AFET SENARYOSU VE TATBİKATLAR

Türkiye’nin en önemli afeti, deprem afetidir. Doğa kaynaklı afetlerin neden olduğu konut zararlarının %81’ine deprem afeti neden olmaktadır.

Hasar görebilirlik belirlemeleri: mevcut yapı stokunun incelenerek yapı tipi haritalarının çıkartılması, her bir yapı tipi için “hasar görebilirlik” oran ve ihtimallerinin yöresel verilere dayalı olarak belirlenmesi, mevcut alt yapı şebekeleri ve ulaşım sistemlerinin depremden etkilenme durum ve oranlarının belirlenmesi, emniyet, itfaiye, hastane bina ve donanımları gibi kritik birimlerin depremden etkilenme durumlarının belirlenmesi, yapı hasarlarıyla can kaybı ve yaralanmalar arasındaki ilişkilerin tespiti, depremden kaynaklanacak sosyo-ekonomik kayıpların incelenmesini içerir.

Deprem senaryoları yapılaşmış alanlarda olası deprem neticesinde meydana gelebilecek tüm hasarları, zarar ve kayıpları sorunları tahmin etmek için yapılır. Dolayısıyla depremi önleme gibi bir amacı yoktur.

Temel çalışmalara bakınca ilk yapılması gereken çalışmaların deprem tehlikesinin belirlenmesi, her türlü varlığa ait istatistiki bilgilerin toplanması ve senaryo depremin yeri ve büyüklüğüne karar verilmesi çalışmaların olduğu görülür. Daha sonra senaryo deprem nedeniyle belirli uzaklıklarda oluşabilecek maksimum şiddet ve ivme değerlerini hesaplayabilmek için yöreye en uygun azalım ilişkisi veya ilişkilerinin seçilmesi, belirli uzaklıklarda oluşabilecek maksimum şiddet ve ivme değerlerin hesaplanması ve aynı değerde olan noktaların/yerlerin birleştirilmesi ile eşşiddet ve eşivme haritalarının hazırlanarak hangi yerleşim biriminin hangi şiddette etkilenebileceğinin belirlenmesi gerektiği görülmektedir. Eşşiddet ve eşivme haritalarından yararlanarak yerleşim birimlerinin senaryo depreminden hangi şiddette etkileneceği veya hangi ivme değeriyle sarsılabileceği ve bu yerleşim birimlerine ait nüfus, konut, hastane ve okul gibi her türlü varlığa ait istatistiki bilgilerin tespit edilmesi gerekmektedir.

Yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen bilgilerin rapor haline getirilmesi ile deprem senaryosu çalışması tamamlanmış olur.

Deprem senaryosu için yapılması gereken temel çalışmaların tamamının eksiksiz bir şekilde yapılması gerekli bütçenin ayrılmaması, konuya vakıf personelin yeterli olmaması, istenilen düzey ve kalitede veri ve bilgilere ulaşılamaması, konunun ne kadar önemli olduğunun yöneticiler tarafından kabul edilmemesi gibi nedenlere bağlı olarak her zaman mümkün olamamaktadır.

Deprem senaryosunun hazırlanmasından sorumlu kuruluş veya kişilerin deprem senaryosunu hazırlayan ekipten beklentisi çalışmaların bilimsel gerçeklere uygun şekilde yapılması ve olası deprem sonucunda meydana gelebilecek hasarların tahmin edilmesi olmalıdır.

Senaryo depremin büyüklüğüne ve derinliğine, bölge halkından ziyade, konu ile ilgili olan kamu kurum ve kuruluşlarının ve konusunda uzman kişilerin görüş ve önerileri alınarak senaryo ekibince ortak olarak karar verilmesi her zaman faydalı sonuçlar verir.

Azalım ilişkisine karar verirken, her zaman çok sayıda veri kullanarak üretilmiş olan ilişkiler tercih edilmelidir. Dolayısıyla II. madde yanlıştır.

Açıkta kalacak insan sayısı da ağır hasar ve orta hasarlı konutların toplanmasıyla elde edilen sonucun hane halkı büyüklüğü ile çarpılması ile bulunur. Açıkta kalacak insan sayısının tahmin edilmesi ile geçici barınma alanlarının büyüklüğüne karar verilir ve olası çadır ihtiyacı belirlenir.

Hasar görebilirlik belirlemeleri: Mevcut yapı stokunun incelenerek yapı tipi haritalarının çıkartılması, her bir yapı tipi için “hasar görebilirlik” oran ve ihtimallerinin yöresel verilere dayalı olarak belirlenmesi, mevcut alt yapı şebekeleri ve ulaşım sistemlerinin depremden etkilenme durum ve oranlarının belirlenmesi, emniyet, itfaiye, hastane bina ve donanımları gibi kritik birimlerin depremden etkilenme durumlarının belirlenmesi, yapı hasarlarıyla can kaybı ve yaralanmalar arasındaki ilişkilerin tespiti, depremden kaynaklanacak sosyo-ekonomik kayıpların incelenmesi.

Herhangi bir yer veya bölgedeki deprem tehlikesinin doğru olarak saptanabilmesi için;
1. Bu yer veya bölgenin yakın veya uzağında bulunan deprem kaynak zonlarının (diri fay ve/veya diri fay zonları),
2. Bu kaynaklarda oluşan veya oluşabilecek olan depremlerin mekanizmalarının,
3. Bu kaynaklarda oluşacak olan değişik büyüklüklerdeki depremlerin oluş olasılıklarının,
4. Kaynaktan yayılan sismik dalgaların ilgilenilen yer veya bölgeye gelene kadar kat
ettikleri yol boyunca uğrayacakları azalım veya değişim özelliklerinin,
5. Yer veya bölgedeki topoğrafik ve jeolojik yapı ile yerel zemin özelliklerinin genel sismik dalgalar üzerindeki etkilerinin,

iyi bilinmesi veya tahmin edilmesi gerekmektedir.

''Dünyada kullanılan birçok şiddet cetvelleri vardır. Ülkemizde bu şiddet cetvellerinden Medvedev-Sponhever-Karnik (MSK) tarafından 1964 yılında hazırlanmış 12 dereceli MSK şiddet cetveli kullanılmaktadır. Şiddet cetvellerinde şiddetin derecesi Romen rakamı ile gösterilmektedir.''

Deprem senaryoları yapılaşmış alanlarda olası deprem neticesinde meydana gelebilecek tüm hasarları, zarar ve kayıpları sorunları tahmin etmek için yapılır.

Eşşiddet ve eşivme haritalarından yararlanarak yerleşim birimlerinin senaryo
depreminden hangi şiddette etkileneceği ve bu yerleşim birimlerine ait nüfus, konut, hastane ve okul gibi her türlü varlığa ait istatistiki bilgilerin tespit edilmesi gerekmektedir.

Yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen bilgilerin rapor haline getirilmesi ile de deprem senaryosu çalışmamızı tamamlamış oluyoruz.

Betonarme çerçeve yapılar

Olası bir acil durum veya afetten, olaya maruz kalanların etkilenmemesi veya en az şekilde etkilenmesi için mutlaka acil durum ve afet yönetimi planlarının hazırlanması, bu planların etkili bir şekilde uygulanması ve belirli aralıklarla tatbikatların yapılması gerekmektedir.

Acil durum ve afet yönetimi ile ilgili bütün planların mutlaka ama mutlaka bilimsel veriler kullanılarak hazırlanmış olan acil durum ve afet senaryolarına dayandırılarak yapılması gerekir.

Türkiye jeolojik özellikleri, topoğrafik yapısı ve iklimi nedeniyle doğa kaynaklı afetleri sıkça yaşayan ülkelerden birisidir.