AFET TIBBI VE YÖNETİM İLKELERİ - Deneme Sınavı - 14

Afet yönetiminde epidemiyolojinin kullanım amaçları özetle şöyledir;
• Etkilenen toplumda öncelikli sağlık sorunlarının tespit edilmesi
• Toplumda var olan hastalıkların veya sağlık sorunlarının boyutlarının belirlenmesi
• Afetlerde karşılaşılan sağlık sorunlarının ve risk faktörlerinin tespit edilmesi
• Öncelikli sağlık müdahalelerinin belirlenmesi
• Bölgedeki yıkımın boyutlarının ve var olan kapasitenin belirlenmesi
• Toplumun sağlık göstergelerindeki yönelim ve gidişatın gözlemlenmesi
• Müdahalenin ve afet döngüsünün her aşamasında gerçekleştirilen sağlık programlarının ve uygulamalarının etki ve başarılarının değerlendirilip ölçülmesi
• Geçmiş deneyimlerde gerçekleştirilen epidemiyolojik çalışmalardan elde edilen bilimsel veriler ışığında İl Sağlık Afet ve Acil Durum Planları (İL-SAP), Hastane Afet ve Acil Durum Planları (HAP) gibi sağlık afet planları- nın hazırlanması veya revize edilmesidir.

Gelişme faktörleri gibi bir belirleyici faktör bulunmamaktadır.

Yaralanmalar ve ölümler afetlerin en açık görülen etkilerinden biri olup toplum sağlığına doğrudan etkiler başlığı altında değerlendirilmektedir.

Afetlerin Sağlık Sistemlerine olan dolaylı etkilerinin bir kısmı rutin sağlık hizmetlerinin ihtiyaç gereği aşırı kullanılmasından kaynaklanmaktadır.

Depremin akut sağlık etkilerinden biri ikincil afetlerden kaynaklanan travmaya bağlı ölüm ve yaralanmalardır.

Depremin orta vadeli etkilerinden biri endüstri şirketlerindeki yıkımdan kaynaklı çevrenin kimyasal, radyolojik ajanlar ile kontaminasyonudur.

Sellerin sağlık sistemi üzerindeki etkileri arasında ilaç ve sarf malzemesi stoklarının tahrip olması yer almaktadır.

Sellerin orta vadeli sağlık üzerindeki etkileri arasında yiyecek depoların tahrip olması yer almaktadır.

Bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yapılması gereken temel işlemler arasında barınma yer almamaktadır.

Analitik epidemiyoloji toplumdaki sağlık sorunları ile ilişkili faktörleri ve bu faktörlerin nedenlerini araştıran bir yöntem bilimidir.

Deneysel/müdahale çalışmaları araştırmacının çalışmalarda olayı sadece gözlemlemeyip bir müdahalede bulunmasını kapsamaktadır.

Sağlığı belirleyen birçok faktör vardır. Bu faktörler temel olarak dört başlık altında toplanmaktadır; sosyal (eğitim, kültürel değerler gibi) ekonomik (gelir düzeyi ve işsizlik gibi) ve fiziksel çevre (kaliteli su ve hava, barınma gibi), bireysel karakteristikler ve davranışlar (genetik faktörler ve egzersiz alışkanlığı gibi)

Psikolojik etkiler afetlerin toplum sağlığına doğrudan etkilerinden biridir.

Afet sonrası yaşam koşulları, toplu barınma alanları, hijyen koşullarının yeterli olmaması, sağlık hizmetlerindeki ve yürütülen sağlık programlarındaki kesinti veya aksamalar bulaşıcı hastalık potansiyelini yaratan temel nedenlerdir.

Hastaneler, klinikler, sağlık merkezleri ve buralarda görevli sağlık personelinin afetlerin yıkıcı etkilerinden zarar görmesi afetlerin sağlık sistemine doğrudan etkileri arasındadır.

Bilinenin aksine, afetler sonrası bulaşıcı hastalıklardan çok, farklı akut sağlık problemleri ile karşılaşma potansiyeli mevcuttur. Aşırı sıcak ve soğuk hava bu tür akut problemlerin yaşandığı durumlara en iyi örnektir.

Kalabalık yaşam alanları, yetersiz hijyen gibi afet koşullarının, bulaşıcı hastalıkların yayılması için uygun koşullar olduğunu ve dolayısı ile bu salgın riskinin mevcut olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca kalabalık yaşam alanları bit, uyuz, dermatit, Hepatit B gibi temasla geçen hastalıkların ve solunum sistemi hastalıklarının yayılmasını kolaylaştırmaktadır.

Depremin büyüklüğü, epi-center’ının konumu ve tsunami, yangın ve toprak kayması gibi tehlikelere bağlı ikincil afetlerin olup olmaması depremin kendisi ile ilgili faktörlerdendir.

Depremin akut sağlık etkileri arasında en belirgin etki binaların yıkımdan kaynaklanan travmaya bağlı ölüm ve yaralanmalardır (kesiler, basit veya çoklu kırıklar, ezilmeler, dehidrasyon, external – internal hemoraj, yıkıntı altına toz inhalasyonundan kaynaklı asfiksi, hipotermi, hipertermi)

Temel korumanın amacı toplumda sağlık sorunlarına neden olan başta sosyal, ekonomik, kültürel faktörlerin ortadan kaldırılmasıdır. Yasal düzenlemeler, genel sağlık koşullarının ve ekonomik durumun iyileştirilmesi gibi çalışmalar bu kapsamda değerlendirilir.