AFET TIBBI VE YÖNETİM İLKELERİ - Deneme Sınavı - 10

Aşırı uyarılmış kişiler, uykuya dalma ve sürdürmede güçlük çekebilir, uykudan sıçrayarak uyanabilirler. Farkında olarak ya da olmadan tehlikelere karşı alarm halindedirler. Travmatik olayı hatırlatan herhangi bir hatırlatıcı karşısında irkilme, sıçrama, kaçma gibi ani hareketler gelişebilir, çabuk öfkelenip parlayabilirler. Örneğin daha önce bir bombalanma olayını yaşamış bir kişi, bir balonun sesine, telefon çalmasına sanki bomba patlıyormuş gibi tepki gösterebilir

Dünyanın hangi bölgesinde olursa olsun, afetler insanların yaşamını beklenmedik şekilde sekteye uğratır. Olayın ardından arama-kurtarmadan, su sanitasyona, sağlık hizmetlerinden haberleşme hizmetlerine kadar birçok profesyonel ve gönüllü yardım çalışanı bölgeye gitmek ve yardım faaliyetlerine katılmak eğilimindedir. Aynı durum psikososyal müdahale için de geçerlidir. Afet bölgesinde hizmet vermeden önce tüm yardım çalışanlarının kendi mesleki etik ilkelerine ek olarak ortak davranış kurallarını (etik ilkeler) benimsemesi gerekmektedir.Zarar vermemek,toplum katılımı,güçlendirme,insan hakları ve saygı duyma bunlardandır.Sevk, yönlendirme ve takip psikososyal müdahale kapsamına giren uygulamalardan birisidir.

Bilişsel Belirtiler özellikle dikkat sorunları, hafızada gerileme, konsantrasyon sıkıntıları gibi belirtiler gözlemlenebilir. Bu belirtiler afetin ardından kısa sürede ortaya çıkabileceği gibi uzun dönemde de ortaya çıkabilmektedir.

Afet nedeniyle evi oturulamaz durumda olanlar, afet nedeniyle ailesiyle ayrı kalanlar, daha önce psikolojik destek almış ve afet yaşama deneyimi olanlar düşük risk grubunda yer almaktadır.

Ülkemizde acil durum ve afet hallerinde psikososyal müdahalelerin koordinasyonundan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı sorumlu olsa da her kurum kendi hazırlığını yürütmek durumundadır. Psikososyal destek faaliyetlerini yürütecek kurumlardan bazıları Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı’dır.

Yardım çalışanlarının afet gibi zorlayıcı ortamlarda karşılaştıkları birçok farklı stres kaynağı olabilir:

Afetlerle birlikte çocukların sergileyebilecekleri diğer stres tepkileri arasında parmak emme, altını ıslatma, uyku problemleri, kabuslar, iştahsızlık, olanlardan kendini sorumlu tutma, suçluluk hissetme, anne babadan ayrılmayı istememe, daha az oyun / aktiviteye katılma, takıntılı oyun oynama gibi belirtiler yer alabilir. Ergenlik döneminde ise aktivitelere katılmama, hiçbirşey hissetmeme, soyutlama, riskli davranışlar sergileme gibi belirtiler görülebilir.

Psikolojik ilkyardım afetin hemen ardındaki süreçte başlayan ihtiyaç ve kaynak analizini de içeren, afetzedelerin duygularını ve düşüncelerini ifade etmelerini kolaylaştırmayı amaçlayan bir psikososyal müdahale yöntemidir. PİY profesyonel bir terapi veya danışmanlık yaklaşımı olmadığı gibi, profesyonel olmayan kişiler tarafından da öncesinde eğitim almaları halinde uygulanabilir olması bakımından son derece pratik bir yöntemdir.

TSSB’nin ortaya çıkmasını, kronikleşmesini veya iyileşmesini etkileyen faktörler ise 3 grup altında değerlendirilmektedir:
Kişilik özellikleri, geçmiş travmatik yaşantılar, cinsiyet, yaşvb. gibi travma öncesi etkenler
Acil durum ve afetin türü, şiddeti, maruz kalma süresi, kayıplar vb. gibi olaya bağlıetkenler,
Travmatik yaşantı sonrasında kişinin başaçıkma stratejileri, çevresel faktörler ve sosyal destek vb. gibi travma sonrası etkenler

TSSB olarak değerlendirilebilmesi için acil durum veya afetin ardından en az 30gün geçmiş olması gerekmektedir.Afetin ardından ilk 30 gün içinde bu belirtiler ortaya çıkmışsa ve dissosiyatif belirtiler (afallama, kopup gitme vb.) eşlik ediyorsa akut stres bozukluğu belirtileri akla getirilmelidir.

Cinsiyet TSSB nin ortaya çıkmasını, kronikleşmesini etkileyen travma öncesi etkenler grubundadır.

Bu örnek yeniden yaşantılama olarak değerlendirilmektedir.

Genel tepkisizlik/küntleşme duyguları hissedebilme becerisinin azalması, önceden duyulan şeylere karşı ilgi kaybı ve isteksizlik olarak tanımlanmaktadır.

Kişinin kendisi ve çevresindekilere zarar verme riski varsa hiç zaman kaybetmeden acil servislere ve ruh sağlığı uzmanlarına sevk edilmesi gereken yüksek risk grubu söz konusudur.

Daha önce psikolojik destek almış ve afet yaşama deneyimi olanlar hangisi PsySTART modeline göre düşük risk grubunda değerlendirilmektedir.

Yardım çalışanlarına yönelik kurumsal düzeyde verilebilecek tavsiyelerden biri ekip çalışmasına yatkın kişilerin bir araya getirilmesidir.

Bu tepkiler Yeniden yaşantılama, uyarılmışlık, kaçınma ve küntleşme olarak 4 grup altında toplanmaktadır.

Afetin ardından ilk 30 gün içinde belirtilerin ortaya çıkması durumunda kişide TSSB olduğu anlaşılabilmektedir.

Psikososyal müdahaleler güçlendirme prensibi başlığı altında değerlendirilmektedir.

Bu kavram insan haklarına saygı duyma prensibi ile değerlendirilmektedir.