Afet Psikolojisi

Afetlerin ardından insanların yaşadıkları stresin duygusal belirtileri şok, öfke, suçluluk, çaresizlik, dehşete kapılma, korku, hissizlik (hissedememe), panik gibi duygulardır. 

Afetlerin ardından insanların yaşadıkları stresin fiziksel belirtiler uyku ve yeme alışkanlıklarının değişmesi, halsizlik, yorgunluk, ağrı (baş, bel, boyun, sırt vb.), mide ve bağırsak sorunları,bulantı, kalp çarpıntısı gibi belirtilerdir. 

Afetlerin ardından insanların yaşadıkları stresin davranışsal ve sosyal belirtiler içe kapanma, afet yerine gidememe, insanlarla konuşmaktan kaçınma, ani irkilmeler, tetikte olma, ilişkilerde çatışma, suçlama gibi belirtilerdir. 

Afetlerin ardından insanların yaşadıkları stresin bilişsel belirtileri dikkat sorunları, hafızada gerileme, konsantrasyon sıkıntıları gibi belirtilerdir. 

Afeti yaşayan kişinin zamansız ve aniden olayla ilgili bir anıyı anımsaması, bu olayla ilgili rüya/ kabus görmesi, olayı adeta yeniden yaşıyormuş gibi hissetme, olayı hatırlatan durum, yer, nesne vb. karşısında titreme, çarpıntı gibi fiziksel belirtiler yaşaması ve bunlardan sıkıntı duyması yeniden yaşantılama olarak değerlendirilmektedir. 

İnsanların yaşadıkları olaylardan sonra Acil durum ve afeti hatırlatan yerden, sesten, duygudan, düşünceden, kişiden vb. kaçınması, uzak durması kaçınma belirtileridir. 

Aşırı uyarılmış kişilerin, uykuya dalma ve sürdürmede güçlük çekmesi, uykudan sıçrayarak uyanması uyarılmışlık belirtileridir. 

Genel tepkisizlik/küntleşme ise duygularını hissedebilme becerisinin azalması, önceden ilgi duyulan şeylere karşı ilgi kaybı ve isteksizlik olarak belirtilebilir.

Afete maruz kalan kişilere yardım amaçlı psikososyal müdahalenin temel prensipleri zarar vermemek, insan haklarına saygı duymak, güçlendirme ve toplum katılımı. 

Ülkemizde acil ve afet hallerinde psikososyal destek faaliyetlerinin koordine edilmesinden sorumlu kurumm Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’dır. 

Afetlerde psikolojik tariyajda kullanılmak üzere Schreiber (2012) tarafından önerilen PsySTART modeline göre yüksek risk grubuna kendisine ve çevresindekilere zarar
verme riski olan (intihar, kendine zarar verme, başkasına saldırma vb. gibi) kişiler dahildir. 

Afetlerde psikolojik tariyajda kullanılmak üzere Schreiber (2012) tarafından önerilen PsySTART modeline göre düşük risk grubuna afet nedeniyle evi oturulamaz durumda
olan, afet nedeniyle ailesiyle ayrı kalan, daha önce psikolojik destek almış ve afet
yaşama deneyimi olan kişiler dahildir. 

Afet gibi travmatik olaylardan sonra psikolojik destek konusunda özel gereksinimi olan gruplar mülteciler, yerinden edilmiş toluluklar, çocuklar ve ergenlerdir. 

Ekip çalışmasına yatkın kişilerin biraraya getirilmesi gibi yardım çalışanlarına yönelik
tavsiye  kurumsal düzeyde olan bir öneridir. 

İkincil travmatik stres, tükenmişlik gibi belirtilerin farkında olun ve bu belirtileri tanıyın' gibi yardım çalışanlarına yönelik tavsiye  kişisel düzeyde olan bir öneridir. 

Şefkat (eşduyum) yorgunluğu, dolaylı (vekaleten) travmatizasyon gibi farklı terimlerle ifade edilen stresin ismi İkincil travmatik stres'tir. 

'Kendi de afetzede olması durumunda ailesinde ölü, yaralı olup olmadığının belirlenmesi, ihtiyaçları konusunda önceliklendirilmesi' gibi yardım çalışanlarına yönelik
tavsiye kurumsal düzeyde olan bir tavsiyedir.

'Problemden çok çözüme odaklamak konusunda zihinsel hazırlık yapın' gibi yardım çalışanlarına yönelik öneri kişisel düzeyde olan bir öneridir. 

'Afetin zorlu koşulları ve insanların stres tepkilerine ilişkin zihinsel hazırlık yapın' gibi yardım çalışanlarına yönelik öneri kişisel düzeyde verilen bir öneridir.

'Afet alanında zor da olsa mümkün olduğunda kişisel bakımınızı aksatmayın (banyo, traş olma, temizlik gibi)' gibi yardım çalışanlarına yönelik tavsiye kişisel düzeyde verilen bir tavsiyedir.