğinde bu planların siteme adapte edilmesi gerekir. Planlama komitesinin belirlenmesi ve oluşturulması, Acil risk değerlendirmesinin yapılması. Sorumlulukları tanımlama. Gerekli kaynakları ve hizmetleri belirleme. Acil durum yönetimi düzenlemeleri ve sistemleri geliştirme. Planın belgelenmesi.

Bir afetin tıbbi etkilerinin yönetimi üç önemli bileşeni içerir; 1) Planlama ve organize etme yeteneği 2) Zor koşullar altında yüksek kalitede sağlık hizmeti sunma becerisi 3) Özgün bir eğitim ve bilgi birikimi. Afetlerde, tıbbi yanıtı zorlaştıran temel nedenler şunlardır;
• Tıbbi afet planlarının olmayışı 
• İşlem ve protokollerin iyi anlaşılamaması 
• Beceri yetersizliği ve tecrübe eksikliği 
• Personellerin yeterli eğitime sahip olmaması, Personel ve malzeme eksikliği temel neden değildir.

T1 - Kırmızı : Hava yolu (A) tıkanması, solunum(B) ya da dolaşım bozukluğu (C) nedeniyle; ABC’si stabil olmayan yaralılardır. 1 saat(Altın Saat) içerisinde tedavi edilmedikleri takdirde yaralı hayatını kaybedebilir.
T2 - Sarı : ABC’si stabil olan yaralılardır. 4-6 saat(Friedrich Süresi) içerisinde tedavi edilmedikleri takdirde ABC stabilitesi bozulacaktır ve T1 kategori hasta grubuna dönüşecektir.
T3 - Yeşil : Hiçbir ABC tehdidi bulunmayan, hafif yaralanmalarla yürüyebilen ABC’si stabil yaralılardır. Bunlardan bazıları kurtarı- cılara yardım etmekte değerlendirilebilir.
T4 - Siyah : ABC’si mevcut olmayan veeldeki koşullar altında tedavi edilmesi mümkün olmayan ABC stabil olmayan kurbanlardır.

Tıbbi Kurtarma Kapasitesi (MRC); Olay yerinde, saat başına ilk yardım ve acil yardım (temel yaşam desteği ve ileri travma yaşam desteği) sağlanabilecek yaralı sayısı olarak tanımlanır. Tıbbi Tahliye Kapasitesi(MTC); Saat başına hastanelere nakledilebilecek yaralı sayı olarak tanımlanır. Hastane Tedavi Kapasitesi(HTC); Saat başına hastanede tedavi edilebilecek kayıpların sayısı olarak tanımlanır.

Hastane Tedavi Kapasitesini Azaltan Faktörler; Lojistik sorunlar ve personelin yorgunluğu, Nispeten daha ciddi kurbanlar, Daha az uzmanın bulunması, Kayıplar ve hastaların denetimi, Bilinmeyen ve tanıdık olmayan lezyonlar. HTC’yi Artıran Faktörler; İş yoğunluğu, Diğer uzmanların yardımı, Basitleştirilmiş prosedürler, Nispeten daha az ciddi kurbanlar.

Tıbbi Şiddet Endeksi(MSI) 1’den küçük ise, olay bir acil durum olarak tanımlanır. Tıbbi Şiddet Endeksi(MSI) 1’den büyük ise, olay bir afet olarak tanımlanır.

Safety/Güvenlik; Elektrik tehlikeleri, Alevlenebilir sıvılar, Tehlikeli maddeler, Diğer hayatı tehdit eden durumlar, İkincil patlayıcı potansiyeli. Olay Yerinin Boyutlandırılması; Olayın türü veya nedeni, Yaklaşık hasta sayısı, Yaralanmaların şiddeti, Olay yerine erişim ile ilgili sorunlar. Bilginin Gönderilmesi; Edinilen bilgilerin komuta kontrol merkezine bildirilmesi, Ek kaynakların talep edilmesi, En yakın hastanenin bilgilendirilmesi. Kurulum; Operasyon konuşlanma alanının hazırlanması ve kurulması, Giriş  ve çıkış yollarının belirlenmesi, Kurtarma, Tedavi ve Tahliye için yeterli çalışma alanlarının belirlenmesi.Start;  Nerede olduğunuzu belirtin. Belirtilen bölgeye gitmeleri için yürüyen herkesi bulun. Yaralıları işaretlemek için triyaj bandını kullanın. Yaralıdan yaralıya hızlıca geçin. Yaralı sayısını tespit edin. Sadece en basit hayati tedaviyi sağlayın. Uygulamaya kesintisiz devam edin.

Kurum içi ve kurumlar arasi koordinasyonu sağlama görevi, tibbi şube direktörünün sorumluluklarindandir. Kaynak atamalari için isteklere yanit verme görevi operasyon konuşlanma alani görevlisinin sorumluluklarindandir. Yaralilarin tedavi ve takip kayitlarini tutar ve muhafaza etme görevi; tahliye grup süpervizörünün sorumluluklarindandir. Olayla ilgili belgeleri düzenler ve muhafaza etme görevi triyaj birim liderinin sorumluluklarındandır.

Toplum temelli kapasite artışı -(Yerel) veya dışsal model kullanarak yerelden bölgesel veya ulusal düzeyde sahnelenebilir. Kapasite artışı - olay, boyutu, süresi ve kaynakların tüketimi ve bozulması (yani, kaynaklara olan talebin büyük ölçüde artması). Kapasite artışı kapasitesi - Mevcut kaynaklar. Kapasite artışı tepki kapasitesi – Dalgalanmayı karşılamak için kaynakları kullanma yeteneği. Kapasite artışı yeteneği - Belirli sağlık talebi ihtiyaçlarını karşılama yeteneği.

Hastane Tedavi Kapasitesi (HTC), hastanenin o andaki tıbbi standartlarına göre saat başına hastaneye yatırılarak tedavi edilecek yaralıların sayısıdır. En yakın hastane T3 kategori yaralılar tarafından aşırı yüklenileceğinden, T1 ve T2 kategori yaralılar mümkün olduğunca bu hastaneye götürülmemelidir. Bir yaralı dağıtım planının hazırlanması için bazı verilere ihtiyaç vardır:Afet bölgesinin yeri, Hastanelerin yeri, Hastanelerin spesifik tanı ve tedavi olanakları, En önemlisi de her hastanenin tedavi kapasitesi(HTC).

1999 yılında yaşanan Kocaeli ve Düzce depremleri sırasında meydana gelen çok önemli düzeydeki can ve mal kayıpları nedeniyle deprem riskini azaltmada ve depremle baş edebilmede hazırlıklı ve dirençli bir toplum yaratılması, bu amaca yönelik kurumsal alt yapının oluşturulması ve konuyla ilgili ARGE faaliyetlerinin önceliklerinin belirlenmesi amacıyla ilk kez 18 Ağustos 2011 tarih ve 28029 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı-2023 (UDSEP-2023)’ün gerçekleştirilmesinden 13 Kurum ve Kuruluş sorumludur.

Kapasite artışı tepki kapasitesi:  Dalgalanmayı karşılamak için kaynakları kullanma yeteneğidir.

Tıbbi Tedavi ; Triyaj • Temel Yaşam Desteği • İleri Yaşam Desteği • Ameliyat / Travmatoloji • Anesteziyoloji / Resüsitasyon • Dahiliye / Toksikoloji / Nükleer Tıp • Adli Tıp • Psikoloji • Beslenme • Hijyen • Rehabilitasyon.

Dünyada bugün kullanılan en geçerli triyaj modeli, START(Simple Triage and Rapid Treatment) triyaj sistemidir. Yalnızca mekanik olarak yaralanan kişileri değil, aynı zamanda kimyasal ajanlardan etkilenen kişileri sınıflandırmak için de uygundur. START Triyaj sisteminde kullanılan değerlendirme kriterleri şunlardır: • Solunum
• Dolaşım
• Bilinç durumu.

Kırmızı: Acil bakım gerektiren , hayati tehlike oluşturan yaralanmalar. Derhal
Sarı: Önemli yaralanmalar ama durumu stabil. Bekleyebilir
Yeşil : Tedavi gecikebilir. Gecikebilir
Siyah: Havayolu manevralarından sonra nefes almıyor. Ölmüş.

Tıbbi Şiddet Faktörü(S); T1 ve T2 triyaj kategorisi toplam yaralı sayısının, T3 triyaj kategorisinde sınıflandırılan toplam yaralı sayısına oranı ya da hastaneye yatırılması gereken yaralılar ile hastaneye yatırılması gerekmeyen yaralılar arasındaki orandır.

Acil sağlık hizmetleri istasyonlarında genellikle bir doktor ve/veya paramedik ile iki acil tıp teknisyeninden oluşan ekipler görev yapar. Her bir ambulans ekibinin, T1 ve T2 kategorisinde yer alan 12 adet yaralıyı yaklaşık 1 saatte tedavi edebileceği varsayılmaktadır.

Bir yaralı dağıtım planının hazırlanması için bazı verilere ihtiyaç vardır: Afet bölgesinin yeri, Hastanelerin yeri, Hastanelerin spesifik tanı ve tedavi olanakları, en önemlisi de her hastanenin tedavi kapasitesi(HTC).

Tıbbi Şube Direktörünün Sorumlulukları :Acil öncelikleri, hedefleri ve stratejileri belirleyerek bir plan başlatır. • Görevlilerin ve vatandaşların can güvenliğini sağlar. • Olay yönetimi için taktik hedefleri belirler ve onaylar. • Olay yerinde ihtiyaç duyulan Tıbbi Olay Komuta Organizasyon yapısını kurar ve uygular. • Gereken kaynakları olay yerine konuşlandırır ve bu kaynaklarla olayı etkin bir şekilde yönetir. • Kurum içi ve kurumlar arası koordinasyonu sağlar. • Medyaya bilgi/haber verme konusunda yetkilidir. • Bir Olay Yönetim Merkezi kurar ve atanan kaynakların faaliyetlerini koordine eder.

HTC’yi Azaltan Faktörler; Lojistik sorunlar ve personelin yorgunluğu, Nispeten daha ciddi kurbanlar, Daha az uzmanın bulunması, Kayıplar ve hastaların denetimi, Bilinmeyen ve tanıdık olmayan lezyonlar.