Tıbbi Afet ve Acil Durum Yönetiminin Modellenmesi

Afet epidemiyolojisi, yaşam tarzı, biyolojik anayasa ve afet ile ilgili olarak hastalığın insidansı ve dağılımı üzerine diğer sosyal belirleyiciler gibi faktörleri inceleyen
bir disiplindir. Afet epidemiyolojisi, sağlık planlamacılarından, özel afetlerle ilişkili sağlık sorunlarını öngörme ve belirli risk altında olan grupları tanımlama olanağı tanır.

Acil durum yönetim sistemleri aşağıdakileri içerebilir:
• İletişim
• Halkın eğitimi
• Acil durum operasyon merkezinin yönetimi
• İrtibat
• Bilgi Yönetimi
• Kamusal uyarıların hazırlanması ve yaygınlaştırılması
• Kaynak yönetimi
• Finansal yönetim

Afetlerde, tıbbi yanıtı zorlaştıran temel nedenler şunlardır;
• Tıbbi afet planlarının olmayışı
• İşlem ve protokollerin iyi anlaşılamaması
• Beceri yetersizliği ve tecrübe eksikliği
• Personellerin yeterli eğitime sahip olmaması

Morbidite Oranı veya Morbidite Hızı, istatistiksel bir ölçüm terimidir ve belirli bir nüfusta
belirli bir zaman dilimi içerisinde hastalığa tutulanların sayısı, hastalık nispetidir

Afetlerin sınıflandırılması ve değerlendirilmesi için geliştirilen Afet Şiddet Skalası (DSS) yedi parametreden yararlanır. Bu parametreler şunlardır:
1. Altyapı üzerindeki etkisi
2. Etki zamanı
3. Etki alanı yarıçapı
4. Kökenin nedeni
5. Yaralı sayısı
6. Devam eden yaralanmaların ortalama şiddeti
7. Kurtarma süresi

Dünyada bugün kullanılan en geçerli triyaj modeli, START(Simple Triage and Rapid Treatment) triyaj sistemidir. Yalnızca mekanik olarak yaralanan kişileri değil, aynı zamanda kimyasal ajanlardan etkilenen kişileri sınıflandırmak için de uygundur.
START Triyaj sisteminde kullanılan değerlendirme kriterleri şunlardır:
• Solunum
• Dolaşım
• Bilinç durumu

T4 - Siyah : ABC’si mevcut olmayan veeldeki koşullar altında tedavi edilmesi mümkün
olmayan ABC stabil olmayan kurbanlardır. Ölü ya da ölü olarak kabul edilen yaralılardır. Afet zamanlarında, kişi tıbben ölmemiş bile olsa bu kategoriye alınabilir. Bu kategoriye girenlere sağlık hizmeti verilmez.

Tıbbi Şiddet Endeksi(MSI) 1’den küçük ise, olay bir acil durum olarak tanımlanır. 
Tıbbi Şiddet Endeksi(MSI) 1’den büyük ise, olay bir afet olarak tanımlanır. 

Tıbbi Şiddet Faktörü(S); T1 ve T2 triyaj kategorisi toplam yaralı sayısının, T3 triyaj kategorisinde sınıflandırılan toplam yaralı sayısına oranı ya da hastaneye yatırılması gereken yaralılar ile hastaneye yatırılması gerekmeyen yaralılar arasındaki orandır.

Tıbbi tedavi zinciri aşağıdaki üç organizasyonel sistem veya evreye ayrılır:
1. Olay yeri
2. Yaralıların tahliyesi ve civardaki hastaneler arasındaki dağılımı
3. Hastane

Her bir ambulans ekibinin, T1 ve T2 kategorisinde yer alan 12 adet yaralıyı yaklaşık 1 saatte tedavi edebileceği varsayılmaktadır.

“Altın Saat”, Baltimore’daki Maryland Tıp Merkezi Üniversitesi’ndeki MD, R Adams Cowley tarafından ilk kez tanımlandı. 1975’te yayınlanan makalede, “yaralanmadan sonraki ilk saat, kritik yaralı bir kişinin hayatta kalma şansını büyük oranda belirleyecektir.” ifade edilmiştir.

Bir yaralı dağıtım planının hazırlanması için bazı verilere ihtiyaç vardır:
• Afet bölgesinin yeri,
• Hastanelerin yeri,
• Hastanelerin spesifik tanı ve tedavi olanakları,
• En önemlisi de her hastanenin tedavi kapasitesi(HTC),

Yapılan bilimsel araştırmalar, HTC’nin (Hastane Tedavi Kapasitesi) yaklaşık % 3, yani saatte 100 yatak başına 3 yaralı olduğunu göstermiştir

Afet koşullarında, sağlık görevlilerin en fazla 8 saat etkili bir biçimde çalışabileceği varsayılır.

HTC’yi (Hastane Tedavi Kapasitesini) Azaltan Faktörler:

• Lojistik sorunlar ve personelin yorgunluğu
• Nispeten daha ciddi kurbanlar
• Daha az uzmanın bulunması
• Kayıplar ve hastaların denetimi
• Bilinmeyen ve tanıdık olmayan lezyonlar

Durumun tespiti ve kaynakların tahsisi için en önemli unsurları içeren ilk rapor verilirken dikkat edilecek önemli noktalar şunlardır;
• Olayın yeri, konumu ve özellikleri,
• Olayın türü ve seviyesi,
• Herhangi bir tehlikenin mevcudiyeti,
• Yaralıların yaklaşık sayısı,
• Olay yerinde gereken yardımın tipi ve miktarı

Tıbbi Şube Direktörünün Sorumlulukları:

• Acil öncelikleri, hedeeri ve stratejileri belirleyerek bir plan başlatır.
• Görevlilerin ve vatandaşların can güvenliğini sağlar.
• Olay yönetimi için taktik hedeeri belirler ve onaylar.
• Olay yerinde ihtiyaç duyulan Tıbbi Olay Komuta Organizasyon yapısını kurar ve uygular.
• Gereken kaynakları olay yerine konuşlandırır ve bu kaynaklarla olayı etkin bir şekilde yönetir.
• Kurum içi ve kurumlar arası koordinasyonu sağlar.
• Medyaya bilgi/haber verme konusunda yetkilidir.
• Bir Olay Yönetim Merkezi kurar ve atanan kaynakların faaliyetlerini koordine eder.

Kırmızı Tedavi Alan Lideri
Kırmızı Tedavi Alanı içindeki hastaların tedavilerinin yapılmasından ve önceliklerin belirlenerek nakle hazır hale getirilmelerinden sorumludur. Sorumlulukları şunlardır:
• Tedavi alanına taşınan yaralıları kabul etmek ve tedavi etmek.
• Var olan İleri Yaşam desteği prosedürlerinin uygulanmasını sağlamak.
• Yaralıları nakil için ikincil triyaj yapmak.
• Tedavi/Tahliye İrtibat Koordinatörü yoluyla yaralıların naklini koordine etmek.
• Yapılan tedavilerin ve hasta bilgilerinin kaydedilmesini sağlamak.

Tahliye Grup Süpervizörünün Sorumlulukları

• Bölgesindeki hastaneler ile iletişim kurar ve kapasitelerinin listesini tutar.
• Tıbbi Kurtarma Grup Süpervizörü ile koordineli olarak yeterli büyüklükte ve kolayca görünebilir.
• Ambulans Yükleme Alanı kurar.
• Bir Ambulans Konuşlanma Alanı belirler.
• İhtiyaç olan ek kaynakları belirler ve talep eder.
• İletişim
• Tıbbi Kurtarma Grup Süpervizörü ile koordineli olarak hastaların naklini gerektiği gibi yönlendirmek.
• Gerekli olduğunda hava ve kara ambulansı talep eder.
• Hava ambulans ile yaralı naklini koordine eder.
• Gerektiğinde bir hava ambulansı için heliport oluşturur.
• Yaralıların tedavi ve takip kayıtlarını tutar ve muhafaza eder.