AFET TIBBI VE YÖNETİM İLKELERİ - Deneme Sınavı - 11

Aktif olarak veya kayıtlardan

Sağlığı belirleyen birçok faktör vardır. Bu faktörler temel olarak dört başlık altında toplanmaktadır; sosyal (eğitim, kültürel değerler gibi) ekonomik (gelir düzeyi ve işsizlik gibi) ve fiziksel çevre (kaliteli su ve hava, barınma gibi), bireysel karakteristikler ve davranışlar (genetik faktörler ve egzersiz alışkanlığı gibi). Doğru cevap B'dir.

Bu bağlamda
afetlerin halk sağlığına etkileri genel olarak dört başlıkta toplanabilir.
1. Toplum sağlığına doğrudan etkileri
2. Sağlık sistemine doğrudan etkileri
3. Toplum sağlığına dolaylı etkileri
4. Sağlık sistemine dolaylı etkileri. Doğru cevap C'dir.

Psikolojik etkiler: Afetler toplum sağlığını sadece fiziksel olarak değil mental olarak da etkilemektedir. Aynı fiziksel etkiler gibi
mental etkilerde olaydan olaya farklılık gösterebilmekte, bireyleri ve toplumları basit stress bozukluklarından ciddi psikolojik
problemlere kadar değişik boyutlarda etkileyebilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Sağlık Sistemine Doğrudan Etkileri: Hastaneler, klinikler, sağlık merkezleri ve buralarda görevli sağlık personeli de afetlerin yıkıcı
etkilerinden zarar görebilmektedir. Ne yazıkki bu zarar çoğunlukla bu kurumlara ve personele ihtiyacın daha da artığı bir durumda gerçekleşmektedir.
Afetlerin sağlık sistemine doğrudan etkileri genel olarak iki şekilde olmaktadır.
• Fiziksel alt yapının tahrip olması: Sağlık alt yapısının tahrip olmasına en çarpıcı örnekler ile depremler sonrası karşılaşılmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Çevre sağlığı hizmetleri ve sanitasyon: Kanalizasyon şebekesi de afetlerden zarar görebilmektedir. Kanalizasyon şebekesindeki bir
hasar hem atıkların bertarafında sorunlara yol açacağı gibi su kaynaklarının ve dağıtım şebekesinin kontaminasyonuna da sebep olabilir. Doğru cevap A'dır.

Temel yaşamsal su ihtiyacı
Yaşamsal ihtiyaç: su alımı (içme ve yemek) Günlük 2.5–3 litre İklim ve bireysel fizyolojiye bağlıdır
Temel hijyen uygulamaları 2–6 litre / gün Sosyal ve kültürel normlara bağlıdır
Temel yemek pişirme ihtiyacı 3–6 litre / gün Yemek türüne, sosyal ve kültürel normlara bağlıdır
Toplam temel su ihtiyaçları 7.5–15 litre / gün. Doğru cevap E'dir.

Dünya Sağlık Örgütü sürveyansı, sağlık hizmetlerinde planlama yapabilmek, müdahalede bulunabilmek, bu hizmetleri değerlendirebilmek amacı ile sağlıkla ilgili verilerin süreğen, sistematik olarak toplanması, analizi, yorumlanması, ilgili tüm birimlere dağıtılması olarak tanımlamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Bulaşıcı hastalıkların kontrolü: Bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yapılması gerek temel işler aslında bundan önceki maddelerde sıralanmıştır (güvenli su ve gıda temini, çevre sağlığı ve sanitasyon hizmetlerinin sağlanması). Bunlara bağlı olarak kişisel hjyenin sağlanması bulaşı hastalıkların kontrolünde anahtar rol üstlenmektedir. Doğru cevap B'dir.

Epidemiyoloji genellikle hastalıkların ve sağlık sorunlarının nedenleri ve oluşumu ile ilgili istatistik metotların kullanarak çalışmaların yapıldığı bir alan olarak bilinmektedir. Ancak epidemiyoloji, rafine edilmiş istatistikten çok daha fazlasıdır. Doğru cevap A'dır.

Deneysel / Müdahale Çalışmaları (Hastalıkların tedavisi, sağlık sorunlarının çözümü için uygulanan yöntemelrin test edildiği deneysel çalışmalardır, bu çalışmalarda araştırmacı olayı sadece gözlemlemez ve bir müdahalede bulunur ve müdahalenin etkisini değerlendirir, kontrollü, kontrolsüz deneysel çalışmalar başta olmak üzere farklı deneysel çalışmalar uygulanmaktadır). Doğru cevap D'dir.

Duygusal Belirtiler Kişiler afetin hemen ardından şok, öfke, suçluluk, çaresizlik, dehşete kapılma, korku, hissizlik (hissedememe), panik gibi duyguları yoğun ve sıkıntı verecek düzeyde yaşayabilirler. Örneğin, afet bölgesinde bazı kişiler öfkeli şekilde yardım çalışanlarından destek talep ederken, bazı kişiler enkaz başında duygusuz, ifadesiz bir şekilde oturarak bekleyebilirler.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu en yalın ifadeyle, ruhsal travmatik bir olayın ardından gelişen bir tablo olmakla birlikte, her ruhsal travmatik olayın ardından TSSB gelişmeyebileceğini vurgulamak gerekir. TSSB belirtileri 4 grupta toplanabilir. Bunlar Yeniden yaşantılama, kaçınma, uyarılmışlık ile genel tepkisizlik (küntleşme) belirtileridir.

TSSB olarak değerlendirilebilmesi için acil durum veya afetin ardından en az 30 gün geçmiş olması gerekmektedir. Afetin ardından ilk 30 gün içinde bu belirtiler ortaya çıkmışsa ve dissosiyatif belirtiler (afallama, kopup gitme vb.) eşlik ediyorsa akut stres bozukluğu belirtileri akla getirilmelidir.

Güçlendirme Afetle birlikte yaşamları değişen kişiler “afet mağduru / ya da afet kurbanı” değil, hayatta kalan, aktif ve güçlü kişiler olarak görülmelidir. Psikososyal müdahaleler bu güçlendirme prensibine uygun şekilde yürütülmelidir.

PİY uygulayıcılarına tavsiye edilenler ve edilmeyenlere şunlar örnek verilebilir:Tavsiye edilenler Dürüst, açık ve güvenilir olun Kendi din, önyargı, görüş ve düşüncelerinizi farkedin ve bir kenara bırakın Kişilerin mahremiyetine özen gösterin Kültürel ve geleneksel dinamikleri farkedin ve bunları önemseyin Tavsiye edilmeyenler Yerine getiremeyeceğiniz sözler ve gerçek dışı bilgiler Vermeyin ,Israrcı ve rahatsız edici olmayın ,Anlatmaları için baskı yapmayın ,Hikaye, duygu ve düşüncelerini başkalarıyla paylaşmayın.

Afetlerde psikolojik tariyajda kullanılmak üzere Schreiber (2012) tarafından önerilen PsySTART modelinde aşağıdaki riskli durumlar tespit edildiğinde kişiler hızlı ve öncelikli şekilde ruh sağlığı uzmanlarına yönlendirilmelidir. Buna göre: 1. Kişinin kendisi ve çevresindekilere zarar verme riski varsa (intihar, kendine zarar verme, başkasına saldırma vb. gibi) hiç zaman kaybetmeden acil servislere ve ruh sağlığı uzmanlarına sevk edilmesi gereken yüksekrisk grubudur.

Birçok çalışma, afet gibi travmatik olaylardan sonra psikolojik olarak etkilenme düzeyininçeşitli risk faktörlerinden etkilendiğini göstermektedir. Bunlar içinde cinsiyet, çocuk ya da ergen olmak, psikiyatrik ya da fiziksel hastalık öyküsüne sahip olmak, önceki travmatik yaşantılar, yardım-kurtarma çalışmalarına katılmak, sosyal desteğin olmaması, bir azınlık grubunda yer almak, şiddet ögesi içeren yaşantılara maruz kalmak gibi birçok faktör yer almaktadır. Bu grupların özel ihtiyaçları olması dolayısıyla psikososyal destek açısından önceliklendirilmeleri önemlidir.

“Empati”nin travma çalışanlarının travma mağduruna yardım etmesindeki en temel kaynak olarak ifade edlilir.

Kurumsal Düzeyde • Hazırlık evresinde kurumsal düzeyde profesyonel yardım çalışanlarına psikososyal risk analizinin yapılması, varsa özel ihtiyaçlarının (ilaç, küçük çocuğa sahip olma, özel bakıma ihtiyaç duyan aile bireyinin olması, diyet gibi) belirlenmesi, • acil durum ve afet ortaya çıkmadan yardım çalışanlarına yönelik stres faktörleri, strese bağlı tepkiler, stres yönetimi ve özbakımla ilgili eğitim çalışmalarının yürütülmesi, • ekip çalışmasına yatkın kişilerin bir araya getirilmesi, • Yardım çalışanlarının beslenme, barınma, hijyen, tuvalet, banyo, haberleşme vb. gibi temel ihtiyaçlarının karşılanması için hazırlıklarınazami düzeyde yapılması, • Yardım çalışanlarının çalışma saatleriyle ilgili düzenlemelerin öncesinde yapılması, dinlenme saatleri ve dinlenme alanlarının öncesinde planlanması,Kendi de afetzede olması durumunda ailesinde ölü, yaralı olup olmadığının belirlenmesi, ihtiyaçları konusunda önceliklendirilmesi, • Afet ve acil durum sırasında ve sonrasında yardım çalışanlarının duygu ve deneyimlerini ifade edebilecekleri paylaşım gruplarının düzenlenmesi, • Yardım çalışanlarının özellikle uzun süreli görevlerde normal aktivitelerine geri dönmelerine yardımcı olacak sosyal etkinliklerin düzenlenmesi (televizyon, film izleme,spor faaliyetleri gibi), A-B-C ve E seçenekleri kişisel düzeye örnektir.